І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp
жүктеу/скачать 1.97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрау белгісі
- Кейбір тыныс белгілері жайында
| б) қатынас одағайы.
«Тек», «әй» сияқты тыйу, шақыру одағайы кейінгі сөйлеммен тығыз байланыспаса, оңаша тұрса, олардан соң леп белгісі керек (Бұл сөздер тұрпайы болғандықтан, аз қолданылады, затсыз айтады). Леп сөзді сөйлем түрімен айтылса, леп қойылады. Сұрау белгісі Қатынас одағайы сұрау сазымен де айтылады, бірақ кейінгі сөйлеммен тығыз байланысады. Cондықтан өз соңынан сұрау белгісі қойылмайды: – Ау, бұлары қалай. Cұрау одағайы сөйлемнің соңында болып, сұрау сазымен айтылса, сұрау белгісін жазамыз: – Егісті осы бескүндіктің ішінде бітіреміз, ә? – Биыл планды ерте орындағанымыз трактордың арқасы-ау? Кейбір тыныс белгілері жайында Мағынасы жуық бірнеше одағай, не бір одағай салаластарша тізбектеледі; Бір не бірнеше одағай мағына жағынан өзімен тығыз байланысы бар сөйлемнің не басында, не аяғында, не ортасында тұрады. Тізбектеліп, бірін-бірі толықтырып тұрған одағайды салалас дейміз, арасында кіші тыныс (үтір) қойылады. Кейінгі сөйлемнен оқшауланып тұрса, не ноқат, не сұрау, не леп белгісі жазылады (Одағай көбінесе ойды салалас болып аяқтайды): Па, шіркін! Уа, бәрекелде! Ә-ә-әй, жоқ! Қап, ойбай-ай! Қап, әттеген- ай! Оу, шы-рағым! Па, деген! Ой, алақай-ой! Әттең, қап! Әйт, боразна! Әй, білмеймін! Тек, әй! Пай, сабаз-ай! (бұлар – салалас одағайлар; қайталақтаса да үтір жазылады: бай-бай-бай! Жоқ, жоқ, жоқ!). – Ай, әй, ей, ой, өй, ау – дейтін шақыру одағайлары басқа одағайлардан бұрын келсе, бөлек жазылады және бір-бірінен кейбір тыныс белгілері арқылы айрылады; ал басқа одағайлардан кейін келсе, қосылып жазылады. Мысалы, – Әй, шырағым – шырағымай; ай, жоқ – жоғау; о, бәрекелде – обалдағай. Қаратпа болып тұрған таптасқан сөздің аяғында шақыру одағайы келсе, ол бөлек жазылады; араларына ешбір белгі қойлмайды (солай ау!? Үсен ау, келіпті- ау). жүктеу/скачать 1.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|