І бөлім. Азамат тарихында білім берудің, мектептің және педагогикалық ой- пікірлердің дамуы
жүктеу/скачать 1.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1879 жылы
| Ыбырай Алтынсарин мектеп ашуға кірісіп Торғай мен Ырғыз қалаларында қазақ балаларына арналған бастауыш мектептер ашуға рұқсат алды. Ыбырай Алтынсарин халық көмегіне сүйене отырып 1864 жылы Торғайда осы орыс қазақ бастауыш мектепті ашты ( төрт балалық шағын интернаты бар бастауыш мектебі болды. Әуелі өзі мұғалім болды, кейіннен инспектор қызметін атқарды. Ырғыз бен Троицкіде мектептер ашты. Дидактика және әдістеме мәселелерімен шұғылдана бастайды. Оның педагогикасының негізі орыс халқының мәдениеті мен тарихи тәжірибесін жоғары бағалап, «азбаған және қабілетті қазақ халқының экономикалық және рухани дамуын» «осы халық ілгері бастаған прогресшіл қозғалыспен ұштастыруда деп түсіне білгендігінде жатыр». Ұлы педагог алғашқы мектептегі оқушыларды сыннан өткізіп, онда шәкірттерге мынадай басты талаптар қойды:
Орысша кітаптан кішігірім шығармаларды оқытып, түсінігін қазақша айтып шығу; Әр түрлі заттардың аттарын орысша атау; Орысша сөйлеу. Өзі оқыған кітаптан кейбір қысқа шығармаларды айту; Жекелеген сөйлемдерге грамматикалық талдау жасау «сөздерден сөйлем құрау, олардың мазмұнын түсіндіру»; Таза жазу; 1 000 000 – ға дейінгі сандар; Татар тілі – оқу және жазу; Мұсылман дінінің қағидалары. 1868 жылы бір сыныптық (төрт жыл) орыс - қазақ училищесі болып мектеп қайта құрылды. Ырғызда Алтынсариннің қолдауымен екі сыныптық орыс қазақ училищесі ашылды. Алтынсарин ауылдардағы орыс - қазақ мектептерінің негізін қалаушы болуының үстіне, орыс графикасының негізінде өзі жасаған қазақ әліппесінің авторы болды. Осы жаңа әліппе негізінде ол қазақ тіліндегі алғашқы оқу кітабын – 1879 жылы басылған «Қазақ хрестоматиясын» - шығарды. Ыбырай Алтынсарин жаңа әліппені орыс- қазақ мектептерінің жұмыс тәжірибесіне енгізіп, алғаш рет қазақ балаларын дыбыс әдісі мен ана тілінде оқытуды жолға қойды. «Жақсы оқытушыны дүниедегі заттың бәрінен де қымбат көремін» мұғалімдерге арналған нұсқау хаттары жазылды. Ыбырай Алтынсарин халық ағарту жұмысына беріліп, жаңа мектеп ашу ісімен шұғылданып, 1864ж қаңтардың сегізінде Торғай облысында алғашқы мектеп ашылды. Оған 14 қазақ баласы алынды.Алтынсарин қазақ халқына мектепте білім берудің жүйесін жасап, оны жүзеге асырды. Бұнда екі сыныптық ортылық училище негізі орын алады. Олардың оқу жоспары және бағдарламасымен жұмыс істеп келеді. Алты жыл оқитын екі сыныптық училищелер ұйымдастыру идеясы өте орынды болды. Торғай және Ырғыз облысында отыз орындық училищелер ашты. Кейін жеті қалалық училищесі ашылды. Ы.Алтынсарин мектебінің білім беру мақсаты өмірдің талабынан, көпшілік халықтың мұқтажынан туған. Оның алға қойған мақсаты бойынша мектеп баланың жеке басының ақыл – ойын өсіру үшін, мінез – құлқын жетілдіру үшін нақтылы білім беру керек, - деген. Ы. Алтынсариннің түсінігі бойынша, мектептің алдында қойған мақсатының жан – жақтылығы сонша, кейде оның нұсқауымен мектептің оқу үрдісі мен сыныптан тыс жұмыстың дағдылы шегі мұғалімдердің есінен шығып кетеді. Ы. Алтынсарин оқыту үрдісін ұйымдастыруда ұстаздың әрекетін дұрыс түсінді: мұғалімдердің басшы рөлі ; оқулықтарды қазақ мектептеріне пайдалану үшін мектептеріне пайдалану үшін жоралдығы жағынан ұқыпты тексеріп отырудың қажеттілігі. жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|