І бөлім. Кіріспе. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысы, олардың интеллектісін дамыту
жүктеу/скачать 285.58 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- айғақтардан
- Аксиома дегеніміз
- Долбар дегеніміз
| Аналогия деп түрлі объектілер арасындағы, олардың белгілерінің, қасиеттерінің, қатынастарының арасындағы ұқсастықты атаймыз. Объектілер арасындағы ұқсастық пен айырмашылық оларды салыстыру кезінде айқындалады. Демек, аналогия әдісінің негізі салыстырудан тұрады деген сөз. Аналогия әдісі ғылымның көптеген салаларында — математикада, физикада, химияда, кибернетикада, қоғамдық пәндерде қолданылады.
Алғашқы зерттелген объект — моделъ, ақпарат аударылған объект — түпнұсқа (оригинал) делінеді. Ғылымда зерттеудің екі — эмпириялық және теорияльқ деңгейлері болады. Эмпириялық зерттеулер зерттелетін объектіге тура бағытталады, бақылаумен және тәжірибенің көмегімен жүзеге асырылады. Ғылымның теориялық деңгейіне қорыта шолу жасалған ережелердің жиынтығы ретінде көрініс беретін ғылыми теория жатады. Қорытып шолу терминдермен, пікірлермен және ой қорытындылармен беріледі. Қорыта шолу көптеген айғақтарға сүйенеді, содан заңдар шығарылады. Ал заңнын өзі айғақтар мен оларды қорыта шолулардың арасындағы байланыс түрінде алға тартылады. Заңдар эмпириялық және теориялық болып бөлінді. Эмпириялық заңдар тек айғақтардан түзіледі. Теориялық заңдар болса, тек қорыта шолулар мен ұғымдардан тұрады. Ғылымның дамуында үш негізгі теориялық әдістердің үлкен маңызы бар. Олардың біріншісі — аксиомалық әдіс. Аксиома дегеніміз — логикалық дәлелсіз қолданылатын, эмпириялық айғақтар негізінде теріске шығаруға болмайтын ереже екені белгілі. Евклид геометриясында жазықтықта жатқан екі нүкте арқылы тек бір ғана тузу сызык сызуға болады деген аксиома бар (істің дәл осындай екенін тексеруге болмайды). Аксиомалар бір-біріне қайшы келмеуі керек. Аксиомалық әдістер логикамен математикада кең қолданылады. Ол қайшылықтардың кез келгенін жоққа шығарады. Теориялық қана емес, эмпириялық деңгейде де зерттеу жүргізілетін ғылымдарда долбарлық-дедуктивтік әдісті қолдану идеалды болады. Мұнда аксиоманың орнына долбар койылады. Долбар дегеніміз — тәжірибелік айғақтармен салыстыра қарағанда теріске шығарылуы мүмкін білімдер. Долбарлық-дедуктивтік әдіс жақсы математикалық дайындықты талап етеді. Ол қазір физикада, электротехникада, радиотехникада, экономиқалық ғылымдарда кең колданылады. Долбарлық-дедуктивтік әдісті колдануға мүмкін болмағанда, сипаттау әдісіне жүгінуге тура келеді. Зерттелетін объектінің "келбеті" сөзбен, графикамен, сызбамен берілуі мүмкін. Қазір зерттеушінің ойы долбарлық-дедуктивтік әдісті қолданғаннан гөрі, тура тәжірибе мәліметтеріне жиірек жүгінуге мәжбүрлейді, заңды байланыстарды табу киындайды. Сипаттау әдісі биологияда, медицинада, психологияда, социологияда қолданылады. Егер сипаттау әдісі долбарлық-дедуктивтік әдіс деңгейіне дейін көтерілетін болса, оны әрқашанда жеңіс деуге болады. Долбарлық-дедуктивтік әдістің талаптарына бағынбайтын кейбір ерекше күрделі кұбылыстарды зерттеуде сипаттау әдісі тиімді болуы мүмкін. жүктеу/скачать 285.58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|