I теоретические основы логопедии
жүктеу/скачать 5.47 Mb. Pdf көрінісі
|
| ДЫБЫС АЙТУЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЫ ЖӘНЕ ТҮЗЕТУ ЖОЛДАРЫ
1. Балалардың дыбыс айту бұзылыстарының таралуына сипаттама бер. 2. Функциональді және органикалық (механикалық) дислалияға анықтама бер. 3. Мономорфты және полиморфты дислалияға анықтама бер. 4. Ызың, ысқырық, сонор, таңдай арқылы айтылатын дыбыстардың бұзылыстарына, түзету тәсілдеріне сипаттама бер. 5. Дыбыс айту бұзылыстарының артикуляциялық аппараттың жағдайына байланысты екенін негізде. 6. Дыбыс айту бұзылыстарының кейбір жағдайларында фонематикалық түсініктерінің деңгейін айқындау қажеттілігін негізде. 7. Дислалияны түзетудегі логопедиялық жұмыстың кезеңділігін айтып бер. Тәжірибелік тапсырмалар 1. Ысқырық (С, З, Ц), ызың (Ш, Ж, Щ, Ч), сонор (Р, Л), таңдай арқылы айтылатын (К, Қ, Г, Ғ) дыбыстардың артикуляциясын салу. 2. Жуан және жіңішке дауыссыз дыбыстардың артикуляциясындағы айырмашылықтарды атау. 3. Қатаң және ұяң дауыссыз дыбыстардың артикуляциясындағы айырмашылық пен ұқсастықты атау. 4. Дислалияның түрлерін және олардың себептерін салыстыру: 3-кесте.- Дислалия түрлері. Дислалия түрі Ұсақ артикуляторл ық қимылдардың жетілмеуі Артикуляц ия мүшелеріні ң ақаулықтар ы *Ұсақ естіп ажыратуын ың әлсіздігі Нейродинамикал ық процесстердің функциональді бұзылыстары Механикалы қ дислалия Сенсорлы функциональ ді дислалия Моторлы функциональ ді дислалия 5.Тексеру барысында бала дыбыстарды айтуда «С» дыбысын «Ф» дыбысына, «З» дыбысын «В» дыбысына ауыстырып айтатыны айқындалды. Артикуляциялық аппаратта ауытқушылық жоқ. Дыбыстық талдау дағдылары қалыптаспаған. Сөздік қоры және грамматикалық құрылымы бұзылмаған. 431 Міндет: берілген мағлұматтарды талдап, сөйлеу тілінің қорытындысын шығару. 6. Бала дыбыстарды айту кезінде «С» дыбысын «Т», «З» дыбысын «Д»-ға ауыстырып айтады. Артикуляция мүшелерінің құрылымы және қимылдары бұзылмаған. Дыбыстық талдау дағдылары қалыптаспаған. Сөздік қоры және грамматикалық құрылымы қалыптыға сай. Берілген мағлұматтарға сүйеніп сөйлеу тілінің қорытындысын шығару, жұмыс жоспарын құрастыру, бұзылған дыбыстарды түзетудің тиімді тәсілдерін белгілеу. 7. Бала ысқырық дыбыстарды ызыңдарға ауыстырып айтады. Тексеру барысында сөйлеу тілінің лексикалық жағы, грамматикалық құрылымы бұзылмаған; артикуляция мүшелерінде ауытқу жоқ; фонематикалық түсініктері қалыптаспағаны айқындалды. 8. Берілген мағлұматтарға сүйеніп сөйлеу тілінің қорытындысын шығару, жұмыс жоспарын құру, ысқырық (С, З, Ц) дыбыстарды түзетудің тиімді тәсілдерін белгілеу. 9. Дыбыс айту бұзылыстарының түрлерін себепкер факторлармен сәйкестендіру: 3-кесте. Ызың-ысқырық дыбыстардың айтылу бұзылыстарының түрлері Себепкер факторлар Дыбыс айту бұзылыстарының түрі Еріндік- тістік Тісаралық Тіс- төңіректік Бүйірлік Мұрындық Прогения Терең жабық тістену Алдыңғы ашық тістену Бүйірлік ашық тістену Алдыңғы тістері жоқ Тіл асты желбезегінің қысқа болуы Қатты таңдай жарықшақтығы 9. Жұмыстың дайындық кезеңінде логопед балаға артикуляциялық жаттығуларды жасауын өтінеді: ерінге – «Жымию», «жалпақ тілді астыңғы ерінге салу», «науа», «түтікше», тілдің ұшына үрлеу. 432 Логопед баланың артикуляциялық аппаратын қай дыбысты қоюға дайындап жатыр? 10. Баланың ызың дыбыстарды айтуында бұзылыстар байқалады. Логопед келесі артикуляциялық жаттығуларды жасатты: ерінге – «Түтікше», тілге – «кесе», «Дәмді қаймақ», «науа», «серуен». Жаттығулар кешені дұрыс алынды ма? Дәлелде. 11. Баланың тіл арты дыбыстары бұзылған. Дайындық артикуляциялық жаттығулар кешенін іріктеп алу. 12. Балада «Р», және «Л» дыбыстарының бұзылуы болса, қандай артикуляциялық жаттығуларды алуымыз керек? 13. «Тіл арты дыбыстарды қою тәсілдері» таблицасын толтыру. жүктеу/скачать 5.47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|