∆рН - индикатордың түсін ауыстыру аралығы рКа – индикатордың көрсеткіші
Мысалы: метил қызыл рКа = 5
рН = 4 ± 6
метилоранж рКа = 3,5 рН = 2,5 ± 4,5
фенолфталеин рКа = 9 рН = 8 ± 10
Индикатор
|
рКинд.
|
Түсі ауысу аралығы
|
рТ
|
қышқыл- дық түрі
|
негіздік түрі
|
Метилді сары
|
3.1
|
2.4 – 4.0
|
3.0
|
қызыл
|
сары
|
Метилоранж
|
3.5
|
3.2 – 4.4
|
4.0
|
қызыл
|
сары
|
Метилді қызыл
|
5.0
|
4.2 – 6.2
|
5.5
|
қызыл
|
сары
|
Лакмус
|
7.0
|
5.0 – 8.0
|
7.0
|
қызыл
|
көк
|
Фенолды қызыл
|
8.0
|
6.8 – 8.2
|
7.5
|
сары
|
қызыл
|
Фенолфталеин
|
8.7
|
8.0 – 9.8
|
9.0
|
түссіз
|
күлгін-қызыл
|
Тимофталеин
|
9.6
|
9.3 – 10.5
|
10.0
|
түссіз
|
көк
| Индикатордың ілімдері (теориялары)
Мысалы:
лакмус
HInd қызыл
H+ + Ind-
көк
фенолфталеин
HInd түссіз
H+ + Ind-
ал қызыл (малиново-розовая)
1894 г. Оствальд – индикаторлардың иондық теориясы
Диссоциацияланбаған иондар немесе ионданбаған молекулалар және иондар әр түрлі түсті болады.
- Иондық теорияның кемшілігі:
–Қышқылды және сілтілі түрлерінің түстері әртүрлі деген тұжырым, бірақ түстерінің болуы және өзгерісі туралы түсініктеме жоқ.
–Құрылымы мен түсі байланысты емес.
–Түсінің өзгеруі – ионды процесс, бірақ неге ол көп жағдайда ұзақ жүреді?
- Иондық теорияның артықшылығы: түстің өзгеру нәтижелерін сандық тұрғыдан түсіндіріп беру мүмкіндігі.
Хромофорная теория – органикалық қосылыстардың түсі
индикаторладың молекулаларының
құрамында хромофорлы
топтардың немесе хромофорлардың болуына байланысты:
-N=N-;-N=O;=C=S;-N=
Ауксохромды топтар – өздерінің түстері болмайды, бірақ хроморлармен бірге қанығырақ түске бояумен ұатар сонғыларының әсерін күшейтеді.
CH3
CH3
C2
C2
-OH;-NH2;-OCH3; N ; N
- Түстің өзгеруі – индикатордың құрылымын өзгертетін изомерлі ауысулардың нәтижесі:
сары
N
O
O
O H
түссіз
O
O
N - O - H
N
H3C
H3C
N
N+
H
3
SO -
N+
H3C
H3C
N
N
H
I (Ind-)
ѳëò³ë³ î ðòàäà ò‰ñ³ ñàðû
II (HInd) •
ûø •ûë î ðòàäà ò‰ñ³ •ûçûë
Ì åòèëî ðàí æ
Метилоранж
Бейтарап және сілтілі ортада
SO3- -
3
Қышқылды ортада
Метилоранж
ѳëò³ë³ î ðòàäà
• ûø •ûëäû î ðòàäà
Ì åòèëî ðàí æ
Сары түсті (сілтілі ортада)
Қызыл түсті (қышқылды ортада)
Фенолфталеин
H
C
O H
O H
C O O -
O
C
O -
+ 2 H + + H 2 O
C O O -
Ô å í î ë ô ò à ë å è í
ò ‰ ñ ñ ³ ç
• û ç û ë ò ‰ ñ ò ³
Күлгін түсті
(сілтілі ортада)
Түссіз (қышқылды және бейтарап ортада)
Фенолфталеин
• ûø • ûëäû æºí å áåéòàðàï î ðòàäà
ѳëò³ë³ î ðòàäà
Ôåí î ëôòàëåèí
Күлгін түсті
Түссіз
Хромофорлы теорияның кемшіліктері:
- Ерітінді рН өзгерген кезде неге таутомерлік ауысулар мен индикатордың түсінің өзгеруі болатынына түсініктеме бермейді.
- Түстің өзгеруі өте жылдам, ал молекуаралық ауысулар өте ұзақ процестер
- рН өзгеруімен түстін өзгерісі арасындағы байланыс сандық бағаланбайды.
Индикаторды таңдағанда мынадай талаптар қойылады:
- Өзінің түсін дәл эквивалент нүктеде өзгертуі тиіс және оның титрлеу қатесі өте төмен болуы керек;
- Индикатор ерітіндімен жоғары жылдамдықпен әрекеттесу қажет;
- Түсі анық болу керек және өзгергенде тез байқалу керек;
- Индикатордың түсі титранттың аз мөлшерінде өзгеруі тиіс;
- Индикатор тұрақты болуы керек.
Индикатордың түсінің өзгерту облысына (түсін өзгерту аралығы) мына факторлар әсер етеді:
- Индикатордың концентрациясы;
- Еріген көміртек диоксиді;
- Бөгде бейтарап электролиттердің болуы;
- Еріткіштердің әсері;
- Ақуызды заттар мен коллоидтардың әсері;
- Температураның әсері.
Индикаторды таңдау ережесі:
титрлеу индикаторының көрсеткіші (түс ауысу аралығы) титрлеу қисығында рН секіру аймағында жату керек
Достарыңызбен бөлісу: |