Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
|
ТҤЙІН Бидайдың ӛнімі мен сапасына тіке әсер ететін қатты қара кҥйе (Tilletia caries (DC.) Tul.), эпифитотия жылдары ауыл шаруашылығына ҥлкен қауіп тӛндіретін саңырауқҧлақ тҥрлерінің бірі. Tilletia caries(DC.) Tul патогенімен бидайдың аз мӛлшерде залалдануы, ӛндірісте бидай ӛнімі мен сапасын тӛмендетіп, малазықтық жем-шӛп ретінде де пайдалануға келмей қалады. Мақалада зерттеуге алынған жергілікті 25 кҥздік жҧмсақ бидай сорты мен 23 Bt-изогенді линиялары кӛрсетілген. Танап жағдайында Алматы облысының бидай ӛсірілетін аймақтарынан жинап алынған (Tilletia caries (DC.) Tul.) қоздырғышына бидай ҥлгілерінің тӛзімділігі зерттелді. Зерттеу нәтижесінде бидай сорттарының қатты қара кҥйеге тӛзімділігі 84% кӛрсетті. Фитопаталогиялық бағалау нәтижесінде бидайдың 15 сорты Tilletia caries (DC.) Tul патогеніне (R) белгісімен жоғары тӛзімді деп анықталды. Оларға Нуреке, Жетысу, Динара, Раминал, Карасай , Егемен-20, Тәлім, Реке, Наз, Қызыл бидай, Мереке 70, Егемен, Жалын, Казахстанская 25 және Маншук жатады. Қатты қара кҥйеге тӛзімді деп (MR) белгісімен ерекшеленген Алмалы, Алия, Сапалы, Мереке 75 , Красноводопадская 210, Богарная 56 сорттары болды. Bt-изогенді линиялары Қазақстан аумағында қатты қара кҥйе патогеніне 80% авируленттілік танытты. Қатты қара кҥйе спораларына жоғары тӛзімді деп 18 изогенді линия анықталды олар: M84-522 to 530, RB/SEL 1403 (Bt-2), M82-542 to 550 , RB/TK 3055 (Bt-4), Red Bobs/Hohenheimer(Bt-5), M82-562 to 570), RB/TK3055(Bt-7), M78-9496, RB/PI 178210 (White Seed) (Bt-8), M84-597 to 605, RB/CI 7090 (Bt-9), M82-625, SEL M83-162(Bt-10), Doubi, DW(Bt- 14), Carlton,DW(Bt-15), SEL 2092(Bt-1), SEL1102(Bt-2), Turkey 1558(Bt-4), Hohenheime(Bt-5), Rio(Bt-6), R63-6968(Bt-10), M82-2123(Bt-8.9.10), P.I. 119333(M82-2141), BW (Bt-12) және Thwle III.P.I. 181463, BW (Bt-13). Аурумен 1% кӛлемінде залалданып, тӛзімді деп ерекшелеген Ridit (Bt-3) және M84-532 to 538, RB/RDT (Bt-3)линиялары. |