Issn 305-9397. Ғылым және білім. 2022. №1-1 (66) issn 2305-9397
жүктеу/скачать 7.12 Mb. Pdf көрінісі
|
| ______ ____________________Техникалық ғылымдар
264 1. статикалық (офлайн) тәсіл қолтаңбаның графикалық сипаттамаларын нәтиже ретінде талдайды; жеке әріптер мен элементтерді жазудың сипаттамалық белгілері жазылады, қолтаңба графикалық кескін ретінде танылады. 2. динамикалық (онлайн) тәсіл жазу процесінде сигнал шығаратын тіркеу қҧрылғысын қолданады; бҧл жағдайда қолтаңба - бҧл жазу процесінің кеңістік-уақыттық сипаттамаларының жиынтығы. Тіркеу қҧралы ретінде сенсорлық экрандар немесе электронды қаламдар, кейде виртуалды ақиқат қолғаптары қолданылады. Қолтаңбалар кескін параметрлері (нҥктелер, контурлар қатынасы, фрагменттердің бағыты, пиксель тонындағы сҧр деңгей) немесе қаламның қозғалыс сипаттамалары (қаламның орналасуы, кҥші, қозғалыс бағыты) арқылы танылады [9]. Прокторинг жҥйесі ҥшін бҧл тәсілдің артықшылығы білім алушының мәтін жазуын бақылау және білім алушының әрекетін тексерудің қажетсіз жағдайда прокторға жҥктемені азайту мҥмкіндігінің болуы. Алайда, мҧндай жҥйе қосымша шығындар мен жетілдіруді қажет етуі мҥмкін. Пернетақтадағы жазба арқылы сәйкестендіру тәсілі Жеке тҧлғаны пернетақта қолжазбасы арқылы анықтау принципі пароль фразасын енгізу кезінде пернелерді басудың уақытша сипаттамаларын талдау мҥмкіндіктерінен тҧрады. Мҧнда бір фразаны бірнеше рет енгізген кезде, дайындалған пайдаланушы әдетте пернетақтадағы манипуляциялардың кӛп бӛлігін бейсаналық деңгейде жҥзеге асырады. Бҧл пернетақта қолжазбасының әсерін тудырады, яғни пайдаланушы парольді енгізу кезінде автоматты әрекет стереотипін қалыптастырады. Пернетақтаны енгізудің бақыланатын параметрлері - парольдегі әр пернені басу уақыты, сонымен қатар кӛрші пернелерді басу арасындағы уақыт аралығы есептеледі [10]. Танудың осы бағытын ауқымды зерттеу шекті бағалаулар жасауға мҥмкіндік берді: пернетақтамен жҧмыс істеудің тҧрақты дағдылары бар пайдаланушыларды дҧрыс тану ықтималдығы 98% қҧрайды [11]. Ең бастысы, пайдаланушыны пернетақта қолжазбасы арқылы сәйкестендірудің артықшылығы - оны пароль фразасы тәсілімен біріктіру, яғни пароль бҧзушы пароль фразасын да біліп, пернетақта қолжазбасының сипаттамаларын жалған жасауы керек. Алайда, бҧл тәсілдің кемшілігі де бар: әртҥрлі физиологиялық жағдайлардағы қолжазба параметрлерінің тҧрақсыздығы, тәжірибесіз пайдаланушылардың қолжазба параметрлерінің ҧқсастығы (парольді баяу және бір-екі саусақпен енгізу). Бҧл тәсілді қолданушылардың аутентификация аймағына шектеу қажеттілігін тудырады, ӛйткені ҥлкен дерекқордағы анықтамалық айырмашылықтар айтарлықтай байланысты болады. Сәйкестендірудің осы тәсілі кӛптеген прокторинг жҥйелерінде қолданылатынын айта кету керек, сонымен бірге бҧл тәсілдің артықшылығы - қосымша жабдықтың қажет етпейтіндігі, пайдаланушы ҥшін қарапайымдылығы және сәйкестендіру процесін парольді енгізу ҥшін жасыру мҥмкіндігі. Дегенмен, бҧл технология жалпылама және дәлірек емес және сыртқы әсерлерге аз тӛзімді [12]. Дауыс бойынша сәйкестендіру Сӛйлеушіні дауыс арқылы анықтайтын жҥйелердің екі тҥрі бар: кодтық фразаның немесе фонеманың айтылуын талдау және еркін сӛйлеуді талдау. Мҧнда сӛйлеуді талдау пайдаланушыларды аутентификациялау ҥшін компьютерлерде және мобильді қҧрылғыларда қолданылады, кӛбінесе кез-келген басқа модальділікпен - бет кескіндерімен [13], тістермен [14] және т.б. Тәсілдің басты артықшылығы - мамандандырылған жабдыққа қажеттіліктің болмауы, ӛйткені микрофон қазір кез-келген компьютерде, мобильді қҧрылғыда немесе камерада бар. Бҧл айтарлықтай жеңілдік. Дауыстық сәйкестендірудің негізгі проблемасы сыртқы ортадан да, микрофон қҧрылымының ерекшеліктерімен туындаған кедергілер мен шулар ҥшін тіркеу жҥйесінің техникалық осалдығы болып келеді. Тану дәлдігінің тӛмендеуі осы тәсілті сәйкестендіру жҥйесін сақтандырусыз басқа биометриялық модальділікте қолдануға мҥмкіндік бермейді. Қарастырылып отырған тәсіл шу мен дауысты тану алгоритмдеріне байланысты техникалық мәселелерді шешуде прокторинг жҥйесінде қолдану әлеуетіне ие. Электрокардиограмма бойынша сәйкестендіру тәсілі |