Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта махсус таълим вазирлиги


Намойиш тажриба турлари ва ы=итишнинг техник воситалари



бет3/8
Дата10.07.2016
өлшемі0.69 Mb.
#189083
1   2   3   4   5   6   7   8

Намойиш тажриба турлари ва ы=итишнинг техник воситалари



Режа:


  1. Номойиш тажрибаси турлари ва улардан самарали фойдаланиш имкониятлари.

  2. Ы=итишнинг техник воситалари (УТВ)ва улурдан самарали фойдаланиш имкониятлари.

  3. Маoруза мавзуга оид намойиш тажрибани танлаш ва улардан аудиторияда фойдаланиш.

  4. Намойиш тажрибалари буйича лабаратория ишлари.

  5. Маoруза жараёнида физика атамалари устида услубий иш олиб бориш.




  1. Намойиш тажрибаси турлари ва улардан самарали фойдаланиш имкониятлари.

[14, VII боб, § 3,5] []
а. Намойиш тажрибаси ы=итувчи томонидан барча талабаларга кщрсатилади. Намойиш тажрибалари куйидаги вазифаларни бажариши мумкин.

а) Назариянинг бошланьич факти ролини бажариши;

б) Гипотезаларнинг мос оддий моделларини ифодалаши;

в) Назария хулосаларини экспериментал текшириш учун хизмат килиши;

г) Физиканинг халк хужалигининг турли сохаларида амалий кылланилишини намойиш этиши мумкин.

Намойиш тажрибаларини кыйишда у ёки бу экспериментни кыйиш кераклиги хакидаги муаммо ёки гипотезани ы=итувчи таърифлайди (белгилайди). Экспериментал курилма ва ундаги экспериментни намойиш килиш ы=итувчининг ишидир. Талабалар эса кузатадилар,эксперимент курсаткичини ёзиб оладилар, уларни кайта ишлаб чикадилар. Кузатиш-талабалар фаолиятининг фаол шакли хисобланиди.

Тажрибани утказиш ва ундан хулосалар чикариш талабаларнинг пассив кузатиши билан эмас балки улур фикрлашининг фаол иши билан богланади.

Намойиш тажрибиларини утказиш куйидаги ташкилий масалаларни хал этади

а) Талабаларни ишни бажаришда тартибга;

б) Натижаларни олишда ва тахлил килишда пухталикка;

в) Асбоблар Билан тугри муамала килишга;

г) Талабаларни фронитал ва практикум лабараториялари бажаришга ургатади.

Намойиш тажрибаларини куйидаги турларга ажратиш мумкин (В. А. Буров ва бошка. Дем. Эксп. Iт кириш. 3 бет)


  1. Маълум булимдаги асосий жараён, ходиса ва конуниятларни ёритувчи тажрибалар;

  2. Физика ва хаётни богликлигини курсатувчи, урганилаётган ходиса ва конуниятларни кылланишини курсатувчи тажриба.

  3. Талабаларни практикум ишларини бажаришга тайёрловчи; маълум лабаратория курилмасининг тузилиши, ишлаш принципи ва уларда физик доимийни аниклаш йулини курсатувчи тажрибалар

  4. Талабаларнинг физикавий фикрлашини устирувчи, урганилаётган материалларни чукур тушинишга ёрдам берувчи экспериментал (тажрибавий) масалалардан иборат тажрибалар.

Намойиш тажрибаларига куйидаги дидактив талаблар кыйилади.



  1. Курсатмалилик шу жумладан киши сезги аъзоларининг ажрата олиш кобилиятларига мос келиши;

  2. Аввалги тажрибалар асосида асбоб ва курилмаларнинг тузилиши ва ишлаш принцпини таъминлайдиган соддалик;

  3. 3. Хавфсизлик, яъни мехнатни мухофаза килиш нормалари (меъёрлари)га мос келиши

  1. Ишончлик, яъни тажрибани бирнеча марта такрорлаганда кутилган натижани олишга ишонч;

  2. Такрорлаш ва тушинтиришнинг зарурлиги;

  3. Ва=т жихатдан чегараланганлик;

  4. Намойиш тажрибаларининг замонавийлиги.

Бу талабларнинг бажарилмаслиги тажриба сифатини ва уларнинг педогогик самарадорлигини пасайтиради.

Барча талабаларга курсатмалиликни амалга ошириш учун куйидагилар бажарилиши зарур:



  1. Намойиш столи юкорирок урнатилиши, талабалар диккатини жалб этувчи, ортикча нарсалар олиб кыйилиши;

  2. Етарли улчамларга эга булган махсус ы=ув асбоблари кылланилиши, алохида-алохида урнатилиши ва асосий кисмлари ёркин рангда, шкалалари дона-дона, стрелка кырсаткичлари катта булиши, тажриба пайтида асбобларни шундай жойлаштириш керакки, улар бир-бирини беркитиб кыймасин;

  3. Индикаторларни ёритишни, ок, кора, ёки хира копламлари булган столга урнатиладиган махсус экранлар кылланиши.

  4. Кутариб-туширадиган столчалардан, штативлардан, яшик тагликлар ёки асбобларни вертикал текисликда щрнатиш учун турли хил баландликдаги скамейкалардан фойдаланиш.

  5. Асбобнинг тузалишини шунингдек курсатилаётган ходисани тушинишни яхширо= таминлаш ма=садида деталлар, процессларни экранга проекциялашни =улланиш.

Физика ы=итишда мослик принцпи амал =илади, у намойиш тажрибаларини содда булишни талаб этади. Бирор маърузага намойиш тажрибаси танлишда шу принципга амал =илинади: содда приборлар ёрдамида самарадорлиги ю=ори булган намойиш тажрибаси танланади.

Намойиш тажрибасини амалга оширишда ы=итувчининг сузли изохи ва тажриба жараёни параллел бормоги зарур. Маързанинг айни зарур жойида бошланган тажриба унинг хулосаси билан тенг тугатилмоги зарур.


2. Ы=итишнинг техник воситалари (ЫТВ) ва улардан самарали фойдаланиш имкониятлари
Ы=ув жараёнини такомилида ЫТВларини урни алохидадир. +умга чизилган расмдан бошлаб, телекурсатув ва дастурий ы=итишгача (мултимедиаларгача) узо= эвалюцион йулни утаган ЫТВ хозирги кунда янада ривожланмо=да.

Физика ы=итишни яхшилашда ЫТВнинг урни бекиёсдир. ЫТВ таркибига;



  1. Ы=ув киноси ва телевиденияси;

  2. Эпиопроектор, диопроектор графопроекторлар;

  3. Ыргатувчи ва назорат этувчи дастурли системалар;

  4. Радио-,видео- ва товуш ёзувлари.

Ы=итувчи ыщлида ЫТВ асосий курол булиб, таълим ва тарбия беришда унинг урни алохидадир.

ЫТВ дан кенг фойдаланиш куйидагиларга эришиш имкониятини беради.



  1. Синф-дарс системаси шароитида билим узлаштиришни индивидуаллаштириш, ы=увчилар билимини назорат этишни доимий тизим назоратга келтириши;

  2. Ы=итувчини монотон техник ишдан ижодий ишларга вакт ажратишга имкон беради.

Булардан ташкари куйидагиларни амалга оширишга имкон беради.

а) Максадли кино кылланма – бу кино лекция ёки кино дарс деб аташ мумкин;

б) Фрагментли фильм – бир фильм уисмларга булинган ва кисмлар фрагментларга булинган;

в) Кинофрагмент – 4-5 минутли ы=ув филмидир. Маълум кичик масалани уз ичига олувчи мавзунинг аник кисмида фоидаланилади;

г) Кинокалцовка (кинохалка)-бир жараён ёки кисман жараён олинган фрагмент булиб, халка сифатида тайёрланади.

ЫТВларни куйидагича блок-схема ёрдамида ифодалаш мумкин.

ЫТВдан тугри ва унумли фойдаланиш маъруза самарадорлигини оширишнинг гаровидир. 3.Маъруза мавзусига оид НТни танлаш, улардан аудиторияда фойдаланиш .

Кургазмали куроллар турига караб намойиш тажрибаларини куйидаги турларга ажратилади.



  1. Хаёлий тажриба,моделлар, ухшатиш,табиий тажриба;

  2. Ы=ув плакатлари;

  3. Экран воситалари (ы=ув фильмлари, диафильм, диапозитив, слайд,чизма);

  4. Расм ва чизмалар, таркатма материал ва кышимча материал, уй анжоми ва уйинчоклар.

а) Маърузага оид монанд НТлари машгулот уюштирилишидан аввал тайёрланади. НТ мавжуд ы=ув кургазмали куроллари орасидан танланади, мавжуд булмаган холда «Ясама курол» куринишида тайёрланади. Маъруза самарадорлигини ошириш учун кышимча материаллар ва улар асосида таркатма матреиаллар тайёрланади.

Ясама куроллар, кышимча ва таркатма материаллар талабалар ёки ы=итувчи томонидан имкониятга боглик холда устахоналарда тайёрланади.



Янги мавзу мазмунини, ходиса ва конуниятларни намойиш этиш тажрибаларини курсатишдаги усуллар куйидагилардир:

  1. Талабаларга намойиш тажрибаси максадини тушунтириш;

  2. Талаба уз дафтарига тажриба номини ёзиши;

  3. Плакат холида тайёрланган ёки доскага чизилган схематик чизмада курилманинг принципиал тузилишини тушунтириш;

  4. Талаба уз дафтарига тажрибанинг принципиал схемасини чизиши;

  5. Намойиш тажрибасининг каралаётган курилмасини тушунтириш;

  6. Кузатиш ва улчаш усулларини тушунтириш;

  7. Намойиш тажрибасида олинадиган ва кайд килинадиган самаранинг обoектини ажратиш;

  8. Ы=итувчи томонидан намойиш тажрибасини утказиш;

  9. Тажрибада кузатилаётган самаранинг куринарли эканини аниклаш;

  10. Тажриба натижаларини талаба томонидан дафтарига ёзиб олиши;

  11. Намойиш тажрибаси натижаларини изохлаш учун ы=итувчи томонидан йуналтирувчи саволлар бериши;

  12. Тажриба натижасини талаба томонидан изохлаб берилиши;

  13. Утказилган намойиш тажрибаси натижалари юзасидан ы=итувчи томонидан хулосага якун ясалиши;

  14. Намойиш тажрибасининг техникаси ёки НТларини амалга оширишда улар куринарлилигини (якколлигина) оширишга ёрдам берувчи восита ва йуллар куйидагилардан иборат:




  1. Тажриба столида факат намойиш этувчи курилмагина булиши;

  2. Курилманинг самара кузатиладиган кисмининг яккол куриниши;

  3. а) йуналтирилган ёруглик (рефлекторли ёритгич) ва б) сочилган ёруклик (шаффоф ва ярим шаффоф экранли ёритгич) дан фойдаланиб НТ курилмасини ёритиш;

  4. айланма ва тебранма харакатни намойиш этишда харакат теккислиги урта партада утирувчи ы=увчилар куриш нурига перпендикуляр булмоги зарурлиги;

  5. киши сезги аъзолари ёрдамида бевосита сезилмайдиган физик ходиса ёки катталиклар (электр ва магнит майдони, заряд, зичлик ва хакозо) ни намойиш этишда турли индикаторлардан фойдаланиш;

  6. намойиш этилувчи асбобни ёки унинг самара кузатилувчи кисмини яккол куриниши учун унинг оркасига фон-экран кыйилади;

  7. рангсиз мухитларда содир булувчи ходисаларни рангли буяш ёрдамида ёки кислота ва ишкорларда лакмус когози ва феналфталеиндан фойдаланилади;

  8. намойиш тажрибасида курилма ва кузатиладиган самара горизонтал текисликда содир булса, 45 градус бурчак остида жойлаштирилган ясси кузгудан фойдаланилади. Горизонтал харакатланувчи жисмга байрокчалар урнатиб, уни “куринарлирок” килинади;

  9. НТ давомида жисм холати, узунлиги, баландлиги, хажми узгарса, турли белгилар: резина, халка, ёпиштирилган когоз, масштаб, стрелкалар, асосли байрокчалардан фойдаланилади;

  10. 1-9 усуллардан бошка проекциялаш усуллари;

  11. 1-10 дан бошка ижодий усуллар хавола этилиши мумкин.


4. Намойиш тажрибалари буйича лаборатория ишлари
Физика ы=итиш услубиёти буйича лаборатория ишларида НТ сини куйиш техникаси ва утказиш усуллари каралади. Бундай лаборатория ишлари умумий физика курси буйича утказилган практикумлар орасида хам мавжуд булади.

НТ буйича лаборатория ишларининг максади мураккаб мавзулар буйича талабаларга билим бериш, уларда НТ утказиш ва курилма йигиш техникаси буйича малака ва куникмалар хосил килишдан иборат. НТ буйича лаборатория ишларини бажаришда талабалар урганиши зарур нарсалар куйидагилардир:



  1. Алохида физик асбобларда тажриба курсатиш мумкинлигини аниклаш;

  2. Тажриба яхши кузатилиши учун асбобларни тугри жойлаштириш;

  3. Принципиал схема асосида куринарли намойиш курилмаси йигиш;

  4. Тажрибадан самарали натижа олиш;

  5. Тажриба натижаларини дарснинг кайси кисмида фойдаланишни уйлаб кыйиш;

  6. Тажрибаларнинг услубий ютук ва камчиликларини бахолаш;

  7. Тажриба утказишда техника хавфсизлигини таъoмин этиш;

НТ утказиш учун тайёргарлик куришда талабаларнинг вазифалари куйидагилардан иборат:



  1. Лаборатория мавзусига оид назарий материалларни урганиш, урганилган булса, такрорлаш ва мустахкамлаш;

  2. Лаборатория мавзуси буйича урта мактаб ва олий ы=ув юрти дастурини урганиш;

  3. Лаборатория мавзуси бщйича мактаб физика курси ва умумий физика курси мазмунини билиш;

  4. Ишда фойдаланиладиган намойиш асбобларининг тузилиши ва ишлатиш коидаларини урганиш;

  5. Каралаётган лаборатория иши практикумининг мазмунини урганиш;

  6. Мавзуга тегишли намойиш тажрибаларини адабиётлардан урганиш;

  7. Лаборатория ишида курсатилган уз-узини синаш саволларига жавоб хозирлаш.

Лаборатория машгулотларида талабаларнинг иш тартиба куйидагича булади.



  1. Тавсиф буйича лаборатория иши учун керакли курол ва материаллар мавжудлигини аниклаш;

  2. Тавсиф билан танишиш, вазифаларни аниклаш ва тажрибанинг асосий максадини урганиш;

  3. Тавсиф буйича тажриба утказиш усулини урганиш, тавсифда булмаса талаба узи фикрлаши;

  4. Тажриба утказиш техникасини ойдинлаштириш ва тажрибани утказиш;

  5. Тажриба натижаларини олиб булгач, курилмани тартибга солиб куйиш, сунг навбатдаги лаборатория ишини бажаришга утиш;

  6. Лаборатория ишини бажариб булгач курилма таркибидаги асбоблар навбатчи лабарантга топширилади.

Талаба хар бир лабаратория иши юзасидан “синов”-хисобот топширади.

а) ёзма хисобот тайёрлаш;

б) Тажриба методикаси ва техникаси буйича тажрибани тугри намойиш этиш;

в) Тажриба утказишда техника хавфсизлигини таoминлаши зарур булади.


5. Маъруза жараёнида физика атамалари устида услубий иш олиб бориш.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет