Ж. Бектўров атындаѓы облыстыќ жасљпірімдер кітапханасы Областная юношеская библиотека им. Ж. Бектурова

Отдел редких книг, рукописей и музейных экспонатов

Жазушы Жайыќ Бектўров ђлемі

Соныњ нђтижесінде кітапханада 2001 жылы 12 желтоќсанда ресми тџрде “Сирек кітаптар, ќолжазбалар жђне мўражай жђдігерлері бљлімі” ашылып, онда Ж. Бектўровтыњ мемориалдыќ кабинет-мўражайы мен оќу залы орналасты.

Жазушы Ж. Бектўровтыњ љнегелі љмірі, ќоѓамдыќ ќайраткерлік ењбегі, шыѓармашылыѓы - љзіндік ерекшелігімен ќазаќ ђдебиеті мен мђдениетінен љз дђрежесіне сай орын алып, оќырмандарынан љз баѓасын алатындыѓы, бай ќазаќ ђдебиетініњ ќорына ќосылып, келешек ўрпаѓына ќызымет ететіндігі сљзсіз. Сондыќтан шежіре жазушыныњ мўрасын зерттеуді, насихаттауды ќажет ететін тўнып тўрѓан, келешегімізге љте ќажет дџние. Тарих ќойнауындаѓы жатќан талай сырлар мен алаш арыстарыныњ таѓдырын терењ білгісі келетін кљзі ашыќ, кљкірегі ояу, “елімніњ азаматы” болам деген, љзініњ, Отаныныњ болашаѓын ойлаѓан ђрбір азаматтыњ назарынан тыс ќалмауы тиіс .

Облыстыќ жасљспірімдер кітапханасына жазушы аты берілгеннен кейін Ж. Бектўровтыњ љмірі мен шыѓармашылыѓына арналѓан, оны жан-жаќты насихаттау маќсатымен кітапханада ўйымдастырылып студенттер мен оќушылар арасында љткізілген шаралар неізінде жасалѓан бірінші ђдістемелік ќўралымызды сіздердіњ назарларыњызѓа ќўрметті кітапханашылар џлгі ретінде ўсынып отырмыз.

(1912-1998)

Љмірбаяны
Жазушы Жайыќ Кђгенўлы Бектўров 1912 жылы 14- ќазанда Аќмола облысыныњ кђзіргі Алексеев ауданындаѓы Амангелді ауылында туѓан.

« Ђкем љмірден ерте кетті. Алты жасымда жетім ќалѓанда ђкем не бары 31 жаста екен. Артында шиеттей алты баласы ќалды. Жастыќтан болар ђкем есімде жоќ. 1921 жылы тоѓыз жасымда атамнан, одан кейін шешем мен апаларымнан айырылдым. Аѓамыз екеуіміз ђжемізбен ќалдыќ. 1928 жылѓа дейін ашыќќан жоќпыз. Ал 1929 жылы халыќтыњ басына џлкен ауыртпашылыќ аштыќ жылы басталды» - дейді љзініњ естелігінде.

Кішкентай Жайыќты 5 жастан асќаннан соњ ауыл молдасына сауатын ашуѓа береді. Одан кейін заман кџрт љзгеріп, кењес џкіметі ќўрылады да, 1920 жылдыњ бас кезінде ауылда ашылѓан жања мектепке барады.

1927 жылы комсомол ќатарына алынады. Зерек ђрі шираќ Жайыќтыњ албырт жастыѓы оны комсомолѓа ђкелуі зањды еді. Љйткені Жђкењ љмірге ерте араласќан, келешекке ўмтылѓан жалынды жастыњ бірі болатын. Комсомол жўмысына белсене араласа жџріп Ж. Бектўров љз ќўрбыластары ѓана емес, љзінен џлкендердіњ кљбімен салыстырѓанныњ љзінде, біраз жерлерді аралап, шыныѓып, кљпті кљріп, кљкірегіне тџйген, заман барысын ерте тџсініп, ерте есейген алѓыр жас еді.

Жасынан ќазаќтыњ ўлттыќ фольклорына сусындап, одан кейін Абай мен Маѓжанныњ, Шђкђрім, Сђкен, Сђбит, Исалардыњ љлењдерін жаттап љскен Ж. Бектўров білімге ќўмар болып љсті.

Ж. Бектўров жеті жылдыќ мектепті жаќсы бітіріп, 1928 жылы Атбасардаѓы Халыќ аѓарту комиссариатыныњ 2 жылдыќ ќызыл мўѓалімдер курсіне тџсіп бітіреді де, 1930-1931 жылдары кђзіргі Нўра ауданында(бўрынѓы Ахмет ауылы) Аќтљбе,

кђзіргі “ Энтузиаст ” совхозында, кезінде Сђкен ашќан мектепте мўѓалім болып жўмыс істейді.

Ж. Бектўров 1932 – 1937 жылдары комсомол ќызметінде болды. Ол 20 жасынан бастап Ќазаќстан Љлкелік комсомол комитетінде, Оњтџстік Ќазаќстан облыстыќ комсомол хатышысы жђне сол облыстыњ Пахтаарал, Арыс сияќты џлкен аудандарында комсомолдыњ бірінші хатшысы болып ќызметтер атќарды. Комсомол жўмысына беріліп, ќызу араласќан Жайыќ Бектўров білімін кљтеруге ўмтылады.

Ќараѓанды облыстыќ партия комитетініњ шешімініњ негізінде 1932 жылы Алматы коммунистік университетініњ газет бљліміне жібереді. Университетте Жайыќ Бектўров жаќсы оќып ќоймай, ќоѓамдыќ жўмыстарѓа белсене араласып, студенттер арасында ерекше кљзге тџседі. Сол кездіњ љзінде-аќ оныњ бойынан байќампаздыќ, ђр нђрсеге ойлана ќарайтындыќ, ўстамдылыќ байќалатын еді.. Осы кезењде (1928 жылдан бастап сыќаќ љлењдері, ќысќаша ђњімелері) Жайыќ Бектўровтыњ маќалалары “Лениншіл жас”, “Социалистік Ќазаќстан” т.б. республикалыќ, облыстыќ газет беттерінде шыѓа бастайды.

Жайыќ Бектўров оќуды џздік бітірген соњ, бџкілодаќтыќ Коммунистік партияныњ Ќазаќстан љлкелік комитетініњ бюросыныњ шешімімен басшылыќ ќызметке ўсынылады.

1934 жылы Ќазаќстан Љлкелік комомол комитетінде алты облысќа алты жауапты адам болады. Соныњ бірі Жайыќ Бектўров еді. Љзі жауапты болѓан Семей, Шыѓыс Ќазаќстан, Павлодар облыстарында аштыќќа ўшыраѓан халыќќа жђрдем беру маќсатында ЌазОАК-іњ (КазЦИК) бірінші тљраѓасы С. Мењдешов бастаѓан арнаулы комиссиямен кљп жерді аралап, жўмыс істейді. Сол жылдыњ кљктемінен жылдыњ аяѓына дейін Ќазаќстанныњ жартысынан кљп жерін аралап шыѓады. Шыѓыс Ќазаќстан, Талдыќорѓан, Алматы, Ќызылорда, Шымкент, Ќараѓанды, Ќызылжар, Аќмола, Батыс Ќазаќстан, арѓы жаѓы Омбы, Саратов, Мђскеу сияќты ќалаларды, аудандарды, ауылдарды аралауѓа тура келеді. Одан кейін Оњтџстік Ќазаќстанѓа обком комсомолыныњ мџшесі болып сайланды да, пионерлер ісі жљніндегі хатшысы болады. Жастыќ љмірі пионер мен комсомол жўмысмен тыѓыз байланысты болѓан Жайыќ Бектўров 1937 жылы партия ќатарына алынады. Ќайда жўмыс істесе де газеттен ќол џзген емес. Ђрдайым љзініњ материалдарын астанадаѓы газет – журналдарѓа жіберіп отырды. Бўл кезењде ол Ќазаќстан кљлемінде кљзге тџскен, танымал ќаламы ўшќыр журналист еді. ”Социалистік Ќазаќстан” газетінде бљлім мењгруші, 1937 жылы “Лениншіл жас” газеті редакторыныњ орынбасары болып таѓайындалады.

1942 жылы “халыќ жауы” деген жалѓан жаламен 10 жылѓа сотталып, оныњ 5 жылын ізденісініњ арќасында ќысќартып, аман- есен 1947 жылы елге оралады.

Елге келсе де “халыќ жауы” деген аты бар кљп ќиындыќ кљреді. Біраз жыл Талдыќорѓанда мектепте, одан кейін жергілікті газетте жўмыс істейді.

Ж. Бектўров лагерден босап шыќќаннан кейін маќалаларын газет бнтінде жариялауы ќиын болды. «Халыќ жауыныњ» жазѓанын жариялауѓа ќай газеттіњ болса да батылы бармаѓан еді. Сондыќтан Ж. Бектўров љз маќалаларын Сырымбетов, Љтегенов деген бџркенші атпен жариялап жџрді. Соныњ љзінде ќаламы ўшќыр журналисті бўрыннан жаќсы білетін редакторлар ѓана кейде газет бетіне жариялауѓа келісуші еді.

1957 жылы Ќараѓандыѓа келіп, 1958 жылдыњ ќањтар айында арнаулы ќаулымен Ќазаќстан жазушылар одаѓыныњ Ќараѓанды облысаралыќ бљлімшесіне жауапты хатшы болып таѓайындалады.

Бўл ќызыметте Ж.Бектўров 1989 жылѓа дейін жўмыс атќарады.

Осы кезењде Ж. Бектўров кђзір Ќазаќстанѓа мђлім ірі-ірі ђдебиетшілердіњ бір тобын баулып, жастардыњ љсуіне орасан зор ењбек сіњірді. Солардыњ ќатарына Ђ. Нўршайыќов, А. Сейдімбеков, К. Салыќов, љзімізге мђлім Ќараѓандылыќ жазушылар Д.Оськин, Г. Григориади, Л. Лунина, Л. Усова, К. Садыков т.б. жазушыларды жатќызуѓа болады.

Ж. Бектўров осындай азаматтарды љз шђкіртім деп санайды, біраќ оларды мен тікелей џйреттім демейді. Оныњ естелігінде “Талантты жастардыњ талпынысына љзімше аз болса да ђсерім тиді ѓой деп ойлаймын”- деген жолдары бар. Бўныњ љзі Ж. Бектўровтыњ ірілігін, терењдігін, асып - тасымайтын ќарапайымдылыѓын кљрсетеді.

Ќараѓандыда љткізген 40 жылдай уаќытында Ж. Бектўров ќазаќ ђдебиеті мен мђдениетіне, тарихына орасан зор џлес ќосты. Солардыњ ќатарына тарих ќойнауында жатќан талай тарихи деректерді зерттеп жазѓан ењбектері, алаштыњ арыстарыныњ есімін мђњгі есте ќалдыру маќсатында атќарѓан ењбектері - бџгінгі мен ертењгі ўрпаќ џшін мањызы зор артында ќалдырѓан ќайталанбас асыл мўралары жатады.

Орны толмас љкінішті жаѓдай оныњ “халыќ жауы” деген жалѓан жаланыњ салдарынан шыѓармаларын жарыќќа шыѓаруѓа кедергі болуы. Ал егемендік алѓан соњ мўнымен айналысуѓа жасы келіп ќалѓан Ж. Бектўровтыњ шамасы келмеді. Сондыќтан жазушыныњ жарыќќа шыќќан кітаптары аз. (маќалалар жинаѓы ”Жол жоралѓысы”(1977), љлењдер мен поэмалар жинаѓы “Љткелдер”(1991), ”Аќиќат”(1995), ”Тањба”(1997), ќайтыс болѓаннан кейін шыќќан “Енеден ерте айырылѓан тљл секілді” (2002 жинаѓы).

Шежіре жазушы, журналист Жайыќ Кђгенўлы Бектўров 26 наурыз 1998 жылы ќайтыс болды. Біраќ Ж. Бектўровтыњ кџреспен, ізденіспен љткен љмірі, шыѓармашылыѓы кейінгі ўрпаќќа асыл мўра, љмірі џлгі.

Жазушы Жайыќ Бектўров

(ђњгіме)
Жайыќ Бектўров ќазаќ ђдебиетініњ зиалы аќсаќалдарыныњ бірі, ќазаќтыњ ўлттыќ ђдебиетініњ керегесін кљтерісіп, шањыраѓына уыќ шанышќан жазушы, аќын, журналист, аудармашы, дарынды зерттеуші. Бџкілодаќтыќ жаѓрапия ќоѓамыныњ мџшесі Жайыќ Кђгенўлы Бектўров баспасљз жўмысына ерте араласќан. Республиќалыќ жастар газеті “Лениншіл жас” газеті редакторыныњ орынбасары, Жамбыл облыстыќ “Коммунист” газетініњ редакторы болып, Республикалыќ партиялыќ газеті “Социалистік Ќазаќстан”, Талдыќорѓан аудандыќ газеті “Советшіл Жетісу” т.б. газеттерде жауапты ќызметтер атќарды.

Љмір дџбіріне сергектікпен ќарап, ой ењбегі мен дене ењбегін ќатар шыныќтырѓан Жайыќ Бектўров кљргені кљп, тоќыѓаны мол жан еді. Байќампаз, ўшќыр ой, білімге деген ќўштарлыѓы оны Ќазаќстанныњ белді деген журналистер ќатарына ерте ќосты.

Оныњ маќалалары, очерктері, ђњгімелелері 1932-жылдан бастап (1928 жылдан бастап љлењдері, кішкентай маќалалары) республикалыќ, облстыќ газет-журнал беттерінде жиі жарыќ кљре бастады.

Мол тђжірибелі ќаламы ўшќыр Жайыќ Бектўровтыњ жазушылыќќа бір жолата бет бўруы зањдылыќ еді. 1958-жылдан бастап 30 жылдан астам Ќазаќстан жазушылар Одаѓыныњ Ќараѓанды облысаралыќ бљлімініњ жауапты хатшысы болды.

КСРО жазушылар Одаѓыныњ, Ќазаќстан жазушылар Одаѓы басќармасыныњ мџшесі, КСРО жђне Ќазаќстан журналистер Одаѓыныњ мџшесі болуыныњ љзі Жайыќ Бектўровтыњ ђдеби љмірде ењбегініњ зор екенін кљрсетеді. Ќазаќтыњ мђдениеті мен ђдебиетініњ тарландарымен, тарихшыларымен, ѓалымдармен шыѓармашылыќ байланысын џзбеген, ќазаќ ђдебиетінде љзіндік орны бар шежіре жазушы.

Жайыќ Бектўров алаштыњ азаматтарын елімен ќайта ќауыштырѓан. Ахмет Байттрсынов, Міржаќып Дулатов, Сђкен Сейфуллин, Маѓжан Жўмабаевтар бейнесіне шањ тџсірмей ескіртпей, естелігімен, ізденісімен кђзіргі, келешектегі ўрпаќќа Ўлы бейнелерін аныќ ќалдыру жолындаѓы џлкен ењбектерініњ љзі бір тљбе.

Ж. Бектўров республиканыњ ђдеби ортасында кеншілер љлкесініњ ќалыптасуы мен дамуыныњ, оныњ орталыѓы Ќараѓандыныњ шежіресін жазушы ретінде де белгілі.

1977- жылы “Жол жоралѓысы” деген кітабы шыќты. Бўл жинаќта жазушыныњ Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин, Потанин, ќобызшы-жыршы Н. Атабеков жайлы тарихи-кљркем очерктері енгізілген. Ал халыќ ауыз ђдебиетініњ џлгілерін ќажымай жинап бастырудаѓы ењбегі бір тљбе. Жайыќ Бектўров Абай, М. Ђуезов, С. Мўќанов, Ѓ. Мџсрепов, Ѓ. Мўстафин, С. Сейфуллин, Б. Майлин, Ђ.Тђжібаев, Т. Жароков, С. Ерубаев, Ђ. Сђрсенбаев т.б. жазушылар ењбегіне сын маќалалар жазѓан. Ќол жазбаларында осы жазушылар туралы естеліктері жиі кездеседі.

Ж. Бектўров сонымен ќатар аудармашы. Галина Серебрякова, Петефи, Дефо, Гашек, Пантелеев т.б. жазушылар ењбектерін аударып, оќырмандар кљњілінен шыќса, Азия, Африка жазушылары мен аќындарыныњ ењбектерін де ќазаќ тіліне аударѓан.

Кейінгі жылдары яѓни 1991-жылы “Љткел” љлењдер жинаѓы, 1995 жылы “Аќиќат” ђњгімелері, ал 1997-жылы бўрын “Тљгілген ар” атпен Жўлдыз журналыныњ беттерінен жарыќ кљрген естелік-романыныњ I-ші томы Ж. Бектўровтыњ кљзі тірісінде “Ќазаќстан” баспасынан “Тањба” деген атпен љзгертіліп шыќты. Оѓан Ќазаќстан Республикасыњ ўлттыќ ѓылым акедемиясыныњ Орталыќ Ќазаќстан аймаќтыќ бљлімшесі жазушыныњ 80-жылдыќ мерейтойымен ќўттыќтауларында “Біз сізді ќазаќ мђдениеті мен тарихыныњ тењдесі жоќ білгірі, ќазаќ љркениетін асќарлы љреде дамытуѓа мол џлес ќосќан сирек санаткері деп білеміз. Ђсіресе, Сіздіњ Аќтањдаќтар аќиќатын ашуѓа баѓытталѓан ењбектеріњіз, оќырман сџиіспеншілігіне бљленген “Тљгілген ар”, “Тайбуырылдыњ љлімі” романдарыњыз кљркемдік ќуатымен ќоса мол ѓылыми таѓылымымен де аса баѓалы.

Проза мен поэзия, очерк пен серкесљз саласындаѓы соњѓы жылдары жазѓан айшыќты шыѓармаларыњыз ќазаќ ўлтыныњ ўлтжанды санасын оятуѓа, кенен џлес ќосќанын айтуды љзіміздіњ парызымыз деп білеміз”- деген сљздерініњ љзі Ж. Бектўровтыњ ењбектерініњ ќаншалыќты ќўнды екендігін, ђрі жазушылыќ дђрежесініњ ќаншалыќты биік екендігін кљрсетіп тўр емес пе!

Ж. Бектўров- Кенесарыдан, Бљкейхановтан бастап Ќазаќстанныњ нелер кљрнекті ќайраткерлерініњ љмір жолдарын жања ўрпаќќа республикамызда ењ алдыњѓылардыњ бірі болып жазѓан журналист, жазушы.

А. Байтўрсынов, М. Жўмабаев, Ж. Аймауытов, Ш. Ќўдайбердиев, М. Дулатов аталарымыз аќталсымен, алаштыњ осы бір алыптарыныњ сџбелі ењбектерін басќалардан бўрын жастарѓа танытып, “Орталыќ Ќазаќстан” газетіне бірінші болып жариялаѓан да Ж. Бектўров.

Ђдеби зерттеу жўмысы Ж. Бектўровтыњ шыѓарашылыќ љмірінде мањызды орын алады. Жџзден астам ќазаќ зиялылардыњ таѓдыр –талайын баяндап, зерттеп, бџгінгі мен ертењгіні байланыстырѓан…

Сондай мањызды зор ењбектерініњ бірі Ќазаќ халќыныњ ардаќты азаматтары Ш. Уђлиханов, С. Сейфуллин, Н. Нўрмаќовќа Омбы ќаласында ескерткіш-таќта орнатуда сіњірген ењбектері. Тарихи деректерді жинастырып, зерттеу жўмыстарыныњ нђтижесінде Шоќан мен ђкесі Шыњѓыс, Сђкен, Ыбырай мен Потанин, Бўќар жырау бабамыз, Мђшћџр Жџсіп, Ќажмўќан, Балуан шолаќ, Аќан сері, Майра Уђли, т. б. тўлѓалардыњ кљбіне ескерткіштер ќойысып, олар туралы терењ маѓўлматтарды тірнектеп жџріп жинап, болашаќ жастар џшін мол мўра ќалдырды. Шыѓыс ќазаќстан, Талдыќорѓан, Алматы, Ќызылорда, Шымкент, Ќараѓанды, Ќызылжар, Аќмолла, Ќарќаралы, Ўлытау, Жезќазѓан Баянаул, Ќараљткел, Бурабай, Торѓай, Омбы, Саратов, Мђскеу т.б. ќалалар мен жерлерде болып, тарихи деректер жинап, такрихи адамдар љмірлерінен жазѓан жол-очерктерініњ љзі џлкен бір ќазына. Ш. Уђлиханов пен Ы. Алтынсарин туралы кљп жылѓы зерттеулері ”Жол жоралѓысы” атпен 1977 жылы “Жазушы” баспасынан жарыќ кљрді. “Жазушы” бапасынан 1991 жылы “ Љткел ” љлењдер жинаѓы,1995 жылы “Ѓылым” баспасынан“ Аќиќаты осы еді”, “Тањба” ђуелгі аты “Тљгілген ар” романыныњ 1-ші томы 1997 жылы “Ќазаќстан” баспасынан жарыќќа шыќты. “Енеден ерте айырылѓан тљл секілді” жинаѓы 2002 жылы Жайыќ Бектўровтыњ 90 жылдыќ мерейтойыныњ ќарсањында “Ќазаќстан” баспа џйініњ директоры Н.Оразбектіњ тікелей ењбегініњ нђтижесінде жарыќќа шыќты.

Ж. Бектўров кљркем аударма саласында да елеулі ењбек етті. Д. Дефоныњ “Ромбизон Крузо”, А. Чаплыгинныњ “Степан Разин” романдарын, Л. Пантелеевтыњ жиынтыѓын, Фраерман, Андерсен, Г. Серебрякова, Я. Гашектердіњ шыѓармаларын ќазаќ тіліне аударѓан болатын.

Ж. Бектўров кеншілер љлкесініњ ќалыптасуы мен дамуыныњ, оныњ орталыѓы – Ќараѓандыныњ шежіресін жазушы, «Ќараѓанды, Ќараѓанды облысы» энциклопедисын жазушыныњ бірі.

КCРО Жазушылар одаѓыныњ, Ќазаќстан Жазушылар одаѓы баќармаcыныњ мџшесі, КСРО жђне Ќазаќстан журналистер одаѓыныњ мџшесі, Бџкілодаќтыќ георафиялыќ ќоѓамныњ бљлімініњ мџшесі, партия мен ењбек ардагері, Ќараѓанды ќаласыныњ ќўрметті азаматы Жайќ Кђгенўлы Бектўровтыњ ќоѓамдыќ жђне ђдеби љмірдеі ењбегі оѓан атаќ – аброй ђкеліп, жўртшылыќтыњ ќўрметіне бљледі.

Ќазыналы ќаламгерде ой кљп, пікір кљп болатын. Осынау љршіл ой, асыл сырларын жазушы сонау жылдары љзініњ аќыл кењесін тыњдап, азды-кљпті шарапатын кљрген, ал бџгінде ќазаќ ђдебиетініњ бір-бір тўлѓасына айналѓан К. Салыќов, Ђ. Нўршайыќов, А. Сейдімбеков, Ю. Герт, С. Аќсўњќарўлы, С. Лђмбеков т. б. аќын жазушылармен љмірініњ соњына дейін џнемі бљлісіп отырѓан.

Кљп жасап, кљпті кљрген, асылды терген Ж. Бектўровтыњ ђдеби ќоры мол. Жазушыныњ љмірі мен ђдеби мўрасы келешек ўрпаќ џшін асыл мўра. Оныњ ењбектерін зерттеу, жарыќќа шыѓару, оќырмандарына жеткізу, жазушы Ж.Бектўров туралы айтылар сљз, толѓанар ой пікірлер бџгінгі мен кейінгі толќын жастардыњ парызы да шежіре жазушы алдындаѓы ќарызы да.

.
Жайыќ Бектўров саяси ќуѓын-сџргін ќўрбандарыныњ бірі

(Ђњгіме)
Саяси ќудалау мен жазалау дђуірініњ ауыр кезењінде ќазаќтыњ бетке шыѓар ќаймаѓы - оќыѓан, зиялы азаматтарыныњ кљпшілігі Сталиндік ќуѓын - сџргінніњ ќўрбаны болды. Соныњ бірі Ќараѓанды ќаласыныњ кљрнекті ќаламгері, кљненіњ кљзі, дананыњ љзі батагљй жазушы аќсаќалы жазушы Жайыќ Кђгенўлы Бектўров болатын.

1937 Жайыќ Бектўров “Лениншіл жас” газетініњ редакторыныњ орынбасары болып таѓайындалады. Ќазаќстандаѓы белді бір журналист болып тўрѓан кезінде біраз ќудалауѓа тџскен болатын. Ол кезде партиялыќ есепте “Социалистік Ќазаќстан” газетінде еді. Аќырында бюро мђжілісінде “ Ќайда барса да арнайы ќаулымен барѓан екен, газетте істеуіне болады ” деп аќталып, осы газетке жўмыcќа орналасады.

Жамбыл, Аќмола, Ќызылорда облыстары ќўрылѓаннан кейін 1939 жылы Жамбыл облыстыќ газетіне бас редакторлыќќа таѓайындалады. Бўл кезењде Жайыќ Бектўров ќай жаѓынан алса да тђжірибесі мол, шебер журналист, љз жўмысын жаќсы білетін ќызыметкер болатын. Бар ынта – жігерімен ќызу жўмысќа араласып кеткен журналисті соѓыс басталып кеткеннен кейін 1942 жылы аяќ астынан 105 – ўлттыќ дивизияѓа шаќырып алып, дивизиялыќ газеттіњ редакторы етіп таѓайындайды. Ол кезде газет редакторына бронь берілетін.

“ Бўл маѓан бір тыќырдыњ таянѓанын сездіргендей болды. Жап – жаќсы жўмыс істеп, білдей бір облыстыќ газеттіњ редакторы болып жџрген мені армияѓа шаќыруы тегінен – тегін еместігі белгілі.”- дейді естелігінде Жайыќ Бектўров. Ташкенттен Жамбылѓа келе жатќанда 1942 жылы 22 – майда “халыќ жауы” деген жалѓан жаламен тўтќындалады. “Ўлтшыл” деген айдар таѓылып 8 адам Жайыќ Бектўров ісімен бірге љтеді. Алматыда 8 ай тџрмеде отырады. Сондаѓы Ж. Бектўровќа таќќан айыбы астыртын ўлтшыл ўйымныњ ќатарына кірдіњ, сегіз адамнан тўратын бўл топ Кењес џкіметіне жаулыќ іс-ђрекет жасауды маќсат еткен деген жалѓан жала.

Тџрмедегі тергеушініњ ендігі маќсаты кінђні айыпкердіњ мойнына ќойып, ќылмысын ќайткен кџнде мойындату. Абаќтыда осындай текетіреспен љткен 8-айдын жартысына жуыѓын Ж. Бектўров љлім жазасына кесілгендердіњ камерасында жалѓыз љткізді.

Тергеу кезіндегі айуандыќ ќысымѓа бђрі бірдей шыдай алмады. Жаздыњ шыжыѓан ыстыѓында ыстыќ карцерде отырып, џстіндегі киімі мен бір ќабат терісі сыдырылып тџссе де, аштыќ пен шљлге шыдаѓан. Бўнымен ќатар ўйыќтатпай есін тандыра ќалжыратса да љмірге деген ќўштарлыѓы, отанына, еліне деген адалдыѓы, сџйіспеншілігі, рухани кџштілігініњ арќасында бђріне шыдап, жењіп шыќты. Љз дегендеріне кљндіру ниеттеріменн ђбден есін шыѓарып , ќалжырату џшін тікесінен тік тўрѓан ќалпында ќарулы ќарауылдар кезек -кезек баќылауѓа алып, ўйыќтатпай, кљзі ілініп бара жатса жўдырыќпен тџйгіштеп бір неше тђулік бойы ўйќыдан ђбден ќалжыратады. Ж. Бектўровты бўл темір ќыспаќ та жење алмаѓан.

Біраќ Ж. Бектўровтыњ шындыќ сљзіне сенсе де сенбей, ойдан -ќырдан ќўрастырылѓан жасанды, жалѓан ќўжаттар бойынша КСРО НКВД-сыныњ айрыќша Кењесініњ шешімімен РФСР ќылмысты істер кодексініњ 58-бабымен сырттай сегіз адамныњ 3 –ін ењ ауыр џкім – ату жазасына, бесеуін 10 жылѓа соттап, оныњ ішінде Ж.Бектўров та бар, солтџстік теріскей Оралдаѓы “Ивдельлаг” лагеріне айдап жібереді.

Лагерьде Ж. Бектўров љзініњ шыдамдылыќпен ізденгіштігін тоќтатаќан емес. Ќолда таза ќаѓаз деген атымен жоќ. Ќайыњныњ ќабыѓына, цемент орайтын ќатырѓы ќара ќаѓазѓа, ќолѓа тџскен газет-кітаптардыњ ќиындыларына жазатын едік дейді естелігінде.

Соныњ арќасында 1945 жылы аќпан айында КСРО НКВД-ніњ айрыќша кењесініњ шешімімен 10 жылды 5 жылѓа ќысќартќанынан кейін, 1947 жылы 22 мамырда аман- есен бостандыќќа шыѓады.

Тџрмеден шыќќаннан кейін Ж. Бектўровтыњ астанаѓа тўрмаќ тџгілі оѓан 112 км. таќауѓа ќўќы болмады. Сол кезде НКВД ешќайдан жўмыс бергізбей, ќолына паспорт та бермей, соњына ќайтадан тџскен болатын. Сондыќтан Ж.Бектўров аман-есен еліне оралса да адам айтќыcыз бейнет кљреді. 1948 жылдыњ аяќ кезінде Талдыќорѓан ќаласына келіп жўмысќа орналасады.

Жабылѓан жала тек 1955 жылы ЌазССР Жоѓарѓы сотыныњ Президиумыныњ шешімімен кџшін жойып, ал 1988 жылы 22 тамыз айында ЌазССР-ыњ Жоѓарѓы соты президиумыныњ шешімімен ќылмыс ќўрамыныњ болмаѓандыѓынан іс-жџргізу жўмысы толыќ тоќтатылды. Ж. Бектўров 1993 жылдыњ 21 ќыркџйегінде Жоѓары соттан аќталѓандыѓы турал аныќтама алды. ЌР-ныњ 1993 жылы 14 сђуірдегі ”Cаяси ќуѓын-сџргін ќўрбандарын аќтау туралы” зањыныњ негізінде Жайыќ Кагенўлы Бектўров АЌТАЛДЫ.

Сталиндік зўлматтыњ кљп азабын бастан кешкен Ж. Бектўров осы кезењді љзініњ “Тањба”(1997) романында шыншылдыќпен жан-жаќты, ђрі жалпы ќазаќ елініњ сол кездегі саяси, ђлеуметтік, экономикалыќ дењгейін кљрсеткен. Ђуелде “Тљгілген ар” аталѓан бўл романды оќыѓанда бастан кешірмек тџгілі, оќуѓа да ауыр, кінђсіз жандардыњ азапты љмірін кљз алдыњызѓа аныќ елестетеді.

“Суыќ ќарањѓы тас карцерде Тўрлыбек ќолшылдай бастады. Аузынан ќанжылым бірдење аѓып жатыр. Денесі мўздай, ыќылыќ атып, кейде ќалай екені белгісіз, ќалѓып та кетіп, денесі жансыз ќалыпта отырды. Карцерден ол шала-жансар шыќты. Сонда да ойыныњ жібек жібі онша џзілген жоќ” немесе “Кљздері сљнген, љздері жуасыѓан. ќайыњ ќабаќ шђркелерініњ басына тесіле ќараѓан беттері ісік, ќимылдауѓа шамалары жоќ Тўрлыбек пен Естайдыњ бет-ауыздарына тек кўйе жаѓу, шешіндіріп, жалањаш беттеріне тањба басу ѓана ќалѓандай”-дейді. Адамдарды азаптап, ќорлайтын. Кейде шыдамай љзіње љзіњ ќол жўмсаѓыњ келетін кезењдер де болатындыѓын еске алатын. Љзініњ басынан љткен осы бір азапты кезењдер туралы “Ыстыќ карцер”, “Тайгадаѓы суыќ карцер”, “Этап”, “Сібірде” атты љлењдерінде аныќ айтылѓан.

Бес жылдан кейін аќталып шыќќанда Жайыќ Бектўровтыњ денсаулыѓы кљрген зардаптарыныњ нђтижесінде љте ќиын жаѓдайда болды. II-ші группалы инвалид болып, ќолым селкілдеп жаѓдайым ќиын болды. Ал балаларымныњ денсаулыѓы онша болмады. Бўл да сол азапты жылдар себебі. “Мўндай ауыртпалыќты тек жалѓыз мен ѓана тартќан ќасірет, азап деп ойламай, осындай жан тџршігерлік ќысастыќ ќаталдыќты тџрмеде, лагерда ешбір кінђсіз ќаза тапќан сан мыњдаѓан адамдардыњ таѓдыры” деп тџсінген жљн деп жазатын кеудсі кењ дана Ж. Бектўров.

Тіпті, араѓа 13 жыл салып 1955 жылдыњ кџзінде аќталып, елге оралѓаныныњ љзінде де љте ќиын болды. Жазѓанын жарыќќа шыѓаруѓа мџмкіндік болмады. Ж. Бектўровтыњ жазѓанын алып ќарамаќ тџгіл ќасына жаќындасуѓа ќорќатын кез еді.

Заманымыздыњ ўлы суреткері Мўхтар Ђуезов сол 40-50-ші жылдары наќаќтан сотќа ілегіп, жазыќсыздан жапа шегіп ќайтќан бір топ жазушыны “тўсаулы таланттар” деп, олардыњ шыѓармаларына жоѓары баѓа бергені белгілі. Осындай тўсаулы таланттыњ бірі Жайыќ Бектўров еді.

Тіліне тиым, ќолына кісен салынѓан сонау азапты жылдарда кеткен есесін ќайтару џшін кейінгі жылдары бірталай дџниесін шыѓарып џлгерді.

Соныњ бірі кљз жўмар алдында ѓана жарыќ кљрген “Тањба”романы. Бўл романныњ ќазаќ ђдебиетіндегі орны бљлек. Бўрын ќазаќ жазушылары бўл таќырыпта жазса да ђртџрлі тарихи ќўжаттар, материалдар негізінде жазѓан. Ал “Тањба” жазушыныњ љз басынан љткен, кљзбен кљргендері. Сондыќтан да саяси ќырѓын-сџргінніњ алапат ащы шындыѓына арналѓан басќа ењбектерден ќай жаѓынан болсада ќўнды, орны бљлек, ерекше ењбек.

Љлі мен тірініњ арасында жџріп рухани кџшінен, сђулелі аќыл-ойынан, шыѓармашылыќ ќабілетінен айырылмаѓаны, одан кейін жан-жаќты ќызу љмір кешіп, одан ђрі бастаѓандарын жалѓастыру тањ ќалдырарлыќ, келешек ўрпаќќа џлгі боларлыќ ќасиет.

Љмірі ўрпаќќа џлгі, мўрасы асыл ќазына саяси ќуѓын-сџргін ќўрбандарыныњ бірі Жайыќ Кђгенџлы Бектўров аруаѓыныњ алдында бас иеміз.


Жайыќ Бектўров ел есінде

(ђњгіме)
Кешегі мен бџгінгіні, бџгінгіні ертењгімен жалѓастырѓан љмірініњ соњѓы 40 жылы Ќараѓанды ќаласында љткізіп, артына мол мўра ќалдырѓан Ќараѓанды ќаласыныњ ќўрметті азаматы шежіре Жазушы Жайыќ Бектўровтыњ арамыздан кеткеніне биыл 5 жыл болды.

Сљйлеп кетсе аузына бар елді ќаратќан, кљргені ўлан-асыр, білгені тілегей-тењіз Жайыќ Бектўров ерекше жан болатын. Оныњ білімдарлыѓы, зергектілігі, есте саќтау ќабілеті, љмірдегі сергектігі кімді болмасын еріксіз ќайран ќалдырушы еді.

Жайыќ Бектўровтыњ жазбаѓан таќырыбы жоќ па дейсіњ. Не жазса да шындыќты тебірене отырып жазѓан. Еліне, жеріне деген ўлкен жџрегі, ўшан-тењіз махаббатыныњ кўштілігі болар, љмірде не кљрсе де шыдап, жењіп шыќќаны.

Џнемі ізденіс џстінде жџретін Жайыќ Бектўровтыњ љнегелі љмірі, ђдеби-ќоѓамдыќ ењбектері кейінгі буынѓа да, келер толќынѓа да џлгі.

Сондыќтан болар Жайыќ Бектўровты жастар жаќсы кљретін. Оныњ таусылмас ђњгімесін тамсана, жалыќпай тыњдайтын да. Айналасында таланты жастар кљп болатын.

“Сіз ќиын-ќыстау аласапыран љміріњіз ўзаќ сонар эпопея. Сіздіњ ќажымас-ќайтпас љміріњіз ўрпаќќа џлгі болып ќалады” деп партизан жазушы Ќасым Ќайсенов жазѓан болатын.

« Социалистік Ќазакстан », « Лениншіл жас », « Алматы аќшамы», « Орталыќ Ќазаќстан » газеттердіњ, « Жалын », « Жўлдыз », « Аќиќат », « Зерде », « Парасат » журналдарыныњ беттерінде Ж. Бектўров шыѓармашылыѓына џлкен баѓалар берілді.

ЌР-ныњ президенті Н. Назарбаев та жазушы шыѓармашылыѓына назар аударып, баѓалаѓан болатын.

Жазушы Ж.Бектўровтыњ 80 жылдыќ мерейтойына байланысты “Алма-Аты” газетінде џкімет басыныњ ќўтыќтауы жариалады.

“Ќўрметті Жайыќ Кђгенўлы!

Сізді 80 жасќа толѓан торќалы тойыњызбен шын жџректен ќўтыќтаймын. Сіз сан тџрлі тар жол, тайѓаќ кешулерді бастан кешіп, кейінгі џрпаќќа ѓибрат боларлыќтай љнегелі љмір жолдарынан љттіњіз. Љзіњіз куђ болѓан кезењдер мен халќымыздыњ ардаќты ўл – ќыздары туралы жазѓан шыѓармаларыњыз рухани ќазынамыздан лайыќты орын алып отыр. Бџгінгі мерейтойыњызбен ќўтыќтай отырып, зор денсаулыќ, шыѓармашылыќ табыс тілеймін.

Ќўрметпен Н.Назарбаев.

28.05.1992 жыл”

Ж. Бектўровтыњ љмір шежіресінен медицина ѓылымыныњ докторы, профессор М. Т. Алиякпаров “Жайыќ мінен ќайыќ” (1997) оќырмандар кљњілінен шыќќан кітабын жазып шыѓарды.

Украина аќыны Д. Луценко «Бесбармак», журналист Кђрім Сауѓабаев «Ђулие шал», аќын С. Аќсўњќарўлы «Ђзіліњ жарасса», «Ќарашал», жазушы С.Лђмбеков «Ќайратты жан» атты љлењдерін арнаса, Ќараѓанды мемлекеттік университетініњ филология факультетініњ студенттерініњ љздерініњ ўстазы , тўла бойы тўнѓан шежіре жанѓа арнаѓан љлењдері ќаншама. Љкінішке ќарай бір екеуінен басќасы саќталмаѓан.

Ж. Бектўровт љзініњ ўстазы деп ардаќтайтын аќынымыз Серік Аќсўњќарўлы жазушыѓа арналѓан љлењінде:

Жџзін нўрѓа бояр ем,

Айхай, кітапханасы -

Шалќып жатќан ой-ђлем!

Музей салып љзіне,

љзін бір сол музейге,

Директор ѓып ќояр ем”

Ж. Бектўровтыњ екінші мђњгілік љмірі, ўрпаќќа ўлаѓатты љмірі басталды. Елініњ, халќыныњ алдындаѓы парызы мен ќарызын толыќ аќтаѓан асыл аѓамыз, ђкеміз жазушы-аќын, журналист, аудармашы, публицист, зерттеуші Ж.Бектўров алдындаѓы парыз бен ќарызды љтеу кезењі енді бізге, кейінгі толќынѓа келген сияќты.

Ќараѓанды мемлакеттік университетініњ филология факультетініњ журналистика бљлімініњ 2003 жылы бітірген Мџтялапов Ќуаныш жазушы «Ж. Бектўровтыњ публистикасындаѓы зиялы азаматтар» таќырыбында дипломдыќ жўмысын “љте жаќсы” баѓамен ќорѓап шыќты. Бўдан басќа жазушы шыѓармашылыѓнан кандидаттыќ жџмыс ќорѓауѓа дайындалып жџрген, жазып жатќан бір журналист, бір педагог бар.

Ж. Бектўров љмірін шыѓармашылыѓын зерттеу кітапхана џшін ерекше ќасиетті жўмыс. Ол бџгінде басталып та кетті.

Ж. Бектўровтыњ кітапхана ќорына алынѓан 4189 экз. кітап жинаќталса, кабинет-мўражайы жазушыныњ кљзі тірісіндегідей келгендерді ќарсы алуда.

Ж. Бектўровтыњ љмір-баяны, шыѓармашылыќ жолы кітапхана сайтында џш тілде - ќазаќ, орыс, аѓылшын тілдерінде жазылѓан, оны сіздер Интернеттен www.uniorlib.narod.ru адресі бойынша таба аласыздар.

Ж.Бектўров туралы айтылар сљз, толѓанар ой келешектікі, жастардікі. Жазушы рухы сезіліп тўрѓан, љзі болмаса да сљзін ќалдырѓан Жайыќ Бектўров кітапханасыныњ есігі ђрќашанда баршањызѓа ашыќ.


Ж. Бектўров туралы аќын, жазушылар , ѓалымдар сљздері
“Ќазіргі жастардыњ ішінде ѓылымѓа берілген ойшыл, кеменгер аз емес. Ол біздіњ жўртшылыѓымызды ќуантатын ортаќ бір ќасиет. Жазѓан хатыњ бойынша љзіњді де сол ерењ ойлайтын аќылды жастардыњ бірі деп тџсінемін.”

Ђлкей Марѓўлан

СђбитМуканов.

Сђбит Мўќанов.

Академик Шотаман Ыдырысўлы Уалихан.

Академик Шотаман Ыдырысўлы Уалихан.

““Шортанбай шоѓырларын“ зар заман аќындары деп атадыќ ќой. Ол зар заман ќўнарлы жерімізді тартып алса да, халќымыздыњ тіршілігініњ кљзі малдан айырѓан жоќ еді ѓой. Наѓыз џлкен зар заман біздіњ тўсымызда ќўдірет кџшіне енді.

…1933 - жылы ќазаќ сорлыныњ ќара шыбындай ќырылѓанын љз кљзіммен кљргенмін. Міне наѓыз зар заман осы тўс еді. Сені сол џлкен зар заман аќындарыныњ бастауы дер едім. Ол кезді сенен артыќ жазѓан адам жоќ.”

Аќын Ђбу Сђрсенбаев

Профессор Тўрсынбек Кђкішев.

Профессор Тўрсынбек Кђкішев.

Аќын Ѓафу Ќайырбеков.

Академик Манаш Ќозыбаев.

Академик Ђ. Саѓынов.

Академик Ђ. Саѓынов.

Академик Ђ. Саѓынов.

Академик Ѓабдолла Ќўлќыбаев.

Аќселеу Сейдімбеков.

«Жђкењ – шежіре адам. «Кеудесі жаќсылардыњ алтын сандыќ» демекші, бўл аѓамыздыњ ўрпаќќа ўлаѓатты ђњгімелері, ескірмейтін естеліктері кљл кљсір.

Бўѓан Жђкењніњ ќаламынан туѓан баѓалы дастандар мен толѓауларды, љлењдерді ќосыњыз. Бўл дегеніњіз ђдебиет пен љнер зерттеушілерініњ, тарихшы ѓалымдарѓа аса жђдігер мўра болып табылады.

Аќселеу Сейдімбеков.
«…Сіз тђрізді кљнекљз, ескіќўлаќ, кљп білетін ђрі халќымыздыњ тарихын, ђдебиеті мен мђдениетін жаќсы білетін, ђрі жаќсы кљріп, соѓан жаны ашитын адамныњ Ќараѓандыда тўрып, љмір сџргеніне , ењбек еткеніне мен ќуаныштымын!… »

Б. Ысќаќов.

С. Талжанов.

Аќын Ђ. Сђрсенбаев.

Жайыќ Бектўров – ќазаќ кљсем сљзініњ кљш бастаушыларыныњ бірі, ћђм бірегейі.

Аќын Серік Аќсўњќарўлы.

«Ќазаќстан баспасынан жарыќ кљрген «Енеден ерте айырлѓан тљл секілді…» атты бір томдыѓы – ќазаќтыњ біреуге бодан болѓан заманы мен бџгін љз алдында егемен ел болѓан кезњін жалѓап тўрѓан кљшелі кљсем ойыныњ бір алтын жібі десе болады.»

Аќын Серік Аќсўњќарўлы.

(Ќабірі басында оќылѓан љлењ)

Љксікті айт љмірдегі, љлењдегі.

Маѓжан, Сђкен кеткен дџниеге

Сен-даѓы жатырсыњ ба жљнелгелі?!

Ќоя тўр…

екуміз егіле ђнге салмаймыз ба?

Сен жоќта шыќќан тегін, тџбін білмес

Тексіздіњ тўќымы боп ќалмаймыз ба?!

Ќоя тўр…

Жай љтпей, љр кеудењді басып љтті!

Соњында- шерін ќозѓап, боздап сўйген

Ќазаѓыњ ќап барады ќасіретті.

Сўм ажал, аќынсыњ ба, батырсыњ ба-

Ќайтеді, атам да жоќ, аќылшым да.

Алаштыњ азаттыѓын кљзбен кљріп,

алањсыз аттанѓалы жатырсыњ ба!?

Ендеше, ќош дейді ўлыњ ќасіретті.

Соњѓы бір замананыњ, басы да- љтті.

Артында шыќќан тџбін білетўѓын

Ўлы бір ўлыс ќалды ќасиетті…

Аќын Серік Аќсўњќарўлы.

Ђзіліњ жарасса…

Халыќ жайлы жыр болса-

Жђкењнен кеп сўрањыз.

Тарих жайлы сыр болса

Жђкењнен кеп сўрањыз.
Ђлем жайлы сљйлессењ-

Ой тџбіне жетеді.

Ђйел жайлы сљйлессењ-

Ђдемі боп кетеді.

Жасќа толып етегі

Сталинді айтќанда,

Бухарин боп кетеді…

Жџзін нўрѓа бояр ем,

Айхай, кітапханасы -

Шалќып жатќан ой-ђлем!

Музей салып љзіне,

љзін бір сол музейге,

Директор ѓып ќояр ем”

Басына тљнген

Ќара бўлт ќайѓы мўњды аспан.

Тайгада жџріп

Тайбуырылмен сырласќан

Мен џшін, Жђке

Балќантау сынды биіксіњ

Келесіњ жырлап ќазаќтыњ шерін тынбастан.

Ќонатын едік

Ўшатын едік жел тербеп

Сері сезім бе,

Бљрі кезім бе ертерек…

Алда барып, Маѓжанныњ жырын

тыњдаѓам

Бџкіл ќазаќтан љзіњді тауып еркелеп.

Жолдардан љттііњ ќым ќиѓаш тарау не тџрлі,

Балапан ќаздар ата ќаз болп жетілді.

Сол кџннен маѓан

Мейрімді жан боп келесіњ

Ауылда жџрген

Диуана атам секілді.

Мўњайѓан шаќта

Жебедіњ мені ђкемдей, Парызым жџр ѓой

Алдында, Жђке љтелмей.

Іштарлыќ мінез адыра ќалсы ўлыѓым,

Ђулие шалды

Оњбаймыз кљкке кљтермей.
Ќастерлеп љткен бозторѓай дала ўяны,

Асылдыњ ќалѓан ењ соњѓы болар тўяѓы

Ђулие шалдан айырылѓан кџні бўл ќазаќ,

Шежіре џйдіњ сџйегі мђњгі жияды.

Журналист Кђрім Сауѓабаев.
Ќайратты жан

(Жайыќ Бектўровќа)

Ђрі дос, аќылшы аѓа Жђкем едіњ,

Ђкемдей ќамќоршы боп мђпеледіњ.

Жармастым жиырма жаста етегіњнен,

Жалыќпай отыз жылдай жетеледіњ

аѓдырдыњ талай тџскен тђлкегіне,

Ѓўмырыњ ўќсайды: ертегіге.

Ђйтеуір талпынудан бір танбадыњ,

Сенім мен џміт артып ертењіне.

Сол сђуле демеу болып талабыња,

Ќашанда ќайрат берді талабыња.

Тџсірдіњ аќ ќаѓазѓа жан сырыњды,

Шындыњты салып кљптіњ сарабына.

Жазыќсыз замангыњнан жаза кљрдіњ,

Жасымай ойдыњ кенін ќаза бердіњ.

Тарландай тљске салса кеште озатын,

Бўл кунде бір љзіњде назары елдіњ

Кљненіњ кљзісіњ де, љзісіњ де,

Ќазаќтыњ сљз мђйегі љз ішіњде.

Ерекше бљлек иіс, бљлек дђм бар,

Ойыњныњ кџнде пісер жемісінде.

Тасысањ дариядай жайылатын,

Ќайыптан ќойылмаѓан Жайыќ атыњ.

Тўрады кљре білер кљзге ўрып,

Ќарымыњ ќўланды да ќайыратын.

Жатќанда жања танып бабамызды,

Болѓан жоќ беріп бўл жўрт баѓањызды.

Тџбінде елдіњ бђрі бір таныды,

Жђкењдей ќайратты жан аѓамызды.

Жазушы Сапарѓали Лђмбеков.


Жайыќ атама
Тўрса даѓы жастыѓым алабўртып,

Балалыќпа, ол ђне барады џркіп.

Ќалыќтаса кљгінде ата ќыран

Сањќ етеді ўядан бала бџркіт.

Шындыќ болып мљп-мљлдір сыр таматын,

Шар болаттай боранда шыњдалатын.

Шын ойынын ендеше бар болѓаны

Жыр оќыса тойыњда бір бала аќын.

Кџндер љтіп, шарыќтап барады џніњ,

Жања љмірдіњ ќызыќтап дара кџнін.

Не толќытып кетті аѓажаныњызды

Ђлде еске тџсті ме балалыѓыњ.

Ќартаймайды дарындар деген рас-ты,

Ќанша-ќанша биіктер,белењді астыњ

Десем даѓы ђз аѓа, Сіз љнерде

Бўл кџні менен жассыњ, менен жассыњ.

Селк еткізіп жас жанымды айбарлы џн,

Љтіп жатыр, љтіп жатыр айлар, кџн.

Ќыр астында ќалса даѓы ќол былѓай,

Босќа љтпеген љміріњізден айналдым

Тўрса даѓы жастыѓым алабўртып,

Балалыќ па, ол ђне барады џркіп.

Ќалыќтаса кљгінде ата ќыран

Сањќ етеді ўяда бала ќыран.

Е.Љкімбаев.

ЌарМУ. Филология факультетініњ

III курс студенті
Жђкењ тойына
Ќиынныњ кесіп љтер кљлденењін,

Асудан аттамайма ер дегеніњ

Жас ќыран - комсомол боп Жђкењ де сол,

Бастаѓан љмірініњ љр белењі.

Жылытар туѓан жердіњ алабы ен,

Жалынын жџрегінен ала білен.

Жањѓы рѓан отаныныњ шат тўрмысын,

Жырлаѓан љзі жџйрік ќаламымен.

Сосын – аќ, аѓасы боп жас ќауымныњ,

Аршыѓан шабттардыњ бастауын мыњ,

Сол аѓа аќсаќал боп бџгін міне,

Љрінен алпыс деген асты ауылдыњ

Шаттанып шалќыѓанда далам бџгін,

Арымай арќалайды ер ќалам жџгін.

Мен даѓы той иесі Жђкење арнап,

Ђкелдім байѓазымныњ балањ жырын.

Т.Садуаќасов.

ЌарМУФилология факультеті.

1. 
   курс студенті.
   

Жайыќ ата жырын оќуѓа барѓанда.

Кџн артынан кџн келеді жылменен

Џлгі берер аѓалар ќалам ќылменен.

Ўстазым жырды ўсынѓанда ўялдым,

Бектўров Жайыќты бўрын білмегем.
Жадыра апай мўражайда сыр шертті,

Аянышты таѓдырынан кџй тљкті.

Жалѓастырар ўрпаѓыныњ болмауы

Бір мўздатты, бір жылтты, тебірентті.

Сансыз жанар ўќќанда сыр ќанама

Білінбейді ескексізі ќайыќтыњ .

Намысы бар ќазаќ барда шаршама!

Сен де, мен дл баласымыз Жайыќтыњ.

Ессігімнен сѓалап кірді кџнменен,

Сањылауын бекітемін кџнде мен.

ссылайша санамызѓа бойлацћйды

Біз білмейтін азаматтар жџздеен.

Нўрѓалиев Ѓарифолла,

Ќаржы институты ѓасындаѓы

лицейдіњ 9-кл. оќушысы
Ж. Бектўровтыњ љмірі мен шыѓармашылыѓына арналѓан кітап

кљрмелерініњ аттары

(џлгі)

1	Кљрме аттары. Название книжных выставок
2	Адам џшін арнады ол љмірін - Жизнь отданная людям.
3	Асу љрдей аќын жолы - Тернистый путь поэта.
4	Бір љзі бір ѓасырдыњ зердесіндей - Столетия свершений свидетель.
5	Бір љзі бџкіл шежіре. - Олицетворение летопись.
6	Ѓажайып талант иесі - Человек неординарного таланта.
7	Ѓасырмен таѓдырлас тўлѓа - Сквозь терни века.
8	Ѓасырѓа созылѓан жан азабы - Боль растянутая на века.
9	Ѓажайып талант иесі - Человек неординарного таланта. Жазушы дђуір жаршысы - Писатель воспевает эпоху.
10	Жђкењніњ жўлдызы жарќырай береді - Не померкнет звезда поэта.
11	Жайыќ Бектўров – уаќыт тезінен љткен адам - Жаик Бектуров - писатель на все времена.
12	Жыр дария - Поэзии поток.
13	Ќазаќтыњ ќайсар ўлы - Непоколебимый сын казахского народа.
14	Ол љз халќыныњ жџрегінде. Он в сердце своего народа.
15	Љмір айнасы - Зеркало жизни.
16	Таѓдыры тђлкек болѓандар - Искалеченные судьбы.
17	Тарихтыњ љзі аќтаѓан - Реабилитирован историей.
18	Тарихтыњ ќауѓа тартып терењінен - Из глубини истортии.
19	Уаќыт ырѓаѓын дљп басќан - Он слышал ритм времени
20	Шежіре жџрек шерткен сыр - Тайное души летописца.
21	Шырќыраѓан шындыќ жаршысы - Певец истины

Мазмўны

1. 
   Кітапханашыларѓа----------------------------------------------------2 бет.
   
2. 
   Ѓасырмен таѓдырлас(љмірбаяны)----------------------------------3 бет.
   
3. 
   Жазушы Жайыќ Бектўров (ђњгіме)-------------------------------5 бет.
   
4. 
   Жазушы Жайыќ Бектўров саяси ќуѓын – сџргін
   

ќўрбандарыныњ бірі (Ђњіме)--------------------------------------------- 6 бет.

5. 
   Жазушы Жайыќ Бектўров ел есінде (ђњіме)---------------------- 9 бет.
   
6. 
   Жазушы Жайыќ Бектўров туралы аќын – жазушылар,
   

ѓалымдардыњ сљздері.------------------------------------------------------11 бет.

7. 
   Жазушы Жайыќ Бектўровке арналѓан љлењдер ------------------13 бет.
   
8. 
   ЖазушыЖайыќ Бектўров љмірі мен шыѓармашылыѓына
   

арналѓан кітап кљрмесініњ аттары (џлгі)--------------------------------17 бет.

Ќўрастырѓандар: Жўмай Ж.С.

Жауапты:Бекбалакова Г.А.

Техникалыќ редактор

жђне дизайн: Михайлова Л.Ю.

жүктеу/скачать 308.03 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: