ЖҚ пайдалану және жөндеу 280440 «Іштен жану қозғалтқыштары» мамандығы тәлімгерлеріне зертханалық жұмыстарын орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар Павлодар

2. Головканың төменгі саңылау жағдайын қалай анықтауға болады?

3. Шатунның майысуын қалай анықтауға болады?

4. Шатунның бұралуын қалай анықтауға болады?

5. Шатун деформациясының себебі қандай?

5 Зертханалық жұмыс. Бөлшектерді қалпына келтіру технологиялық үрдісін құру
5.1 Жұмыс мақсаты

Қалпына келтірілген бөлшектің ақаулар тобын жою (маршруттық технология) технологиялық үрдісті құруды оқып білу және орындау.

Бастапқы мәліметтерді дайындау бөлшек ақауды жою әдістері, ақауды анықтау технологиялық операциясын мазмұндауын құру.

Технологиялық үрдіс және оның құраушылар жайында түсінік:

технологиялық үрдіс – еңбек құралының сапасын анықтау және өзгертуге бағытталған кәсіптік үрдісінің бір бөлігі (МЕСТ 3.1109-82);

бірлік технологиялық үрдіс – кәсіп түрінен тәуелсіз орындалуы түрі өлшемдердің және атауы бірде бөлшекті жөндеу немесе жасау технологиялық үрдіс;

типтік технологиялық үрдіс – технологиялық және конструктивтік белгілері бірдей бөлшектер тобын жасап шығару технологиялық үрдісі;

технологиялық операция – бір орында орындалатын технологиялық үрдістің аяқталу бөлігі

технологиялық ауысу – тұрақты технологиялық сатыда өтетін және технологиялық құралдарының бір түрінен орындалатын технологиялық оперциясын аяқтауыш бөлігі.

Технологиялық үрдісті құру мақсатында операциялар мазмұндауын тұрғызу, көмекші және технологиялық ауысулар және оларды орындау тізбегі, операция мақсатына жетуге көмекші құралдар мен жабдықтар дайындау, кесу сатыны орнату, уақыт порциялары мен орындаушылар квалификациясын техникалық түсіндірулер тұрғызу, қатысты технологиялық құралдарды мазмұндау.

5.3 Операциялар мазмұндамасын тұрғызу тізбегі

Операция мақсатына, бөлшектің жұмыс қабілетін қалпына келтіру тұрғызу, технологиясы үшін тиімді тізбек, ақау жою әдістерін құру, жұмыстар көлемін және тізбегін анықтау (слесарлық, пісіру, құю, пластикалық деформациялау, үш санмен нөмірленеді – 005, 010, 015 және т.б. олар қолданатын жабдық атымен анықталады: токарлы станокта – токарлы және т.б. Операциялар тізбегі үлкен класты кедір-бұдырлық коэффициентін қамтамасыз ететін операциялар санына келгендей және келесі операциялар алдыңғы операциялардың нәтижелерінен технологиялық көрсеткіштерін төмендеуін келтірмейтіндей жобаланады.

Әр операция үшін көмекші және технолгиялық ауысу үрдістердің мазмұны және тізбегін тағайындау керек (көмекші және технологиялық ауысулар 1, 2, 3 және т.б. сандармен номірленеді) технологиялық өтуді жазу кілті сөзбен бастамалы – кесу, тесу, фрезерлеу – сонан соң келесі бағдарлама көрсеткіштер жазғанша барлық линейлік шамалар өлшемдердің берілгендері. Эскиз бар болғанда берілген операцияға қысқаша мәтін жазылады.
Форма 12

№ п/п	Параметрлер	Параметрлердің тағайындалуы
1	Бөлшек класы, материал	«дөңгелек емес стерженьдер», болат 45 МЕСТ 1050-74
2	Жөнделетін беттер	Бобышкалар кесіктері, шквореньға арналған тесіктер
3	Кедір-бұдырлық	тесіктер Ra=1,25…0,63 мкм кесіктер Ra=2,5…1,25 мкм
4	Дәлдікке қойылатын талаптар: өлшемдердің пішіндердің орналасуына	G7, TD=0.025 мм h10, Td=0,14 мм өлшемге жіберілу шегінде. Шквореньге арналған тесікке қатысты бобышкалар кесіктерін перендикуляр ауытқуы - 0,1; шквореньге арналған тесіктің вертикальді оське қатысты бұрышы – 8º15’

Форма 13

Қолдану критерияларының параметрлері		Жөндеу әдістері
		қолданылмайды	қолданылатын
Бөлшек материалы	Болат 45 МЕСТ 1050-74	Жоқ	Барлық белгілілер
Жөнделетін беттердің түрі мен өлшемдері	1. Тесік 038,65, Ь=93 мм	1. X, Ж, РГС, РДС, НФС, ВНД, НУГ, - олардың қызметтік сипаттамалары (ҚС) берілген қолдану критерийдің (ҚК) параметрлерін қамтамасыз етпейді, РР, Д – беріктік шарты бойынша	1.ДРД, СМ
	2. Кесіктік 070 мм жылтыр тесік	2. Д — беріктік шарты бойынша, ДРД – қолдану технологиялық еместігі X, Ж, ВДН, НФС, НУГ – олардың ҚС, ҚК параметрлерін қамтамасыз етеді	2. РГС, РДС, СМ, РР, Н
Ақау түрі мен сипаттамасы	1.Соңғы РР тесігі қабырғалары 0,15 мм деформацияланған	1. Алдыңғы параметр бойынша шешімге сәйкес келеді	1-ДРД, СМ
	2. Кесіктің келкі тозуы және тозуы 0,35 мм	2. Алдыңғы параметр бойынша шешімге сәйкес келеді	2. РГС, РДС, СМ, РР, Н
Жұмыс шарттары	1. Вибродинамикалық және заң ауыстық жүктемелер, майысу	1. Алдыңғы параметр бойынша шешімге сәйкес келеді және оған қосымша СМ	1-ДРД
	2. Динамикалық және статикалық шартында тайғанау үйкелісі	2. Алдыңғы параметр бойынша шешімге сәйкес келеді және оған қосымша -РГС, РДС, СМ, Н	2. РР

Сурет 5.2 – Станок ОПР-1841А: 1-станина, 2- сол бүйірдегі тұрақ, 3-күпшек, 4-шпиндель болгығ 5-шпиндель блогын қолмен көтеру айланшағы, 6-электроқозғауыш, 7-болатты көтеру «жоғары» түймесі, 8-бөлшекті түсіру «төмен» түймесі, 9-«қосу» түймесі, 10-«тоқтату» түймесі, 11-оң бүйірдегі тұрақ, 12-цилиндр қалпақшағн орнату қондырғысы, 13-бөлшекті қолмен көтеру айналшағы, 14-станокты өшіру түймесі.

Бақылау сұрақтары мен тапсырмалары

1. 
   Технолгиялық үрдісті құру кезінде КХТ қалай қолданады?
   
2. 
   «Технологиялық үрдіс», «Технологиялық операция», «Көмекші және технолониялық ауысу» терминдеріне анықтама бер.
   
3. 
   Қолданушылық критерийі бойынша жөндеу тәсілдерін қалай тағайындайды?
   
4. 
   Барлық классификациялар бойынша технологиялық үрдістер бойынша қысқаша мінездеме бер.
   
5. 
   Хромдалған беттерді қайта өңдеудің қызметтік мінездемесін бер.
   

Ақаулау мәліметтерін дайындау; құрылым элементтері ақаулаудың техникалық жағдайын анықтау; бақылау нәтижесі бойынша тетіктерді сорттап айыру, жөндеу тәсілдерін тағайындау және ақаулау технологиясы бойынша мазмұндау; жұмыс орындалуын сипаттап жазу.

Доңғалақ тісі доңғалау үйкелісі және сырғанау жағдайларымен жұмыс істейді, динамикалық және статикалық жүктемелерді береді және қабылдайды. Тістерді жұмыс беттері көптеген қайтарым жүктемелер сынағынан өтеді, тіс түбіріне шоғырлану кернеуі пайда болады. Ойық науаша біліктеріне кернеу және сырғанау үйкелісі әсер етеді.

Тістер тозу қалыңдығы 0,4 мм дейін жетеді, ойық науаша бүйір беттері 0,1 мм дейін. Жұмыс беттерінде кетік және үгілу пайда болады.

Тозған және механикалық сынған доңғалақ тістері жарамсызданады, ойық науаша біліктері балқытылады. Көптеген тістер S_с хорда ұзындығында тозады, ол түзу кесігіне тез, нүктелерді біріктіреді, ал оң және сол жақтағы тістердің эвольвенті бүйір беттері.. нүктелердің орналасуы арқылы анықталады. Тіс өсімен доңғалақ тістерінің бөлгіш шеңбердей кесіп өту нүктелері тең тісінің бүйір беттеріне жүргізіледі.

Тұрақты хорда ұзындығының ауытқуы 0,30 мм көрсетілген (оның маңызды мағынасы КЖ техникалық талаптарымен анықталады).

Тұрақты хорда өлшемін білу үшін h_с арақашықтығын жанама bb тіс шыңындағы және тұрақты хорда қашықтықтарын білу керек. Шын жағдайда h_с мағынасы КЖ көрсетілген.

Тұрақты хордадағы тістер қалыңдығы қатты таяқша тіс өлшемінен анықтайды, нұсқа ауытқуы мен тұрақты хорда ұзындығын тангенциалды тіс өлшеуішімен анықтайды.

Таяқша тіс өлшегіш шкаласына нониусы бойынша h_с қашықтығын орнатады, таянышын тіс денесіне таяйды және өлшеуіш губкаларын бүйірдегі беттеріне және шкаласына 6 нониусы тұрақты хорда ұзындығын өлшейді, ол S_с тіс қалыңдығымен сәйкес болу керек. Дұрысы 0,02 мм.

Тангенциалды тіс өлшегіш тұлғадан тұрады индикатордың сағат түрі, өлшеуіш губка және кіші бұранда бекітілген. Тұлға ойығында орналасқан екі губканы бұрап тастайды. Кіші бұранда бір жағында оң тілігін – екінші жағында сол бұранда тілігі. Осыған байланысты бұранда айналғанда губкалар тұлға ойығында бірі-біріне қарсы немесе әр жаққа орын ауыстырады, бірақ индикатор өсіне симметриялы орнығады. Керекті жағдайда губкалар бұрандалармен бекітеді.

Тіс өлшеуіш баптауы. доңғалақша немесе мен губкаларының эталон призмасы өлшеуіш жазықтығында және индикатор өлшеуіш шеті h_с және S_с мөлшерімен орнатылады, тексерілген тістер номиналды тұлғасы өлшеміне сәйкес.

Тәуелдігіне қарап, тұлғаның шын ауытқуы мен тіс қалыңдығының өзара байланыстылығына қарай олардың нағыз S_с қалыңдығын тұрақты хорда арқылы анықтайды:

ά – ілінісу бұрышы (ά=20º)

Тұрақты хордамен тіс қалыңдығы бақылау үшін техникалық құжат арқылы жөндеусіз мағынасын анықтайды да мына формула бойынша табылады:

Мында доңғалақ тіс жағдайына байланысты жарамсыз болу керек. Егер аз болғанда тіс доңғалағы пайдалануға болады.
6.2 Жұмыс орнының жабдықтары мен құралдыры

Зертханалық үстел, төрт есе үлкейткіш лупа, штангенциркуль ШЗ-18, тангенциалды тіс өлшегіші, иінді лимрометр МР-25 және МР-50 (МЕСТ 4381-87), тұтқалы ұшқырлы қырғыш.

Ойық-науаша білігі мен беріліс қорабының жетектегі білік құрылымдық элементтерінің ерекшеліктерін анықтау (1-2 берілісінің ойық науаша үйлестіруші, 3 пен 4 берілісі доңғалақ тістерінің тісті дөңгелектерінің 1 берілісі (тістер) технологиялық параметрлер, жұмыс қабілетін анықтайтын (мөлшер дұрыстығы, пішін және орналасуы, жөндеу мөлшері мен жөндеусіз мөлшері (кедір-бұдырлық); ойық-науашаға сыртқы диаметр қалыңдығы және кедір-бұдырлық тіске – қалыңдық, кедір-бұдырлық, ақау тәсілдері;

Бланкке құрылымдық элементтерді ақаулау атауларын жазу, технологиялық параметрлер биіктігі (шың) және ақаулау құралдары;

7 мен 8 түрлеріне мөлшер және есептеу нәтижелеріне бланкіге сызу керек;

Мұғалімге оқушылардың зертханалық жұмысқа дайындығын тексеру керек;

Жұмыс орнымен танысу;

Ақаулау мәліметтерін тексеріп және толықтыру, КЖ сызбалары және көшірмелерін жұмыс орында тексеру;

Доңғалақ тіс пен беріліс қорабының жетектегі білігінің құрылымдық элементтерінің жағдайын анықтау;

Тексеру арқылы жарамсыз түрлерін орнату, КЖ көрсетілгендей, егер олар болмаса – орналасу орны мен бұзылған, тозған көрсеткіш жерінің мінездемесін және орташа тесіктегі фаскаларда кесік болмауы керек. Доңғалақты тістерге де осылай жүргізу керек.

Мұғалім көмегімен ПБМ-500 центріне жетектегі білік пен тістегі дөңгелектегі орнату. Бақылау нәтижесін есепке жазу

Штангентістіөлшеуіш пен тангенциалды тіс өлшеуіш доңғалақ тістерінің үш тісінің қалыңдығын өлшеу t, 120º-ғы бір белдікке орналасқан (ортасында) ақаулау картасына олардың мағынасын жазу керек;

Синхронизатор 1 мен 2 күштеріне ойық науаша сыртқы d диаметрін берілістерін микрометрмен екі белдікте, және өзара перпендикуляр жазықтықта өлшеу. Ақаулау картасына олардың аздаған мағынасын жазу керек;

Ойық науаша қалыңдығын екі мойынды t (120º арқылы 3 рет) екі белдікте штанген тіс өлшеуішпен өлшеу.

Аздаған мағынасын жазу. Ойық науаша тозу мөлшерін диаметрі мен қалыңдығын есептеу, ақаулар пайда болуын анықтау;

Білік пен тісті дөңгелек техникалық жағдайын КЖ талаптарымен салыстыру және тетіктерді «Жөндеусіз», «Жөндеуге» және «Ақау» категорияларына сорттап ажырату. Тетікті жөндеуге жіберген кезде ақауды жөндеу тәсілдерін көрсету;

Ақау түрлері мен мінездемелерін анықтау;

Ұйымшыл-техникалы қызмет көрсету жұмыс орнын анықтау;

Жұмысты тапсыру және қорғау;