ЖАҢа геодезиялық аспаптар және геодезиялық Өлшемдер технологиясы
Дәріс № 6 Тақырыбы «Жер асты коммуникацияларын іздестіру аспаптары
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ГЕОФИЗИКАЛЫҚ БАРЛАУ
- Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Дәріс № 6 Тақырыбы «Жер асты коммуникацияларын іздестіру аспаптары» Жер асты геодезиясы (марншейдерия) — жер астында және жердің жоғарғы қабаттарында жүргізілетін арнаулы геодезиялық жұмыстар.Мысалы, шахтада, карьерде, метро және т.б. Георадар. Биік ғимараттардың геодезиялық мониторингісінде Trimble есептеуіш кешені арқылы спутниктік геодезия әдісімен шешімдерін табу. Сандық технологияны қолдану арқылы жасалған жаңа геодезиялық аспаптар. Қазіргі уақытта техника саласында жаңа құралдар мен технологиялардың пайда болуымен қоса, ескі аспаптарда жаңартылып отырады. Мысалы, соңғы 10 жыл ішінде теодолитпен дальномерден құралған электронды тахеометр топографиялық және кадастрлық түсірістерде қолданыла бастады. Бұндай өзгерістер электронды тахеометрге қосымша программа, және шағылыспайтын дальномерлер қолданғаннан кейін пайда мүмкін болды. Көптеген қолданбалы есептерді шешуде қолданылатын электронды тахеометр - программалық және ақпараттық кешеннің негізі болып саналады. Электронды тахеометрлердің моторланған модельдерінің негізінде, адамның қатысуынсыз алдын – ала орнатылған бағдарлама бойынша объектілерге үздіксіз мониторинг жасайтын толығымен роботталған станциялар құрылған. Тахеометрмен қоса GPS құралдары да кеңінен қолданыла бастады. Осындай аспаптар қатарына Focus 10, Trimble TS525, SP Focus 4, Trimble M3, және де Trimble R3 GPS жүйесі кіреді. ГЕОФИЗИКАЛЫҚ БАРЛАУ – кен байлықтарын іздеу және барлау мақсатында Жер қыртысының құрылысын физ. тәсілдермен зерттеу. Геофизикалық барлауда физ. өрістер (гравитациялық, магниттік, электрлік, термиялық, т.б.) түрлі аспаптар арқылы зерттеледі. Ол өрістердің әсерін жер бетінде (құрлықта, теңізде), жер астында және ауада өлшеуге болады. Алынған мәліметтер бойынша жер қыртысының құрылысы, ондағы кен байлықтарының негізгі қасиеттері (түрі, қалыңдығы, жатқан тереңдігі, т.б.) анықталады. Нәтижесінде қымбатқа түсетін бұрғылау және қазба жұмыстарын жеңілдетуге, олардың бағытын дұрыстап алуға, сөйтіп, кен барлау жұмыстарына кететін шығынды едәуір азайтуға болады. Геофизикалық барлау кен байлықтарының түріне және оны анықтауда пайдаланылатын физ. өрістердің қасиеттеріне қарай бірнеше түрге бөлінеді: 1) гравиметрия әдісі жер қыртысының қалыңдығы, тығыздығы және пішініне байланысты ауырлық күшінің әр жерде әр түрлі болуына негізделген. Кен барлауда гравиметр аспабы қолданылады; 2) магнитометрия жердің магнит өрісін анықтайтын әдіс (мыс., Соколов-Сарыбай темір кені осы әдіспен табылған); 3) электрометрия әдісі түрлі тау жыныстарының электр өткізгіштігі әр түрлі болуына негізделген. Бұл әдіс, көбінесе жер бетіне таяу жатқан кендерді барлауға қолданылады; 4) сейсмометрия әдісі жарғыш заттардың (тротил, мылтық дәрісі, т.б.) қопарылысынан немесе мех. соққыдан туған серпімді тербелістің тау жыныстарынан өту жылдамдығын өлшеуге негізделген; 5) геотермиялық әдіс тау жыныстарының жылу өткізгіштігі әр түрлі болуына негізделген; 6) ядр. геофизика әдісінде тау жыныстарында болатын табиғи радиоактивті сәулелердің (көбінесе, гамма-сәулесінің) элементар бөлшектермен (нейтрон, протон, электрон) әсерлесуі түрлі аспаптармен өлшеніп, қорытындылары салыстырылады. Элементар бөлшектердің жасанды ағынын туғызу үшін радиоактивті изотоптар қолданылады. Кен байлықтарын Геофизикалық барлау әдістерімен іздегенде табиғи және жасанды физ. өрістер зерттеледі. Өлшеу жұмыстары физ. өрістердегі шамаларды өте үлкен дәлдікпен өлшейтін электрондық, радиотех., мех. және оптикалық күрделі приборлардың көмегімен атқарылады. Ғимараттардың мониторингісінде Trimble есептеуіш кешені арқылы спутниктік геодезия әдісімен шешімдерін табу. Бұл әдіс GPS қабылдағыштармен алынған, мысалы спутниктік үздіксіз бақылау файлдарын 30 минут интервалмен бөлу арқылы орындалады. Қорытындысында біз әр 30 минуттік дәуірге ғимараттың төбесінде орналасқан реперлердің кеңістіктегі координаталарын аламыз. Бұл әдістің негізгі қасиеттері: өте жоғары дәлділік, жоғары сезімталдық, барлық жұмыс этаптары автоматтандырылған, және салыстырмалы арзан бағамен алуға болады. Бұл әдіс өлшеу- есептегіш Trimble кешенімен орындалады, оның құрамына: Екі 2 жиілік GPS қабылдағыштар Trimble 5700, екі антенна, контроллер, арнайы программа, және қосымша программалық модуль кіреді. Кешенге кіретін қабылдағыш энергияны аз қажет ететін фазалық 2 жиілік GPS. GPS қабылдағыштың өте үлкен жадысы бар. Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі: 8.1.1
8.1.2 Дәріс № 7 Тақырыбы «Сандық фотограмметриялық технологиялар» Қашықтан барлау материалдарын өңдеуге жаңа ақпараттық технологияларды енгізу. Картографиялау және мониторинг жүргізу кезінде космостық суреттердің қолданылуы. Сандық фотограмметриялық жүйе. 20-шы ғасырдың соңында үлкен жадтың көлемдерi бар және жылдам әрекетті компьютерлердің пайда болуы, компьютерлік графика төңiрегiдегі табыс және суреттердi жазудың сандық әдiстері фотограмметриялық техниканың жаңа түрiнiң жасалуына әкелді, ол – сандық фотограмметриялық жүйе (СФЖ), 21-ші ғасырдың басында оптика-механикалық және аналитикалық құралдарды алмастырған. СФЖ - бұл әуеғарыштық және жер бетiндегi фототүсiрудi фотограмметриялық өңдеу үшiн арналған аппаратты – бағдарламалық кешен. Фотограмметриялық жүйені «сандық» деп атау себебі, онда сандық түрде көрсетiлген суреттер өңделеді. Сандық фотограмметрия дегеніміз сандық фотограмметриялық суреттерді өңдеудің аналитикалық әдiсіне жататын фотограмметрияның бөлiмі. Сандық технология. Сандық фотограмметрия, қабыршақта, қағазда немесе шыныда физикалық суреттердi қолдануға қарағанда, компьютерде суреттi сандық қалыпта өңдейді. Сонымен қатар фотографиялық сурет дигитализациялық немесе сканерлеу жолымен сандық қалыпқа түрленеді. Әр түрлі сақтаушыларда орналасқан арнайы камерадан суреттерді тiкелей сандық қалыпта алуға болады. Сканерлеу арқылы сурет пиксель деп аталатын белгілі бір мөлшердегі ұсақ, тең аудандарға бөлінеді. Әрбiр мұндай аудан түс және түстiң тығыздығының қатынасындағы жеткiлiктi мәлiметті (клетка тәрiздi) құрайды. Сандық фотограмметрияда нәтижелер дәлдiгі сканерлеудің рұқсатын жоғарылатуымен өседi. Пикселдiң өлшемi аз болған сайын нәтиже дәлірек болады. Сандық фотограмметрия өңдеудi жеңiлдету және дайын компьютерлердi қолдану арқылы фотограмметрия өнiмiнiң қолдану шектерiн кеңейтедi. Сандық фотограмметрияның перспективті облыстары болып табылады:
Жоғары рұқсаты бар экрандар 25 мкм және одан да аз өлшемдi пиксель үшiн жеткiлiктi көру аймағын қамтамасыз етедi. Суреттi сканерлеу үшiн қазіргі кезде көптеген сканерлер жасалған. Арнайы фотограмметриялық сканерлер жоғарғы өнiмдi және аса тиiмдi. Олар тұтас пленкаларды да (фильмдер) және жеке суреттерді де сканерлейді. Стационар камераны бойлай жылжитын, кейбiр сканерлердiң конструкциялары пластинасы бар жоғары дәлдікті плтформа принципінде негізделген. Тiк төртбұрышты массивпен бекiтiлетiн аймақтар қайтадан есептеуді талап етпейдi. Сканерлердiң жақсы үлгiлерi 1 мегапиксель/с астам өнiмдiлiк алады. 15 мкм рұқсатымен бiр түссiз аэросуреттiң сүзiп шығуы 4 мин ішнде орындалуы мүмкін. Суреттің форматы 260 х 260 мм, пикселдердiң өлшемдерi 4-тен 20 микронға дейін. Сандық фотограмметрияның аппаратты – бағдарламалық құралдары. Сандық фотограмметрия үшін қазіргі замандағы бағдарламалық өнімдерге жатады: аппараттық – бағдарламалық Дельта кешені (1998 жыл). Ол суреттердің стереофотограмметриялық өңдеуінің барлық функцияларын жүзеге асырады және мәлiметтi алуы мен стереоскопиялық көрінісін келесі түрде көрсетеді: - базистiк және топоцентрлік координаталар жүйесіндегі сандық полутонды стереоскопиялық геометриялық үлгiсi; - жер бетi және объектілердiң жер бедері нүктелерінің үш өлшемдi құрылымдық сипаттамасы; - көлденеңдер немесе профильдер арқылы жер бедерінiң екi өлшемдi сызықты сипаттамасы; - жердегі нүктелер биiктiгінің матрицалық сипаттамасы. «Сандық стереоплоттер» келесi негiзгi тәртiпте жұмыс iстейдi: «жоба», «сурет», «бағдарлану», «стереоөлшем», «стереоредактор». «Сандық стереоплоттер» Windows 95 ортасында жұмыс iстейдi. Жоғарыда аталған модульдер нақты есептердi шешедi, соның iшiнде: - монокулярлық тәртіпте жеке сандық суреттер нүктелерiн өлшеу; - стереожұптың тiрек нүктелер координаталарын өлшеу, стереожұптардың және үлгiлердiң сандық суреттерiнiң iшкi, өзара және сыртқы параметрлерiнiң бағдарлануын есептеу; - түсiрудiң нормалды жағдайының базистiк жазықтығына бастапқы сандық фотографиялық суреттердің құбылуы; - жердің нүктелер координаталарының стереоскопиялық визуалды және автоматты өлшеу. Жерді пайдалану жоспарының жаңарту әдiстемесі: - сандық фотограметриялық станцияда фототриангуляцияның архивті моделін орнату; -сақталған контурларды табу үшін аймақты тексеру; - кері сызықытық-бұрыштық кертпені шешу үшін мәліметтерді алу мақсатында осы нүктелерді бақылау; - фототриангуляцияның жалпы блогында нүктелердің теңестірілуі; - жаңа контурлардың орналасуын есептеу және оларды сандық планға салу. Соңғы 10 жылда сандық фотограмметриялық технологиялар тәжірибе жүзінде барлық фотограмметриялық әдістер мен технологиялардың орнын басты. Сонымен қатар қазіргі кездегі сандық технологиялар сандық түсірістердің барлық мүмкіндіктерін қолданбағаны да анық. Қазіргі сандық технологиялар түсірістің сандық өңделуіне негізделсе де, бұрынғы аналогтық және аналитикалық әдістердің көшірмесі болып табылады. Оның негізіне сүйене отырып, принципиальді жаңа фотограмметриялық технологияларды құрастырып шығаруға болатын сандық көріністердің кейбір қасиеттерін жеке қарастыруға болады. Сандық түрдегі түсіріс – бұл ақпараттардың жаңа түрі. Оның оптикалық және фотогафиялық әдістерден ерекшелігі, ол
Өлшеу шкалалары элементтердің көлемдерімен анықталады, ал шкалалардың өлшеу тұрақтылығы элемент көлемінің тұрақтылығымен анықталады. Сандық технологиялы түсіріс – сандық бейнелердің координаттар жүйесінде салынған шартты бейненің жарығының өлшенген нүктелер жиыны. Яғни алынған бейнелердің геометриялық және фотограмметриялық өлшеу нүктелерінің жиынтығы. Бұл қасиеттер сандық бейненің құралу процесінде пайда болатындықтан сандық бейненің имманентті қасиеттері болып табылады. Осы ерекшеліктерге байланысты бейнелер каналдық байланыс бойынша кедергісіз беріле береді. Сандық фотограмметриялық өлшеулерді жүргізу үшін арнайы өлшеу жүйелері қолданылады. Ол жүйеге координаттар жүйесі, өлшеу шкалалары және нүктелік өлшеу маркалары, стереоскопиялық бақылау құрылғылары кіреді. Осы сандық жүйеге негізделіп стереобақылаусыз автоматты режимде координата нүктелір анықталатын SDS санды стереоплоттер шығарылды. Ол нүктелер мен контурларды, қосымша тірек нүктелерін және т.б. анықтау үшін қажет. Көптеген сауда ұйымдарының және кәсіби геодезиялық құралдар шығаратын фирмалардың арасынан Laser build (ООО «Стройлазер») компаниясы Leica geo Systems AG Швейцария компаниясымен бірігіп сандық негіз бойынша Leica деген атаумен геодезиялық құрылғылар шығарды. Laser build ассортиментінде сандық лазерлі дальномерлер, сандық оптикалық, сандық лазерлік нивелирлер, құрылысқа, топографиялық түсірістерге, кең көлемді есептер шығаруға арнлған электронды сандық тахеометрлер, сонымен қатар спутниктік құрылғылар кездеседі.
8.1.1
8.1.2 Дәріс № 8 Тақырыбы «Жердегі лазерлік сканерлеу технологиясы» Лазерлік сканерлеу технологиясының өнеркәсіпте, топографияда қолданылуы. Лазерлік сканерлеу және сандық аэротүсіріс. Лазерлік спутниктік дальномерлер. Горизонталь және вертикаль жазықтықтарды лазермен тұрғызу.Лазерлі позиционирлеу жүйесі. Көптеген жылдар бұрын сандық картографияға пакет ретінде құрылған Digitals қазіргі кезде жерге орналастыруда белсенді түрде қолданылады. Оның жаппай қолданылуы колхоз жерлерін бөлу кезеңінде, яғни 90-шы жылдардың аяғында басталды. Содан бері программа белсенді дамып жəне жаңа мүмкіндіктерімен толықтырылып отырды. Нəтижесінде толық жетілген жерге орналастырудың ГАЖ-на айналды. Мықты картографиялық ядро бір картада мыңдаған растрлық бейнелерді жəне шартты белгілерде жүз мыңдаған векторлық объектілерді қолдануға мүмкіндік берді: технологиялық тізбекті толығымен қолдау, яғни геодезиялық өлшеулерді өңдеуден бастап техникалық құжаттарды басылымнан шығаруға дейін; файлдарды ГАЖ-дың танымал форматтарында оқу жəне жазу. Игеруде қарапайымдылығы жəне ресурстарды қажет етпеуі. Міне, осы негізгі факторлар программаның таралуын қамтамасыз етті. Бірнеше мыңдаған ұйымдар, жерге орналастыру институттары мен кішігірім геодезиялық фирмалар осы программаны өзінің жұмыс аспабы ретінде таңдады. Digitals-тың алғашқы версиясы 1992 жылы пайда болды жəне ол сандық карталарды қағаздық түпнұсқадан дигитайзер көмегімен дигитализациялауға арналған. Сонымен қатар программаны картаның аэротүсірістері бойынша стереоқұруларға қолданған. Жер бетінде лазерлік сканерлеудің құрылыс технологиясының басты мақсатына белгілі бір жердің немесе бір орынның координаталық нүктесін табу болып саналады. Бұл өлшемді жүзеге асыру үшін көлеңкесі түспейтін лазерлеудің көмегімен нүктелердің арақашықтығын табуға мүмкіндік береді. Әрбір лшемнен кейін дальномер сәулесі оған дейінгі өлшемнен ауытқитыны оншалық, түйіннен, бірқалыпты тордан сканерлеу матрица арқылы өтеді. Матрицаның жол саны мен бағана санын керек шамада өзгертіп отыруға болады. Матрицаның тығыздығы жоғары болған сайын, берілген бір жердің үстінен қарағандағы нүкте тығыздығы жоғары болады. Өлшеу өте қатты биік мыңдаған жылдамдықта жасалады, тіпті бір секундта он мыңдаған өлшеулер жүргізіледі Өзінің құрылысы мен технололгиясының сипаттамасының арқасында Leica HDS 4400 лазерлік сканер ұсынылды. Бұл сканер жер бетінде жүргізілетін жұмыс, карьерлер, тау –жыныстарын зерттеу үшін арналған. Яғни, аса көтеріңкі шаң – тозаң мен төмен температурадағы қоршаған ортаға ыңғайлы. Бұл құралмен жұмыс жасау арнаулы бағдарламалар орнатылған портативтік компьютер арқылы жүзеге асады. Табылған координаталық нүктелердің мағынасын ашу үшін сканерден компьютерге интерфейстік кабель арқылы беріліп, арнайы жадыда сақталады. Тағы бір айта кететін жайт, сканерден алынатын деректер мен мәліметтер көлемі үздеген мегабайт, ал кей кезде тіпті гигабайтқа жетеді. Әрбір станцияға сканерлер(сканерпозиция) орнатылып, нүктелерді ең аз тығыздықта лазерлік шағылыстырғышпен кескінді сканерлеу жүргізіледі. Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі: 8.1.1
8.1.2 Дәріс № 9 Тақырыбы «Геоақпараттық білім: туындайтын қиындықтар, бағыттар және даму мүмкіншіліктері» Жерді қашықтан барлау мәліметтерінің қолданылу салалары және өңдеу технологиялары. Геоақпараттық білім: қиындықтары және даму мүмкіншіліктері Геоақпараттық (ГАЖ) технологиялар, территориальді қиындықтардың анализі мен шешімін табуға жаңа эффектілі қадам болып саналады. Ал сандық гео- кеңістіктік ақпарат экономикада, табиғаттың, политиканың және экологиялық дамуы мен басқаруында, және т.б.салаларда ең маңызды орын алып отыр. Жоғары эффектілі ГАЖ-де білім беру – бұл саланың болашақтағы дамуының негізі болып табылады. Сонымен қатар дұрыс координатталмаған, ұйымдастырылмаған жұмыс, жаңарту, тарату, және сандық геокеңістік мәліметтерін қолдану – бұл өте маңызды проблемалар болып табылады. Бұл проблемаларды шешу үшін кәсіби мамандар мен кадрлар дайындау керек. Геоақпараттық жүйелер (ГАЖ) кеңістіктік құрамдастың негізінде алуан текті деректер мен ақпаратты біріктірудің негізі ретінде,әкімшілік шешімдер қабылдауға арналған негізгі элемент болып табылады. Инфрақұрылымды,табиғи ресурстарды, қоршаған ортаның күйі мен жалпы алғанда аумақтарды тиімді басқару, әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, тек қана ГАЖ интеграциялау қабілетіне негізделеді. Бүгінгі таңда Компания ГАЖ/ДҚБЖ технологияларыын негізге алған қазіргі заманғы бірқатар ақпараттық жүйелерді әзірлеп, бірнеше ірі қазақстандық мұнай компаниясының өндірісіне ендірді.
Төмендегі мақсаттарда түрлі геоэкологиялық және ресурстық ақпаратты басқаруға арналған кеңістіктік деректердің электрондық жүйелерін әзірлеу:
Төмендегілер үшін қолданбалы қорларды әзірлеу:
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі: 8.1.1
8.1.2 Дәріс № 10 Тақырыбы «Заманауи тахеометрлар, түрлері және ерекшеліктері» Электронды тахеометрлер. Жердегі фазалық геодезиялық дальномерлер. Арақашықтықты шағылыспайтын дальномер арқылы дәл есептеу. Нивелирлеу үрдісін автоматтандыру. Арақашықтықты шағылыспайтын дальномер арқылы дәл есептеу. Электрондық тахеометр - жер бетінде горизонталь бұрышты, горизонталь арақашықтықты және биікайырымды өлшеуге арналған топографиялық электрондық-оптикалық аспап. Электрондық тахеометрдің құрылымындакодтық теодолит пен шағын жарық қашықтық өлшеуіш біріктірілген. Көздеу нысанасы ретінде шағын габаритті призмалық шағылдырғышы бар арнайы қада қолданылады. Өлшеу процесі автоматтандырылған. Арақашыктықты, горизонталь және вертикаль бағыттарды өлшеу нәтижелері электрондық цифрлық таблода көрінеді және бір мезгілде ақпаратты жинағышта тіркелуі мүмкін. Перфорациялық тіркеудің мәні далалық өлшеу аспабының мамандандырылған электрондық есептеу машинасымен қосылуында, ол дала өлшеулерінің мәліметтері бойынша автоматты түрде жергілікті жердің түсіру планын сызады. Электрондық тахеометрдің көмегімен биікайырымды анықтау, көлбеу қашықтықты горизонталь жазықтыққа келтірудің автоматты түрде атқарылуы, сондай- ақ жарықтың ауада таралу жылдамдығы үшін түзету автоматты түрде есепке алынуы мүмкін. Тахеометржинағына шағылдырғыштар, штативтер, қоректендіру көздері, зарядтау құрылғысы, аспапты жөндеу және күтіп-баптау жабдықтары кіреді. Түнде жұмыс істеуге арналған жабдығы болады. Цифрлық таблоға берілетін жедел ақпараттың және жадыдағы ақпараттық жинағышқа шығарылуына мүмкіндік бар. Қазіргі кездегі дәлдігі мен өнімділігі жоғары геодезиялық өлшеу аспаптарына электронды теодолиттер мен тахеометрлер жатады. Олар арқылы барлық өлшеулерді автоматтандырылған режимде орындауға мүмкіндік туды. Бұндай өлшеу аспаптары өлшеу нәтижелерін тіркеу және сақтау, әрі қарай ЭЕМ-ы арқылы өңдеуге мүмкіндік беретін есептеу және ақпараттарды сақтау құралдарымен жабдықталған. Дыбыс арқылы топографиялық-геодезиялық ақпараттарды далалық жағдайда өңдеу еңбек өнімділігін арттырады және есеп алушының қателерін азайтады. Топографиялың түсіріс және басқа инженерлік-геодезиялық жұмыс түрлерін жүргізуде далалық өлшеулерді автоматтандыру үшін жоғары дәлдіктегі электрондық тахеометрлер жасалып шығарылған. Электрондық тахеометр құрылысы кодты теодолиттің негізінде жасалған. Ол бұрыш өлшеу бөлігінен, сәулелі арақашықтық өлшеуіштен және біріктіріп орналастырылған ЭЕМ-нан тұрады. Бұрыш өлшеуіш бөлігімен горизонталь және вертикаль бұрыштар өлшеніп, сәулелі арақашықтық өлшеуіш арқылы ұзындық анықталады, ал ЭЕМ әр түрлі геодезиялық есептерді шығаруды, аспаптың жұмысын басқаруды, өлшеу нәтижелерін бақылауды және оларды сақтауды қамтамасыз етеді. Мысал ретінде Ресейде шығарылатын (1-сурет) электрондық ТаЗМ тахеометрін атауға болады: ол арқылы горизонталь бұрыштарды, зенит аралығын, көлбеу аралықты 10 мм үйлеспеушілікпен анықтауға болады және горизонталь салындылар, өзара биіктіктер, көздеу биіктіктері, координата өсімшелері немесе көздеу нүктелерінің координаталары анықталады. Аспап үш режимде жұмыс істей алады: жекеленген, жартылай автоматты, автоматты және бақылау режимінде. Геодезиялық есептер атмосфераның рефракциясын, жердің қисықтығын, температураны, қысымды, аспап штативтерінің және шағылыстырушылар биіктіктерінің айырмашылықтарын есепке ала отырып шығарылады. Бұрыштық өлшемдер градустар мен гон арқылы өлшенеді. Аспаптың бұрыштың сезгісі кодты жинағыш типті болып келеді. Тахеометрдің жиынтығында шағылыстырушылар, штативтер, ток көзі, заряд беру, зарядты жою құрылғылары, аспапты түзету және күту жабдықтары кіреді. Түнде жүмыс істеу үшін ТаЗМ тахеометрі электр жабдығымен қамтамасыз етілген. Цифрлық таблоға түсетін оперативтік ақпаратты тахеометрдің жадысына немесе сыртқы жинағышқа енгізуге болады. Ресейде шығарылатын 2Та5 тахеометрі ТаЗМ атқаратын жұмыстарды орындайды, бірақ оның техникалық сипаттамалары өзгеше: горизонталь бұрыш өлшеу қателігі - 5", зенит аралығын өлшеу қателігі - 7", көлбеу аралықты өлшеу қатесі - (5+3 D км) мм. Шетелдік фирмалар (АҚШ, Германия, Швеция, Жапония және басқа) бұрыш өлшеу дәлдігі 0,5-тан 20"-қа дейін, арақашықтық өлшеу дәлдігі 2-ден 10 мм-ге дейін, ішкі жады 10000 нүкте бойынша бақылау нәтижелерін сақтай алатын әр түрлі электронды тахеометрлер шығарады. Роботталған электронды тахеометрлер де баршылық, мысалы, «Геотроникс» (Швеция) фирмасының «Геодиметр-640» электронды тахеометрі берілген бағдарлама бойынша шағылыстырушылардың орнын өзі таба алады, оларға дейінгі аралықты, горизонталь және вертикаль бұрыштарды өлшейді және әр шағылыстырушының координаталарын есептейді. Карьерлерде бұндай аспаптардың көмегімен карьер ернеулерінің, кертпештерінің деформацияларын анықтайды. Соңғы кездері арақашықтықты шағылыстырғышты қолданбай өлшеу мүмкіндігі пайда болды. Бұл әдістің өлшеу дәлдігі шағылыстырғыш призмаға дейінгі аралықты ғана өлшейтін дальномерге қарағанда өте жоғары. Шағылыспайтын дальномерлерде екі негізі оптикалық жүйе қолданылады: фокустелетін және фокусировкасыз. Фокусировкасы бар жүйе ғана жарық көзіне бағытталған бейненің анық суретін бере алады. RLM әдісі қиын жерде орналасқан объектіні өлшегенде, биік объектілерде, өлшеу мостиктерінде өлшеу, және т.б қолданылады. Жалпы оның құраушылары туралы барынша нақты әрі әртүрлі жоспардағы ақпарат алуға мүмкіндік беретін жаңаша әрі барынша дәл геофизикалық жабдықтар (лазерлік тахеометрлер, 3D сканер, барынша дәл көп жілікті GPS, сондай-ақ георадар) қолданылды. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|