1.4.4 Жаңбырдың қарқындылығын есептеу
Жаңбыр қарқындылығының басқа параметрлеріне тәуелділігін табу үшін плювиографтардың кем дегенде соңғы 25 жыл ішінде тіркелген деректер қажет. Қабылданған деректер соңында q = f(t) тәуелділіктер пайда болады.
Егер q және t мәндері бойынша логарифмдік координаталарында нүктелер тұрғызсақ келесі «суреттегідей» түзулер келесі өрнектегі тәуелділіктер арқылы анықталады:
немесе
, (4)
мұндағы А – жергілікті аумақтың географиясы мен метеорологиялық жағдайына байланысты факторлар жиынтығы;
t – жаңбыр жауу ұзақтығы, мин;
n – метеорологиялық параметр.
Стандарт бойынша А мәнін келесі формула бойынша табуға болады:
(5)
мұндағы – жаңбыр қарқындылығы, ол 20 минуттағы 1 га үшін л/с-мен Р = 1 жылға тең болғанда, Алматы үшін = 61.1 л/с;
n – ҚР ҚН бойынша анықталатын деңгей көрсеткіші, ҚР ҚН бойынша анықталады, n = 0.57;
Р – есептік қарқындылықтан бір реттік асу көрсеткіші, ҚР ҚН бойынша Р = 1 жыл;
– жылда жауатын жаңбырдың орташа мөлшері, ҚР ҚН бойынша = 76;
γ – метеорологиялық параметр, ҚР ҚН бойынша табылған деңгей көрсеткіші: .
Метеорологиялық параметрлерге сүйене отырып қарқындылық пен ұзақтық арасындағы қатынас келесі теңдеуде көрсетілген:
(6)
мұндағы Zmid – жер жамылғысының орташа өлшемді коэффициенті;
А – көп факторлардан әсер ететін параметр, А = ;
– құбыр желілері бойынша ағу уақыты;
n – ҚР ҚН бойынша анықталатын метеорологиялық параметр.
Жабын коэффициентінің орташа мәнің 4 – кестеге сәйкес анықтаймыз.
1 Кесте – Жабын коффициентінің орташа мәні
Жабын түрі
|
Сарқынды су әкету ауданының үлесі, d
|
Z
|
d∙Z
|
Шатырлар және асфальт жабындар
Малта тасты жолдар
Топырақты беттер
Көгалдар /газоңдар/
|
0,3
0,10
0,20
0,4
|
0,29
0,09
0,064
0,039
|
0,087
0,009
0,0128
0,0152
|
Zmid=0,124
|
Кестедегі Z – жабын түрінің коэффициенті, оны ҚР ҚН-ның 9 бен 10-кестелерінен анықтаймыз.
Сонда жаңбырдың есептік ұзақтығын мына формула арқылы анықтайды:
(7)
Достарыңызбен бөлісу: |