Жалпылама түсiнiктеме

Z-бiлiктердiң саны

Жылжымалы күштi шартты түрде 700кг салмағы бар өстiк єсерден S=700 кГс түрiнде єсер етедi деп беремiз.

d=30мм; z=1, =2
кг/см2

кГс/мс2 маркiлi болат үшiн бiлiктiң таңдалған диаметрi қима кезiнде екi есе салмақты ұстайды.
5.7. Пiсiрме тыртықтарының есебi.

Ең жаукершiлiгi жоғары жєйт бұл пiсiрме тыртығының рычаг пен каретканың орнын айтуға болады.Пiсiрме тыртықтары екi жақты. Есеп үшiн пiсiрме тыртығының үзiлуге немесе жедел єсер ету шарттары маңызды.

Пiсiрме тыртығын мавр тєрiздес қарастырамыз:

Сурет 9

Мұнда -қиюдағы рұқсат етiлетiн тыртық кернеуi

к -тыртықтың катет к=0.5*5=0.5*10=5мм

l -тыртық ұзындығы –200мм

Онда =0,6*1800=900кГс/см2

Күштеудi анықтау үшiн формулаға мєндердi қоямыз:

Р=900*0.7*0.5*20=6300кГс

Есепте көрiнiп тұрғандай,рычаг 9 есе күштi ұстай алады,ал ол дегенiмiз қауiпсiздiк шартына сєйкес жауап бередi.

5.8 Гидравликалық ижүк көтергiш құрылғының есебi.

Q=p*l [21]

Мұнда р-домкратқа єсер ететiн күш

l -рычаг ұзындығы

Q=700*90=6300кГс/см

Осы есептеулерден көрiнiп тұрғандай қажеттi 5.0м домкратты таңдаймыз. Шток жүрiсi 300мм.

Арбаның жалпы салмағы-156.6кг

Құмағы-52.6кг

Тiрегi-31кг

Кареткасы-41кг

Рама-32кг

6.ҚоршаҒан орта жЄне еҢбектi ҚорҒау

жєйттердiң талдамасы

Автокөлiктердi жөндеу жєне баптауға байланысты өндiрiстiк процестер техникалық баптау жєне жөндеу аймағында жүргiзiледi.Белаз-7519 жєне Камаз-5511 автокөлiктерiнен атмосфераға улы заттардың қоспасы бөлiнiп,ол өз кезегiнде адам организмiне терiс єсер етедi.Зиянды заттар негiзiнен жұмысшылар немесе жұмыс мекендерiне қуатты дизель қозғалтқыштары жұмысiстеп тұрған кезде түседi.Техникалық баптау жєне жөндеу кезiнде автокөлiктер посттарға кiруi жєне шығуы қозғалтқыш қосылып тұрған кезде болатын процесс,ал дєл осы кезде атмосфераға көптеген улы қоспасы бар заттар бөлiнедi.

Зиянды улы қоспалар адам организмiне енiп,организм процесiнiң өзгеруiне єкелдiредi. Зиянды заттардың адам организмiне єсер ету сипаттамасы мен дєрежеi мекендегi атмосфераның құрамындағы зиянды заттардың құрамындағы зиянды заттардың сандық мөлшерiне жєне жұмыс iстелiнген газдардың химиялық құрылысына, организмге ену жолдарына тєуелдi болады.

Жұмыс iстелiнген газдың құрамындағы атморсфераға тасталынатын зиянды заттардың кейбiреулерiн қарастырайық:

Күкiрт газы жұмыс iсттелiнген газдардың құрамына кiредi жєне адам организмiне тыныс алу жолдары арқылы енедi. Бұл газ тыныс алу органдарының сулы қабатшаларына қатты єсер етiп, сол органда кiшкене мөлшерлi күкiрт қышқылына айналады. Концентрациясы 0,017 кезiнде көздiң сулы қабыршықтарын тiтiркендiредi.

Азот оксидтерi көздiң, ауыздың, мұрынның сулы қабаттарына тiтркендiру түрiнде єсен етедi. Қан құрамына оксидтер (азот), оксигемоглобинмен бiрiгiп, соның қорытындысында қан құрамы өзгередi. Азот оксидiмен улану кезiнде тұншығу, жөтел, демалмау, өкпенiң қабынуы пайда болуы мүмкiн. Ал егер азот оксидтерiмен тұрақты уланатын адам, сонымен қатар жүрек пен бас аумағы бөлiгi ауруларына душар болады.Акролин iштен жану қозғалтқышынан бөлiнетiн улы тастандылардың құрамында болады. Ол жоғарғы тыныс алу жолдарын қатты тiтiркендiрiпжєне көздiң сулы қабатын қабындырады. Акролиннiң ауадағы 7мм/м3 концентрациясында адам 1 минуттан артық шыдай алмайды.

БелАЗ-7519 автокөлiгi пайдаланылатын дизельдi жанар майды жағу кезiнде атмосфераға көп мөлшерде күйе бөлiнедi. Атмосферадағы күйенiң құрамы көздiң сулы қабаттарын тiтiркендiрiп, бас ауруларын туындаттырып, тыныс алуға керi єсерiн тигiзедi.

Зиянды заттардың ерекше тобын шаңдар құрады. Шаңдардың пайда болуы металдарды өңдеумен, автокөлiктiң агрегаттары мен бөлшектерiн жинақтаумен, бояу мен пiсiрме жұмыстарын орындаумен байланысты. Автокөлiктердiң карьерлерде жұмыс iстеуiне байланысты (тау массаларын тасымалдау), осының iздiлiгi автокөлiк жүйелерiнiң, тораптарының, агрегаттарының бетiне шаңның үлкен бөлiгi қонуына єкелдiредi.

Шаң негiзiнен жоғарғы тыныс жолдарына єсер етiп, осы аймақ бөлiктерiн ауыртып, өкпенi зақымдайды, ал сондай-ақ мұрынның iшкi органдарын тiтiркендiредi. Минфологиялық тораптер мен өкпеге шаңның қонуы ауруларға єкелдiредi. Тұрақты шаң жұту тұрақты жоғарғы қабынуы бар өкпе ауруларына, ал цементтi-єктi шаңдар күкiрттi тығыншықталуы пайда болатын құлақтың сыртқы қабынуларына єкелдiредi.

Ал кейбiр жагдайлард осы бiр єр ауру –экземаның ерекше бiр түрiн єкелдiредi. Улы шаң, адамның ас-қорыту органдарына түсiп, салыстырмалы аз мөлшерде, интоксикацияға єкелдiруi мүмкiн.

Өндiрiстегi шаң мен күресудiң бiрден бiр iс-шаралары болып шаңның пайда болуын жоятын технологиялық процесстердi ұйымдастыру болып табылады. Мысалы кузовтарды тазалауға арналған шаңсорғыштарды пайдалану, автокөлiктiң тараптары жєне агргеттары мен кабинасындағы шаңдарды жоюға арналған шаң сорғыштардыпайдалану болып табылады. Үлкен шаң бөлiнетiн цехтарда радиотордан, жабдықтардан, қабырғалардан шаңды жүйелi түрде тазалау қажет.

Мекемелердегi зиянды шаңдардың құрамын анықтау мақсатында өндiрiстiк шарттар сипаттамасы бойынша ауа құрамының тексермесi алынуы қажет, ал мұның өзiнде єр түрлi уақыт аралығында 3 реттен єр түрлi нүктелерден алынуы керек.

Ауадағы зиянды қоспалардың құрамын анықтау үшiн ФЛ-550 1М,УГ-2,УПП-1М газталдағыштарын (газанализаторларын) пайдалану қажет.

Мекемедегi ауаның шаңдық құрамын салмақтық єдiспен, ал байқаулар ЭА-30 электрталдағыш (электроанализатор)көмегiмен алынады.Техникалық жөндеу аймағында зиянды заттардан басқа адам организмiне єсер ететiн қауыптi өндiрiстiк жєйттердi түртiп кетуге болады.

Ауаның жоғарғы температурасы жєне жоғарғы дымқылдығы қолайсыз метеорологиялық жағдайларға єкелдiредi (микроклимат). Осының нєтижесiнде терлеудегi булану мен термоизоляция бұзылып, ал мұның iзгiлiгi адам организмiндегi жылу берудi төмендетiп, өз кезегiнде организмнiң жұмыс iстеу қабiлетiн төмендетедi.

Шу мен дiрiл (вибрация) бiрiншi кезекте орталық нерв жүйесiне єсер етiп (қатты шу бас ауруларына, бас айналуына, тiтiркендiрулерге єкелдiредi), жұмысшылардың есте сақтау қабiлетiн, көңiл аудару концентрациясын төмендетуге єкелдiредi, ал осының єсерлерi өндiрiстiк жарақат алу жағдайын жасауға жєне еңбек өнiмдiлiгiн төмендетедi. Дiрiл болса көзбен қабылдауды нашарлатып, көңiл аудару сапасын төмендетiп, бас аурулары мен шаршатуға єкелдiредi. Техника қауiпсiздiгi инструкциясын қадағаламау жұмыс орынында жарақаттарға ұшыратады. Ақауы бар жабдықтар мен құралдарды еңбек сыйымдылығы көп жұмыстарды пайдалану өндiрiстiк жарақаттарға єкелдiредi.

Организмнiң қатты қызуымен күресудегi iс-шаралар болып сєулелену көздерiнен сақтану,еңбектегi механизациялау, су мен тұз алмасуындағы бұзылудың жеке профилактикасы.

Шу мен дiрiлге қарсы күресуде жалпы жєне жеке сақтану құрылғыларын пайдалану қажет.

Мекемеге сырттан кiретiн шуды єлсiрету үшiн, шуды жiбермейтiн шектеу конструкцияларын пайдаланған жөн. Техналогиялық процесстердi рационолизациялау, яғни өшiргiштер арқылы бұл өз кезегiнде шуды көп есе төмендету болып табылады.

Дiрiл мен шудан жекеше сақтану құрылғылары басқа сақтану құрылғылары аз тиiмдi кезiнде қолданылады. Шудан жекеше сақтану құрылғылары ретiнде тығындаулар мен құлақшалар болып табылады.

6.2. Ағынды жөндеу аймағындағы вентиляциялау есебi

Ағынды жөдеу аймағы жалпы жєне жергiлiктi алмасу вентиляциясымен жабдықталуы керек. Мекемедегi жалпы алмасу вентиляциясын келесi кескiнде қарастыру керек. Жабық посттарға жоғарғы зонадан ауаны сору қажет. Жұмысшы шұңқыры(канава) жєне жұмысшы аймағына ауа ағынның єкелдiру керек. АКЦ-нiң ағынды жөндеу аймағында тексеру шұңқырлары қарастырылмағандықтан,есептеудi мекеменiң барлық ауа алмасу шартынан бастаймыз.

Жергiлiктi вентилациялау жылу мен шаңды, буды зиянды заттарды жою үшiн орнатылады. Ең тиiмдiсi болып толық жабылған сорғыштар мен тартпа шкафтарын қарастыруға болады.

Тартпа шкафынан кететiн ауа алмасу, жұмысшы тесiктерiнен жүретiн қозғалыстың жылдамдығы арқылы табылады:

V=3600*F*V (6.1)

Mұнда V-ауаның жылдамдығы ; м/с

F- жұмысшы тесiпiнiң ауданы , м

V-0.49*1.5*3600=2646 м/сағ.

Вентилятормен пайдаланылатын қуатты анықтайық;

N= (6.2)

Мұнда Q-вентилятордың өнiмдiлiгi; м/сағ.

P-вентилятордан жасалынатын қысым ,кГс/м2

-вентилятордың пайдалы єсер коэфициентi;

100-келтiру коэфициентi, кГс/см2-дi кВт-қа;

Мєндердi орнына қоя отырып:

N=Квт

Электрқозғалтқыштың орнатылатын қуаты келесiє формула бойынша анықталады:

Nуст=*N (6.3)

мұнда -артық бас қуаттың коэфициентi 1,1-1,5 аралығында алынады;

Nуст=0,44*1,2=0,528кВт

Ауа алмасудың қайталануы келесi өрнекпен:

K= (6.4)

мұнда -мекеменiң вентиляциялану көлемi, м3;

V-мекемеден кететiн ауаныңкөлемi,м3;

Мекеме көлемi келесi формуламен анықталады:

Vn=a*b*h (6.5)

Мұнда: a-мекеменiң ұзындығы, м;

b-мекеменiң енi, м;

h-мекеменiң биiктiгi, м;

Vn=130*50*12=78000м3

Берiлген жағдайда мекеменiң 80%-i кєдуiлгi вентиляциямен жүргiзiлгендiктен, мекемедегi тарту шкафымен вентиляциялау келесiдей:

Сонда ауа алмасудың қайталануы:

K=2446/15000=0,17

Шарттар бойынша ауа алмасудың нормалы қайталануы ТБ мен АЖ аймағы үшiн бiрден кем болмауы керек, сондықтан ағынды жөндеу аймағына 6 тарту нүктесiн орнату керек:

К=(2446*6)/15600=1,02

Ал бұл R>K4 шартын қанағаттандырады.

6.3. Жұмысшы орындар мен ағында жөндеу постыларын жарықтандыру есебi

Жұмысшы орындарын рационалды ұйымдастыру еңбектi қорғаудың негiзгi сұрақтары болып табылады. Қанағаттанарлықсыз жарықтандыру көзбен көру қабiлеттiлiгiн төмендетiп, жақыннан көргiштiктi туындаттырады, сонымен қатар бас ауруына єкелiп соқтыруы мүмкiн. Тєжiрибедегi көрсеткендегi, жеткiлiксiз жарықтандыру өндiрiстiк жарақаттар мен кездейсоқ жағдайларға ұшыратады. Жұмысшы орындарының жарықтандыруын жарықпен жоғарылату арқылы бөлшектер ажырату жылдамдығын көбейтiп, еңбек өнiмдiлiгiнiң өсуiне єсер етедi.Жарықтандыруды жобалау ҚНжЕ –11-4-79 сєйкес жүргiзiледi. Жарықтандырудың есебi кезiнде келесi талаптарды ескере кеткен жөн:

-жарықтандыру жеткiлiктi дұрыс есептелiнуi керек, яғни жұмысшы жұмыс объектiсiмен жедел, тез, жеңiл жасауы керек;

-жарықтандыру қатты көлеңкелi мен ымырттарды єкелдiрмеуi керек;

Кєдуiлгi жарықтандырудың аздығынан, оны ескермеуге болады. Есептеудi қолдан жарықтандыру бойынша жүргiземiз.

Жарықтандыру қондырғысының есептеу мақсаты жарықтандырғыштардың қуаты мен санын анықтау болып табылады, яғни берiлген жарықтандыру мєндерiн қамтамасыздандырады.

Тексеру процесi кезiнде керектi жарықтандыру қондырғысын анықтаймыз. Жарықтандырудың ең кең таралған есептеу єдiстерi жарықтық ағын, нүктемелiк жєне меншiктi қуаттық єдiс болып табылады.

Есептеу үшiн жарықтың ағын єдiсiн қабылдаймыз. Жарықтың ағын єдiсiн келесi формуламен анықтаймыз:

Fл=E*S*Z/(N*n*) (6.6)

мұнда S-мекеменiң жарықтану ауданы, м2;

Fл=лампаның жарықтық ағыны, мм;

E-берiлген минимады жарықтандыру, м2;