Жанат бектурова



жүктеу/скачать 2.16 Mb.
бет10/19
Дата11.06.2016
өлшемі2.16 Mb.
#127597
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   19

үүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүү

СЛОВАРЬ Б

Ландшафтные наименования в казахском языке




№ п/п

Термин

Маjына

†аза‡ тiлiнi т›сiндiрме с»здiгi (том: бет)



АГЛОМЕРАТ з а т.

Г е о л. cр т›рлi тау жыныстары мен минералдарды жмса‡, борпас жиынтыjы. Домнаjа келер алдында да руда бiраз »ткелектен »тедi. Оны dр т›рлi ‡оспалармен араластырып, а г л о м е р а т ‡ а айналдырады (К. Смаилов, Маманды‡.).

1: 47



АГЛОМЕРАЦИЯ з а т.

Г е о л. cр алуан тау жынысы мен минералдарды бiр б›тiн етiп ‡осатын табиjи процесс. Шымкент ‡орjасын заводыны ‡орjасын »ндiрiсiндегi а г л о м е р а ц и я н ы  ‡алды‡ газынан к›кiрт ‡ыш‡ылын алуды игеремiз («Соц. †аз.»). Осындай бiр к»терiкi ой а г л о м е р а ц и я цехына Ырзабаймен бiрге iлесiп келдi («†аз. dдеб.»).

1: 47



АiЫН з а т.

1. Су жdне бас‡а да сйы‡ заттарды белгiлi бiр баjыт‡а жылжып ойысуы, аjыс. Суды а j ы н ы м е н аjып барып, блар тереге т›сiп, батпа‡‡а к»мiлiп жатыр (А. Машанов, Жер асты.).

1: 59



1. АДЫР з а т.

Бiр бiрiне штасып жат‡ан д»естер мен белестер. Тауды бiр етегi жайjан керегедей созылып барып, а д ы р j а айналы кетедi (†. Тайшы‡ов, Окт. ш‡ыны).

1: 68



АЙДАЛА з а т.

†ла т›з. Асанны dйелz оянып, тыс‡а шы‡са, а й д а л а j а ‡арай жортып бара жат‡ан бzр ‡ас‡ырды к»зz шалды (З. Шашкин, ºмzр тынысы).

1: 91



АЙДЫН з а т.

1. Тенiз, к»л сия‡ты к»лемдi су бетi. К»к бурыл тарт‡ан ‡алы ‡амыстар Бал‡ан а й д ы н ы н жаjалай »скен (С. Бегалин, cгiм.).

— Айдын к»л. šлкен шал‡ар к»л. К»п ж›рiп »лдiм-талдым дегенде, теiзге ‡саjан а й д ы н к » л жаjасына жетедi (Н. Баяндин, Ертiс).
1: 93



АЙЛА† з а т.

Ж е р г. ºзен, к»л, теiз жаjалауын-даjы шыjана‡, бjаз, ‡ойнау. Шары‡ты бла‡ты Мар‡ак»лге ‡яр а й л а j ы н д а сыарын атып тастаjан сарала ‡аздай болып, жалjыз jана ‡араша ›й тр (О. Б»кеев, šркер).

1: 97



АЙМА† з а т .

2. Мекен, ‡оныс, жер.

3. Т»zрек, маай, айнала. К›гzрт тартып барады Шекараны аймаjы (Аманжолов).

1: 101





АЙСБЕРГ з а т.

Мхит пен теiзде ‡ал‡ып ж›ретiн не оларды саяз жерiнде ‡айырлап ‡алатын ‡рлы‡ты‡ мзды‡ты iрi б»лiгi; мз тау (†СЭ).

1: 105


АЙТА†ЫР


Жабыр жауjанда су zркzлzп ‡алатын та‡ырша‡. Есzктz алды а й- т а ‡ ы р, А й т а ‡ ы р д а су жатыр (Жаылтпаш).

1: 110



АЙЫРЫ† з а т.

ºзеннz, жолды т. б. салаланып б»лzнетzн жерz. Т›ркстан – Сzбzр жолыны Пzшпекке бармай, Семейге тартатын а й ы р ы j ы осы (I, Жанс›гzров, Шыj.).

1: 121



3. А†ПА с ы н.

1. Аjатын, ‡йылатын (су), к»шпелi (‡м). †ала т»iрегiндегi егiстiктердi суару ›шiн пайдалануjа болатын су к»зiнi бiрi - канализациялы‡ а ‡ п а с у (Е. Жамалбеков, Суар. топыра‡).

1: 144



1. АЛАŒ з а т.

1. šй аралыjындаjы, бау-ба‡ша, орман-тоjай, тау-д»естердi арасындаjы тегiс ашы‡ жер. Абай, Ербол жалjыз ая‡ жолмен кеп »ткелден »тiп, тоjайды ар жаjына шыjысты. Кеiрек а л а  бар екен. С›йiндiк ауылы к»рiндi (М. cуезов, Абай жолы).

1: 192



АЛАŒ†АЙ з а т.

К»лемi шаjын, ашы‡, тегiс жер. Абай мен Тоjжан ‡алы аjашты арасында, ай сdулесi ›зiлiп т›сiп трjан бiр а л а  ‡ а й д а кездестi (М. cуезов, Абай жолы).

1: 195



АЛАП з а т.

1. Ке к»лемдz тегzс жер, ке ала, ал‡ап, »нzр, аjар. К»лемzне к»з жеткzсzз к»к бурыл денен асып белдz белдzгz жол жатыр. Айдала. Айнала а л а п т а к»зге ‡адалар сыар бта, жалjыз аjаш жо‡ (I. Жанс›гzров, cгzм.).

1: 195-196



АЛ†АП з а т.

ºнiр, айма‡. ºшпес жары‡ нрланjан Отанны ойы, ‡ыры бар; К›мiске толjан шал‡ары, Егiнге толjан а л- ‡ а б ы (Жамбыл).

1: 225



1. АŒiАР з а т.

Тау аралыjы, сай-сала. Сол к»к м»лдiр бiр сdттi тебiлденiп ‡была т›скенде, а  j а р л а р д а н алай-т›лей жел ерекпiп, сай бталары басыменен жер соjып, жер мен к»к сапырылысып ж›ре бердi (i. Сыланов, Асау арна).

1: 272



1. АŒЫЗ з а т.

Дdндi да‡ылдарды орып жинаjаннан кейiнгi егiс орны. – Неге ары‡‡а жеткiзе жыртпайсы? – Бл а  ы з емес, ты жер jой (I. Жанс›гiров, Шыj.).

1: 284



АŒЫРА†АЙ з а т.

Сусыз ‡майт жер, ш»лейт. Туjан жерi бiрде жаза да жайса, бiрде кенезесi кепкен, а  ы р а ‡ а й дидары Бураны жалы‡тырып, мезi етiп к»рген жо‡ (О. Б»кеев, †амшыгер).

1: 287



АПАН з а т.

Ойылjан жер, ш‡ыр. Ыс‡ырjан екпiндi жел арбиjан ‡у ‡аба‡ты домалатып, ескi а п а н д а р j а, сай жырасына, малша иiрiп тыjа т›седi (Б. Майлин, Шыj.).

— Апан ‡ды‡. Тере ‡ды‡.
1: 291



АРАЛ з а т.

Жан-жаjы сумен ‡оршалjан кiшкентай ‡рлы‡. Ертiс пен †арасудан ж›ргiншiлердi екi паром »ткiзедi. Ортада зdулiм биiк терек, ‡араjаш, ‡араjай »скен к»лекелi а р а л бар (М. cуезов, Шыj.).

1: 307


АРАЛША з а т.
Кiшкене арал. А р а л ш а болып йысып ‡алjан ‡амыс салындысыны ›стiнде бiр-бiрiнi иыjына мойындарын асып тастап, а‡‡улар т›с к»редi (М. Жмаjлов, †ыран ‡азасы.).

1: 309



АРАЛШЫ† з а т.

Кiшкентай арал. Теiз ортасындаjы ойма‡тай а р а л ш ы ‡ т а туjан, осында »скен К›лпdш ау ‡руды мdнiсiн к»п жiгiттен кем бiлмейтiн («Лен. Жас»).

1: 309



АРАСАН з а т.

Т›рлz ауруларды емдейzтzн минералды жылы су. Геология жергzлzктz жерде кездесетzн ‡азба бай- лы‡тар мен а р а с а н бла‡тарды зерттеудz талап етедz (С. Жортанов, ºлке тану).

1: 314



1. АРНА з а т.

1. ºзен аjарыны су аjып жататын тере »зегi. Ар‡ада а‡‡ан к›мiс алтын а р н а, Ер ерке Ертiсiмдей »зен бар ма? Суылдап, сабырлы оймен жатыр аjып, Жар‡ырап к»з жiберiп айналаjа (†.Аманжолов, Шыj.).

1: 336



АРТЕЗИАН: Артезиан ‡дыjы.

Брjымен ‡азылып, ‡ысыммен шыjатын тере ‡ды‡. †азiр Жуант»бе тсында ‡азылjан бiр а р- т е з и а н ‡  д ы j ы н ы  берiп отырjан игiлiгi толып жатыр. Кешегi ш»лде б›гiн дарбыз шыjарып жатыр (М. cуезов, ºскен »ркен).

1: 344



1. АРЫ† з а т.

Су аjызу ›шiн арнайы ‡азылjан су жолы. Жетiсу ‡аза‡тарыны к»бi егiндi »зi егедi екен, ол егiнiн а р ы ‡- т а н суарады екен (С. М‡анов, Тад.).

— Бас ары‡. Жан-жа‡‡а су тарататын, ›лкен су жолы. К»шесiнде Лениннi, Б а с а р ы ‡ т а н сdл т»мен, Институты (i.†айырбеков, Таулар.).
1: 358


АРЫ†-АРНА

з а т.
Тегiс емес жер, ойш‡ыр, ш‡ана‡, жырашы‡. Осылайша таjы да бiрнеше а р ы ‡ - а р н а, ш‡а- на‡тардан ырjытып »ттi ол (Б. Со‡па‡баев, Алыс. ауыл.).

1: 359



АРЫ†-АТЫЗ з а т.

1. Ойдым-ойдым жер, ары‡-арна. †ала трjындары талай жылдар бойы ба‡ша егiп, ‡азып тастаjан мидай дала, ойдым-ойдым а р ы ‡ - а т ы з (Ж. †ожабергенов, †рылысшы.).

1: 359



1. АРЫ†ША з а т.

Су ж›ретiн жiiшке жыра, су жолы. Жорабек а р ы ‡ ш а н ы  суына дdрет алып отырып сайрап отыр (А. То‡маjамбетов, cке мен бала). šй шатырларынан сорjалаjан сулар а р ы ‡ ш а л а р д а ж»кiлiп, тауы‡тар д›р-д›р сiлкiндi (К. Оразалин, А‡ жазы‡).

1: 360



АРЫН з а т.

1. †ар‡ын, екпzн. Ойпа жерден орjытып, Жарлау жерден сырjытып, А р ы н ы н атты баса алмай, Келе жатыр сорjытып (†амбар).

1: 361



3. АСТЫРТ

з а т.


Тауды, д»нi ‡лай берiсi, арjы жаjы. А‡ мамы‡ арjы жаjы ‡оян-‡арта, А с т ы р т ‡ а т»нiп трjан иек арта. Жыланщы‡ жылы ойына жыл‡ы салып, œстатып ‡ойды ы‡тырма шиден ‡ал‡а (Н. Ахметбеков, Жасауыл ‡ырjыны).

1: 392



3. АСУ з а т.

1. Тауды кiсi аса алатын жерi; белес. Зарлы‡ батыр таjы да Бiр биiк тауjа кез келдi. Тауjа ‡арай »рледi, А с у ы н таппай терледi (Батырлыр жыры). Соза‡ пен Т›ркстан аудандары аралыjында биiк тау бар. Тау а с у ы н а н машина жолы етедi («†аз. dдеб.»).

1: 393



АТЫЗ з а т.

к d с z б. Егzстzк жердz та‡та-та‡та етzп б»лzнzп, жан-жаjынан су аjып кетпестей jып биzктеп ‡ойjан кzшкене б»лшегz. Ке а т ы з д ы са‡ а т ы з д а р j а торк»здеп б»лсе, dр б»лzкке суды бzрдей жаюjа м›мкzндzк бар (С. М‡анов, Шыj.).

1: 447



АТЫЗ-АРЫ† з а т.

Атыз жdне ары‡. Егzндz ‡айталап суаратын к›ннz туjанына ‡арамастан а т ы з – а р ы ‡ т а р д ы алдын ала дайындап алады («Соц. †аз.»).

1: 447



АТЫЗ-ЖАП з а т.

Атыз жdне жап (›лкен ары‡). cдетте а т ы з-ж а п т а р т‡ым себер алдында соjылады. Ол берiк болуы керек («Лен. жас»).

1: 448



АТЫРАУ а р. з а т.

1. ºзеннi теiзге ‡ятын саjасы. Барлы‡ »зендердi теiзге сар‡итын а т ы р а у ы кеейiп, тарма‡танып кетуi сия‡ты, Баргузиннi Байкалjа сар‡ылатын тсындаjы тарма‡тары тым тарбиып жатушы едi (С. М‡анов, А‡‡ан жлдыз).

1: 449



3. АШЫ з а т.

Сорта топыра‡, тзды к»лде болатын саз балшы‡. Киiм тiгiлетiн терiнi майын кетiру ›шiн а ш ы j а салады (Ауызекi тiл).

1: 523



2. АЩЫ з а т.

Сортады, тзды жер. Мал а щ ы j а т›сiп кетiптi, dре ‡айтардым (Ауызекi тiл).

1: 535



3. АЩЫ з а т.

б о т. Сортады, ащылы жерге »сетiн ш»п. †ой жусан мен а щ ы екеуiн жа‡сы жейдi (Ш. Уdлиханов, Шыj. жин.).

1: 535



cУIТ з а т.

†ды‡ты, ары‡ты жанында су са‡тайтын ш‡ыр. Байжан клуб‡а жа‡ын жердегi тере d у i т к е шомылуjа кеттi (С. М‡анов, Шыj.).

1: 655



БАiЫСТАН ¹ и р. з а т.

Бау-ба‡шалы »лке, жасыл айма‡. Жерiн к»рiп ‡анаттандым, К»лдi, таулы Даjыстанны. Г›л жайнаjан Отандаjы, Баjы ашылjан б а j ы с- т а н н ы  (Т. Жароков, Отан даусы). Сулейман алтын блбл, сен Даjыстан, Iшiнде сайрандаjан г›л б а j ы с т а н (Жамбыл).

2: 16



БАЗАЛЬТ з а т.

м и н. †рамына ‡м аралас‡ан, ‡ара т›стz, су »ткzзбейтzн берzк тау жынысы; керzш. Су »ткzзбейтzн жыныстарjа саз, гранит, б а з а л ь т жdне бас‡алар жатады. (С. Орынбаева, Геогр. jажайып.).

2: 24


БАЙЛАМА ¹ з а т.
ж е р г. Су стаjыш б»гет. Бл сия‡ты б»геттердi к»п жерлерде су стаjыш десе, кейде б а й л а м а дейдi. (М. Сабыров, Б»гет салу.).

2: 34



БА† ¹ и р. з а т.

cр т›рлi жемiс аjаштары »сiрiлген к»лемдi жер, бау-ба‡ша. Колхозшылар брыннан егiлiп келген дdндi да‡ылдарды к»лемiн ‡ыс‡артып, оны орнына ба‡ша, б а ‡ шаруашылыjымен айналысуjа йjарды (С. Жортанов, ºлке тану).

2: 49



БА†ША ¹ и р. з а т.

1. cр т›рлi аjаштар, г›лдер отырjызылjан арнаулы жер, ала. Клуб пен колхоз кесесi жас отырjызылjан аума‡ты б а ‡ ш а iшiнде едi (С. Шаймерденов, Мезгiл).

2: 59

жүктеу/скачать 2.16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   19



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет