Жаратылыстану факультеті

жүктеу/скачать 0.87 Mb.

бет	3/10
Дата	17.06.2016
өлшемі	0.87 Mb.
	#141947

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Тақырып : Хлор және оның қосылыстары химиясы.
HClO - әлсіз қышқыл сулы ерітінділері бар. Оңай жарықта ыдырайды.
Қышқылдың барлық қасиетері тән

Құрамында фтор тұтқан ең маңызды минералдар

флюорит СаҒ₂

криолит Na₃[AlF₆]

фторапатит Са₅(РО₄)₃Ғ
Хлор ас тұзы (галит) NaСl құрамына кіреді. КСl сильвин т.б. табиғи қосылыстар құрамына да кіреді. Теңіз суы құрамында да әртүрлі хлоридтер көрінісінде ұшырайды.

Бром және иодтың негізгі табиғи көздері көл және теңіз сулары. Хлоридтар құрамында да бромидтер және иодидтар көрінісінде араласпа сипатында да ұшырайды. Иод мұнаймен жамбастас жүретін бұрғылау суларында ұшырайды.

Қасиеттері. Қалыпты жағдайда галогендер 2 атомнан құралатын жай заттар: фтор Ғ₂хлор Сl₂, бром Вr₂, иод У_2.Бөлме жағдайында (қалыпты қысым және t= 20 ⁰C) фтор ашық сары газ, хлор – сары жасыл газ, бром – қызыл қоңыр сұйықтық, иод - тоқ күлгін кристалл зат. Олар өткір иісті.

Хлор, бром, иод сумем әсерлесіп ериді. Хлордың, бромның, иодтың судағы ерітінділерін сәйкес түрде хлорлы, бромды, иодты су деп атайды.

Бром және иод органикалық ерітушілер спирт және бензол т.б.да жақсы ериді.

Галогендер физикалық қасиеттері.

Қасиет

Ғ₂

Сl₂

Вr₂

У₂

Тығыздығы г/см³

Балқу t-сы ⁰С

Қайнау t-сы ⁰С

0,001693

-219,6

-188,1

0,003214

-101,0

-34,1

3,102

-7,25

59,2

4,940

113,6

185,5

Галогендер улы заттар. Олардың булары парлары тыныс жолдарын қызартып ауыртады. Көп мөлшерде болса, тынысты тарылтып буындырады. Газ күйіндегі фтор және сұйық бром өте ауыр теріні күйдіруі мүмкін. Сол себептен олармен жұмыс істеуде қауіпсіздік шаралары көрілуі керек.

Лекция №4

Тақырып : Хлор және оның қосылыстары химиясы.

Хим қасиеттері. Галогендер жоғары химиялық активтікті көрсетеді.

Ғ₂– Сl₂ - Вч₂– У₂қатарында активтік азаяды.

Металлдармен өзара әрекеттеседі.

Na + Cl₂ 2 NaCl; 2Al + 3У₂ 2АlУ₃ реакцияға металдармен актив кіріседі.

Металл еместермен өзара әсерлесуі

Cl₂ + H₂= 2HCl 5Вr₂+ 2ЗР = 2Р Вr₅
Хлордың сутегімен реакциясы қыздырғанда немесе жарық әсерінде жылдамдасады – радикалды механизмде (жұптаспаған электроны бар) жүреді.

Cl₂жарық2 Cl .

Сl . + H₂HCl + H .

H. + Cl₂ HCl + Cl .
Мұндай реакция тізбекті реакция деп аталады. Ең актив галоген фтор кейбір инерт газдармен де (криптон, ксенон және радон) реакцияға кіріседі.

Хе + 2 Ғ₂= Xe F₄

Сумен өзара әрекеттеседі.

Ғ₂+ Н₂О = 2 H F + O

Ажыралып жатқан оттегі атомы, молекулалық О₂және О₃ озонды пайда етеді және фторидпен әрекетесіп оттегі дифторидін

пайда етеді.

О + Ғ₂= О Ғ₂

Басқа галогендер сумен активтігі азырақ жағдайда әрекеттеседі

Cl₂ + H₂ HCl + HClO

Бром сумен хлорға ұқсас әрекеттеседі бірақ активтігі кемірек.

Сілтілермен әсерлесуі

Сl₂+ 2 KOH = KCl + KClO + H₂O

Cілтіні 100C – қа дейін қыздырсақ реакция өнімдерінің ішінде КClO₃ пайда болады.

3 Сl₂+ 6 KOH = 5 KCl + KClO₃+ 3 H₂ O

Тотықтырушы қасиеттері

Еркін галогендер – күшті тотықтырушылар.

Тотықтырушы қасиет Ғ₂–Сl₂–Вr₂– У₂қатарында азаяды. Сол себептен галоген оңырақ тұрған галогендерді ығыстырып шығарады Ғ Сl Вr У – ты

Сl бром иодты

Вr иодты

Мысалы

2 KВr + Cl₂= Вr₂+ 2 KCl

2 KУ + Cl₂= У₂+ 2 КСl; КУ + Вr₂= У₂+2 КВr
Фтор басқа галогендерді қатты немесе балқытылған тұздарынан ығыстырып шығарады. Басқа галогендердің қатысуымен жүретін реакциялар ерітінділерде де жүреді.

Тотықтырушы қасиеті күштірек галоген әлсізрегін тотықтыруы мүмкін. Мысалы төмендегі реакцияда хлор тотықтырушы бром тотықсыздандырушы

Вr₂+5Cl₂+12 KOH = KВrO₃+10 KCl +6 Н₂О

Алынуы.

Фторда, балқытылған фторидтер СаҒ₂, КНҒ₂ арқылы электр тогын өткізу арқылы алады.

Хлорды лабораториялық жағдайда

4HCl + MnO₂ = Mn Cl₂ + Cl₂ + 2 H₂O

16 HCl +2 KMnO₄= MnCl₂+5Cl₂+2 KCl + 8Н₂О

Өндірісте хлордың негізгі массасын NaCl – дың сулы ерітіндісінен электр тогын өткізу арқылы алады.

Бром және иодты өндірісте бромид және иодид ерітінділері арқылы хлор өткізу арқылы алады.

Лекция 5

Тақырып: Сутекті галогендер жене оттекті галогендер химиясы.

Сутекті галогендер : НҒ, НСl, HВr, НУ

Алынуы

СаҒ₂+ Н₂SO₄= Ca SO₄+ 2 HF

Сутекті хлор (хлорсутек) өндірісте :

Н₂ + Сl₂= 2 HCl

Лабораторияда :

2 NaCl + H₂ SO₄ = NaHSO₄+ 2HCl

қатты

Бром сутек және иод сутек өндірісте катализаторлар қатысуында жай заттардан алады.

Қасиеттері :

НҒ – ренгсіз сұйықтық t қайн = + 19,5⁰C

Басқа галоген сутектер қалыпты жағдайда – түссіз газдар. Фторсутекте қайнау температурасының жоғары болуы сутекті байланыстардың барлығымен түсіндіріледі.

Н – Ғ ….. Н – Ғ ….. Н – Ғ

Галоген сутектер суда өте жақсы ериді. Сулы ерітінділері қышқылдар НҒ, HСl, HВr, HУ қышқылдық қасиет оңға жылжыған сайын күшейеді. НҒ - әлсіз қышқыл қалғандары күшті. НҒ байланыс мықты болғаны үшін және сутекті байланыс болғаны үшін әлсіз қышқыл. Фтор сутек және оның қышқылы өте кеміруші зат. Оларды шиша ыдыстарда сақтап болмайды. Себебі НҒ шиша құрамына кіретін кремний диоксидімен әрекеттеседі.

4 НҒ + SiO₂= SiF₄+ 2 H₂O

Іші парафинмен қапталған ыдыстарда немесе пластмасса ыдыстарда сақтайды.

НСl – түссіз сұйықтық

20⁰С концентрленгені 40 %

Өндірісте жай заттардан алынған хлорсутекті суға жұттырып алынады. Барлық қышқылдарға тән қасиеттерге ие

Mq + 2 HCl = MqCl₂+ Н₂

НСl + Na₂O= 2 NaCl + H₂O

HCl + Cu (OH)₂= CuCl₂+ 2 H₂O

HCl + Рв (NO₃)₂= РвСl₂+2 HNO₃

Бром сутекті және иод сутекті қышқылдарда барлық қышқылдарға тән қасиеттерге ие.

Тұздары – металл галогенидтері : фторид, хлорид, бромид, иодид.

Сілтілік металлдар және NH₄F басқа бромид, иодидтер суда жақсы ериді.

Газ тәріздес НСl, HВr,НУ және олардың қышқылдары, түздары тотықсыздандырғыш қасиеттерді көрсетеді. НСl дан HУ қа қарай тотықсыздандырғыш қасиеті күшейеді.

Мысал

4НУ + MnO₂= У₂+ MnУ₂ + 2 Н₂О

10КВr + 2 KMnО₄+ 8H₂SO₄= Вr₂+2 MnSO₄+6 K₂SO₄+8 H₂O

HF және фторидтер тотықсыздандырғыш қасиет көрсетпейді.

Галогенид иондарға сапалы реакциялар

Cl^- + Aq⁺= AqCl Вr ^-+ Aq⁺ = AqВr

ақ ашық сары

У ^-+ Aq⁺=AqУ

сары

Хлордың оттекті қышқылдары

Галогендер оксидтер, оттекті қышқылдар және олардың тұздарын пайда етеді. Бұлардың ішіндегі ең маңыздылары хлордың оттекті қышқылдары және оның тұздары есептеледі.

HClO – хлорнаватистый к/г гипохлорит

HClO₂ – хлористая күші хлорит

HClO ₃– хлорноватая артады хлорат

HClO ₄– хлорная перхлорат

HClO - әлсіз қышқыл сулы ерітінділері бар. Оңай жарықта ыдырайды.

НСlO = HCl +O

Тұздары гипохлориттер деп аталады

КСlO – калий гиппохлорит

HClO₂ – хлорит қышқыл орташа күшті

Қышқыл – NaClO₂– натрий хлориті

HClO ₃– сулы ерітінділерде ғана сақталатын күшті қышқыл

КСlO₃ – бертоле тұз

HClO ₄– Ең күшті анорганикалық қышқылдардың бірі

саналады. Тұрақсыз болса да еркін күйде ұшырауы мүмкін.

Сусыз хлор қышқылы (HClO₄) қыздырғанда және орг. заттармен

жанасқанда жарылыс береді. Сулы ерітінділері тұрақты.

Тұздары перхлораттар деп аталады.

Өндірісте алынуы

КСlO₄+H₂SO₄= HClO ₄ + KHSO₄

Хлордың оттекті қышқылдары (және басқа галогендердің) және олардың тұздары тотықтырушылар. Тотығу – тотықсыздану реакцияларына мысал.

NaУ +3 НСlO = NaУO₃+3 НСІ

6 NaУ + КClO₃+ 3 H₂ SO₄ = 3У₂+ КСl +3 Na₂ SO₄+3 H₂O

Тотықтырушы қасиет қышқылдар және олардың тұздарында

НClO – HClO₂ – НСlO₃ – HClO₄

қатарында әлсізденіп барады

гипохлорит күшті тотықтырушы

перхлорат әлсіз тотықтырушы

Галогендер және олардың анорганикалық қосылыстарының

қолданылуы.

Галогендер және олардың қосылыстары өндірісте, ауыл шаруашылығында және тұрмыста кең қолданылады.

Ғ₂уран (VI) фторидін UF₆алуда қолданылады. Ол уран изотоптарын ажратуда қолданылады. Ол көптеген органикалық және анорганикалық қосылыстарды фторлаушы агент есебінде де қолданылады. ОҒ₂және СlҒ тотықтырушы сипатында ракета жанармайларына қосылады.

НҒ – көптеген анорганикалық және органикалық фторидтерді алу үшін бастапқы шикізат саналады. Криолит Na₃[AlF₆] алюминий өндірісінде қолданылады. Оны алу үшін НҒ қолданылады. НҒ жәрдемінде шыныларды өңдейді.

Сl₂ – химиялық өндірісте. Хлорлы су мата және қағаздарды ағартуда қолданылады. Хлормен суды (ішімдік) залалсыздандырады.

Хлорсутекті қышқыл НСl анорганикалық хлоридтер өндірісінде, көмір қышқылы дәрі, хлор жұтқан бояу, көптеген органикалық заттар өндірісінде қолданылады.

NaCl – ас тұзы ретінде. Хлор, хлор сутекті қышқыл, натрий, сода натрий гидроксиді, сабын, бояулар, өндірісінде қолданылады. КСl калиилі тыңайтқыш есебінде қолданылады.

КВr және NaВr медицинада және фотографияда қолданылады. AqCl және AqВr жарық нұры әсерінде ыдырау қабілетіне ие, сол себептен олар жарық сезгіш материалдар сипатында фотографияда қолданылады.

КСlО және NaClO мата және қағаздарды ағартушы сипатында кең қолданылады. Ағартуды көміртегі (ІV) оксидін тұз ерітіндісі арқылы өткізу жолымен жүргізеді :

КСlО + CO₂ + H₂O = KHCO₃+ HClO

Пайда болған гипохлорит қышқылы оттегінің атомар күйіндегі атомын ажратуымен ыдырауы нәтижесінде барлық нәрсе ағарады. Атомар оттегі – күшті тотықтырушы

Са (СlО)₂+ CaCl₂дезинфекциялаушы қоспа және ағартушы есебінде қолданылады.

2 Са (ОН)₂+2 Сl₂ = Ca (OCl)₂+ CaCl₂ + 2H₂O

Бертоле тұзы күкірт (шырпы) өндірісінде қолданылады.

У₂– иод титан, хром және басқа металлдарды тазалау үшін қолданылады. Медицинада дезинфекциялаушы есебінде.

Лекция 6.

Тақырып: VI топ негізгі топшасы элементтері химиясы.

Оттегі О, күкірт S, селен Se, теллур Те және полоний Ро.

Жалпы аталуы – Хальхогендер

Электрон түзілісі : Хальхогендер атомдарының сыртқы электрон қабатында алты электроннан nS², np⁴ бар.

Оттегі атомы сыртқы электрон қабатында

2S² 2p⁴

Екі жұптаспаған электрондар есебіне оттегі атомы екі ковалент байланыс пайда етеді. Бұл жағдайда ол –2 тотығу дәрежесін көрсетеді. Мысал : Н₂О, Аl₂O_3,H₂SO^-2₄. Электротерістігі ең үлкен элемент фтор мен пайда еткен қосылысында оттегіге оң тотығу дәрежесін береді. О⁺²Ғ₂. О- О байланысы бар қосылыстар мәлім мысалы : Н₂О₂, Ва О₂. Бұл қосылыстарда оттегінің тотығу дәрежесі –1 деп қабылданады.

	O	S	Se	Те	Ро
Тәртіп нөмірі. Сал. атомдық масса Табиғи изотоптары.	8 15,999 16₀ 17₀ 18₀	16 32,06 32_s 33_s 34_s36_s	34 78,9 74_se,76_se 77_se,78_se 80_se,82se	52 127,6 120, 120-126 128,130 массалы изотоптар	84 209 өте аз 210-218 массалы изотоптар
Сыртқы энергетикалық қабат электрондары	2S²2p⁴	3S²3p⁴	4S²4p⁴	5S²5p⁴	6S²6p⁴
Характерлі тотығу дәрежесі	-2	-2+4+6	-2+2+4+6	-2+2+4+6	-2+2+4+6

Оттегіден басқа халькогендер сыртқы энергетикалық қабатында еркін – бос орбиталдары бар. Мысалы күкірт атомында сыртқы энергетикалық деңгейде электрондар төмендегіше орналасуы мүмкін

S P d

негізгі

S P d

3 қозғалған

S P d

осыған сәйкес :

тотығу дәрежесі –2 +4 +6 болуы мүмкін

Лекция 7

Тақырып : Оттегі

Тарқалуы : оттегі жердегі ең көп тарқалған элемент. Жер қыртысындағы массалық үлесі 47,2 %. Көптеген табиғи қосылыстар құрамына –су, оксидтер, гидроксидтер, тұздар, ауа құрамы (21 %) – енеді. Оттегі барлық өсімдіктер және жануарлар организмдері құрамына кіреді.

Қасиеттері. Екі жай зат оттегі О₂және О₃– озон пайда етеді. Олар оттегінің аллатропиялық модификациялары саналады. О₂– молекулалық оттегі – иіссіз, түссіз газ. t _балқу= -218,8 ⁰ C. Қайнау

t-сы –183 ⁰С. Сұйық оттегі көк түсті. Суда аз ериді. 20 ⁰ С t – да ең жоғары судағы массалық үлесі 0, 004 %.

Химиялық активтігі жоғары.

Көптеген жай заттар : металлдар және металл еместермен реакцияға кіріседі. Көбінесе оксидтер : сирек, жағдайда пероксидтер пайда болады.

О₂ + 2Са = 2 CaO 2C + O₂ =2 CО

C + O₂ = CO₂2Na + O₂ = Na₂ O₂

Практикалық тұрғыдан бірнеше инерт газдардан басқа барлық

химиялық элементтермен оксидтер түзеді. Хлор, бром, алтын оксидтері айланба (косвенный) жолдармен алынуы мүмкін.

Көпшілік металлдардың ауа оттегісі әсерінде бүлінуі – коррозия деп аталады.

Күрделі заттармен әсерлесуі көптеген күрделі заттармен оттегі әрекеттескенде тотықтырушы сипатында әсер етеді. Заттардың жануын қолдайды. Жану процессі механизмін бірінші болып Лавуазье зерттеді.

СН₄ +2 О₂ = СО₂ + 2 Н₂О

2 Н₂ S + 3 O₂ = 2 SO₂+2 H₂O

Тірі организмдер тыныс алу үрдісінің негізінде органикалық заттардың оттегімен тотығуы нәтижесінде көміртегі (ІV) оксиді және су пайда болу реакциясы жатады. Органикалық заттардың шіру үрдісінде де оттегі қатнасады.

Тотығу реакциясы катализаторлар қатысуында тездеседі.

Рt

4NH₃+50₂= 4NO + 6 H₂O

Осы басқыш арқылы азот қышқылын өндіреді.

Алынуы.

Лабораторияда

2 КMnO₄ ^t^-^pa K₂ MnO₄+ MnO₂ + O₂

2 KClO₃^t-pa2 KCl +3 O₂

2K NO₂ 2K NO₂+ O₂

ең қолайы :

2 Nа₂О₂+ 2H₂O = 4 NaОН + O₂

Өндірісте : Ауадан : Ауаны сұйылтып айдайды (компоненттерге ажралады)

Қолданылуы : Металлургияда - өндірістік қолданылуы

2 ZnS + 3 O₂= 2 ZnO+ 2 SO₂

Шойын, болат алуда қолданылады.

Химиялық өндірісте : NO, SO₂ және SO₃ алу үшін.

Н₂ немесе С₂ Н₂ жандырып металлдарды кесу немесе пісіру істерінде қолданылады. Сұйық оттегі ракеталық жанармайды тотықтырушы ретінде қолданылады.

Сүнгуір қайықтарда, космоста, су астында, шахталарда өте жоғары биіктіктерде, медицинада қолданылады.

Озон : Аз мөлшерде ауа құрамында ұшырайды. Найзағай жарқылдағанда пайда болады. Атмосферада 20-25 км биіктікте “озон қабаты” “озон белдігі” жерді УФ нұрланудан сақтайды.

Озон О₃көк түсті өткір иісті газ.

Балқу t – cы = - 192,7 ⁰С. t_қайнау = - 111,9⁰C. Суда оттегіге қарағанда жақсы ериді.

Озон – күшті тотықтырушы, өйткені ыдырағанда

О₃ = O₂ + O Атомар О ажратады.

К + О₃= КО₃ озонид

Озонды озонаторда – электр разряды жәрдемінде алса болады.

3 О₂ = 2 O₃

Маталарды ағарту. дезинфекциялау. Суды залалсыздандыру. Көп мөлшерде зиян.

Лекция 8

Тақырып: Күкірт S.

Тарқалуы. Жетерлі дәрежеде кең тарқалған жер қыртысының шамамен 0,05%. Таза күйінде және көптеген минералдар құрамында (сульфидтер). Олардан ең көп ұшырайтындары : Пирит – ҒеS₂, холькопирит – Fe CuS₂, киноварь НqS, мирабилит, Na₂SO₄x10х H₂O. Гипс Са SO₄x2H₂O. Күкірттің органикалық қосылыстары мұнай құрамына кіреді.

Қасиеттері.

Бірнеше аллатропиялық модификациялары бар :  - күкірт немесе ромбылық в – күкірт немесе моноклиникалық . Бұлар криссталдары формасы мен және бірнеше физикалық қасиеттерімен бір – бірінен ажыралып тұрады.

Ромбылық күкірт – лимон сары түсті t_балқу112,8⁰С ;d2,07г/см³

Маноклиникалық күкірт тоқ сары түсті. t_балқу119,3⁰С; d1,96г/см³ -және в-күкірт кристалдары S₈ молекулалардан түзілген.

Балқытылған күкіртті тез суытсақ тұрақты болмаған және бір аллатропиялық модификациясы пайда болады. Ол – пластикалық күкірт деп аталып ұзын S_x молекулалардан тұрады. (х-саны бірнеше мыңға тең).

Күкірт буында S₈,S₆, S₄,S₂және S молекулалары болады.

Күкірт суда ерімейді бірақ көміртекті күкіртте СS₂ – жақсы ериді.

Күкірт жай зат есебінде әрі тотықтырушы әрі тотықсыздандырушы қасиет көрсетеді. Өйткені ол +4 +6 және -2 тотығу дәрежелерін көрсетеді.

Химиялық қасиеттері.

1. Металлдармен әрекеттеседі

2Na + S Na₂S Fe + SFeS

Бұл реакциялар қыздырғанда жүреді.

2. Металл еместермен

S+O₂ SO₂ H₂+SH₂S

қыздырғанда жүреді
3. Қышқылдармен

S +4 HNO₃SO₂ +4NO₂+2H₂O

конц

4. Сілтілермен :

қыздырғанда

3S+6 NaOH 2Na₂S + Na₂SO₃ +3 H₂O

Бұл реакция диспропорционирлау реакциясы деп аталады.
Алынуы. Таза күкіртті құм балшықтардан тазарту жолымен алады. Ол үшін есе қатты қыздырылған су буымен оны балқытып, балқыма қатты жыныстан оңай ажралады. Алынған түйір күкіртті айдау жолымен және тазалайды. Минерал пириттен қыздыру жолымен
Ғе S₂ Ғе S + S

FeS – тен айдау жолымен арылады.

Қолданылуы Н₂ SO₄ алу негізгі қолданылуы

Na₂SO₃ ,Ca (HSO₃)₂ –алу. Бояу, резина, порох, күкірт, дәрі, алуда, ауалы шар, зиянкестерге қарсы күресте қолдынылады.

Күкірт сутек және күкірт оксиді.

S + H₂Н₂S

^{жоғ t-pa}
Түссіз газ иісі шіріген жұмыртқа. Өте улы суда ериді.

Химиялық қасиеттері. Күшті тотықсыздандырушы сулы ерітіндісі - әлсіз қышқыл.

1. 5Н₂S +2KМnO₄+3Н₂SO₄5S +2 MnSO₄+K₂SO₄+8H₂O

H₂S +6 HNO₃SO₂ +6 NO₂+4H₂O

2H₂S +30₂2SO₂+2H₂O 2H₂S +O₂ 2S+2H₂O

артықша

2. 20⁰С – та судағы ең жоғары ерітіндісі 0,36% күкіртсутекті қышқыл - әлсіз қышқыл Н₂S. Екі басқышта диссоцияланады

1- ші басқыш Н₂ S H⁺+HS^-

HS^-H⁺ +S^2-

2-ші басқыш мардамсыз дәрежеде орындалады. Тұздары 2NaОН+H₂S NaHS +H₂O

артықша

Гидросульфидтер күкірт сутегі артықша болғанда пайда болады

3. Тұздармен әрекеттесуі

Н₂S + Рв (NO₃)₂Рв S + 2HNO₃

Күкірт сутегін сапалы ашу үшін қолданылатын реакция саналады.

Алынуы.

Н₂+S ^t-paH₂S

Лабораториялық жағдайда

Fes + HCl FeCl₂ + H₂ S

Күкірт (ІV оксиді) SO₂

Түссіз өткір иісті газ

Тойынған сулы ерітіндісі 10,3% -20⁰C

SO₂ +n H₂O SO₂ x n H₂O

Бұл гидратты күкіртті қышқыл деп –Н₂SO₃ аталуы да мүмкін.

Әлсіз қышқыл – орта тұздары К₂SO₃ қышқыл тұздары КНSO₃

⁺⁴

SO₂ болғандығы үшін (+4)тотығу дәрежесі Т. Д. бұл әрі тотықтырушы әрі тотықсыздандырушы болуы мүмкін.

SO₂ +2H₂S 3S +2 H₂O
5SO₂ +2KMnO₄+2H₂O 2H₂SO₄ +2 MnSO₄+K₂SO₄

Бірінші реакцияда SO₂ – тотықтырушы

Екінші реакцияда SO₂ – тотықсыздандырушы

Тотықсыздандырғыш қасиетке бейімірек болады (SO₂)

Алынуы:

Лабораторияда

Сu+ H₂SO₄ СuSO₄+SO₂+2H₂O

S+O₂SO₂

2KHSO₃+H₂SO₄ K₂SO₄ +2SO₂+2H₂O
Өндірісте

2Рвs +3 O₂ 2Рво +2SO₂

Күкірт (VІ) оксиді SO₃:

Түссіз сұйықтық t-балқу16,8 ⁰С

t-қайнау44,7 ⁰С

Бұл да қышқылдық оксид

SO₃+H₂O H₂SO₄

SO₃– тотықтырушы, реакцияларда SO₂ дейін тотықсызданады

Алынуы

2SO₂ + O₂ ^ka^т^-^р 2SO₃
Катализаторлар – ванадий немесе темір қосылыстары

Күкірт қышқылы

Қою түссіз сұйықтық Р1,83г/мл (20⁰С)

t-балқу 10,3 ⁰С ; t_қайнау296,2⁰С

Хим қасиеттері :

Металлдармен реакция

ұйық Н₂SO₄

Fe + H₂SO₄FeSO₄+H₂

Cu, Aq, A_u – сұйық Н₂SO₄ пен реакцияға кіріспейді.

Концентрленген Н₂SO₄күшті тотықтырушы саналады.

Сu+2H₂SO₄CuSO₄ + SO₂+2Н₂О

Mq +2 H₂SO₄MqSO₄+ SO₂+2Н₂О

немесе

Mg4+5H₂SO₄4MqSO₄+H₂S +4H₂O

Актив металлдар әрекеттескенде ғана

Н₂S және S пайда болады қалған жағдайларда SO₂пайда

болады.

Н₂SO₄ жоғары концентрациясы (олеум) темірмен реакцияға

кіріспейді (металлдың пассивтенуі нәтижесінде). Пассивтену

процессі металл жүзінде берік –бір тұтас оксид немесе басқа

қосылыстан пайда болған пленка пайда болады да металлдың

ары қарай қышқылмен реакцияласуына не жол қоймайды.

Осыған байланысты конц Н₂SO₄ полат цистерналарда

тасымалдау мүмкіншілігі бар. Концентрленген Н₂SO₄. темірден

басқа алюминий, никель, хром,титан металлдарында

пассивтендіреді.

Металл еместермен әрекеттеседі

S+2 Н₂SO₄3SO₂ +2H₂O

Конц

Конц Н₂SO₄үшін тотықтырушы қасиет қайтарушылар

тотықсыздандырушылармен реакцияларда көрінеді.

2 КВr +2 Н₂SO₄ Вr₂+SO₂+K₂SO₄+2H₂O

Негізгі оксид және негіздермен

Қышқылдық қасиет көрсетеді.

Екі негізді болғандығы үшін орта түз және қышқылды тұздар пайда болады.

Аl₂O₃ + 3H₂SO₄Al₂(SO₄)₃+3H₂O

амфотер

2КОН + Н₂SO₄ K₂SO₄+ 2 H₂O

сульфат

КОН + Н₂SO₄ KНSO₄+ H₂O

гидросульфат

калий

Қышқыл артықша мөлшерде алынғанда гидросульфаттар пайда болады. Көп тұздары ерітіндіден кристаллогидраттар көрінісінде ажратылады. Аl₂(SO₄)₃x18 H₂O

Na₂ SO₄x10 H₂O

Тұздармен әрекеттеседі

аСО₃+Н₂SO₄СаSO₄+CO₂+H₂O

ВаСl₂ + H₂SO₄  ВаSO₄+2HCl

Соңғы реакция күкірт қышқылы және тұздарына сапалы реакция болып табылады. Конц азот қышқылында да ерімейтін ВаSO₄ пайда болады.

5. Сумен әрекеттеседі

nH₂O + H₂SO₄  H₂SO₄x nH₂O осы реакцияға негізделіп құрғатушы есебінде кең қолданылады.

Қанттың көмірленуінде суда тартып алады.

N C₁₂ H₂₂O₄ + H₂SO₁₁  12nC + H₂SO₄ x 11nH₂O

6. Қышқыл диссоциациясы

сулы ерітінділерде

1 басқыш H₂SO₄ H⁺ + HSO₄^- гидросульфат ион

2 басқыш HSO₄^- H⁺ + SO₄² – сульфат ион

Сулы ерітіндіде толық диссоциалануы себепті - өте күшті

Сусыз H₂SO₄аз диссоцияцияланады әлсіз

Күкірт қышқылы өндірісі : 3 басқыш стадия

1). Күкірт диоксидін алу

3). Триоксидға тотықтыру

4). Үш оксидті жұттыру

1). 4ҒеS₂ +110₂  2 Fe₂O₃+8SO₂

2). SO₂ +2O₂ 2 SO₃

3). SO₃+Н₂SO₄  Н₂SO₄+ SO₃

98% олеум

Қолданылуы. Минерал тыңайтқыштар, волокно талшық, пластмасса, бояу, қопарылғыш заттар, металлургияда мыс алуда, никель, уран басқа металдарды алуда қолданылады. Газдарда құрғату үшін. Тұздары мыс темір купоростары а/ш –да.

Гиппс СаSO₄x 2H₂O құрылыста

СаSO₄х 0,5 Н₂О алебастр құрылыста

Алебастр сумен араласса тез қатып гипсқа айналады.

СаSO₄х 0,5 х Н₂О+1,5 Н₂О СаSO₄ x 2H₂O

Na₂SO₄шиша өндірісінде .Ол табиғи глаубер тұзы құрамында ұшырайды. Na₂SO₄х 10Н₂О – глаубер немесе миробилит деб аталады.

К₂SO₄ және (NH₄)₂ SO₄ минерал тыңайтқыштар.

К Аl (SO₄)₂ x 12H₂O Алюмокалийлі квасқы, ашутас теріні аштау үшін дубящий. Маталарды бояуда да істелінеді.

Ва SO₄ қағаз, резина ақ минерал бояулар өндірісінде медицинада қолданылады.

Лекция 9

Тақырып: Селен, теллур.

Табиғатта тарқалуы. Көп емес. Жер қыртысында 6х10^-5 және 1х10^-6%. Бытыранқы элементтер қатарына кіреді. Өздерінің рудалары жоқ. Күміс, мыс, қорғасын, күкірт және басқа элементтердің табиғи қосылыстарына қоспа ретінде ұшырайды.

Қасиеттері.

Селен және теллур бірнеше аллотропиялық модификациялары бар. Олардың ішіндегі тұрақтылары күлгін кристалл селен және күміс –күлгін кристалл теллур – металлдық жалтыр көріністі.

те

Балқу t^se-cы 217 t_б-у450⁰С

Химиялық қасиеттер:. Күкіртте ұқс ас бірақ тотықтырушы қасиеті төмендеу ал тотықсыздандырушы қасиеті күштірек.

Себебі валент электрондар ядродан қашығырақ орналасқан.

Те +2 Н₂О ТеО₂ +2Н₂

Концентрленген НNO₃ және Н₂SO₄ пен тотықсызданады.
Se +4 HNO₃ H₂SeO₃ + 4NO₂+H₂O
S

e⁰ – 4e Se⁺⁴ 4 1

N⁺⁵ +1e N⁺⁴1 4

Cутекті қосылыстары :

Сутекті күкіртке ұқсас Н₂Se H₂ Te

Қалыпты жағдайда жағымсыз иісті газдар .Улы.

t-pa

Se + H₂ H₂Se алынуы

К₂Те +Н₂SO₄ K₂SO₄ + H₂Te

H₂Se, H₂ Te сулы ерітінділері - әлсіз қышқылдар тұздары Na₂Se натрий селениді, Рв Те қорғасын теллуриді
Оттекті қосылыстары.

Se + O₂ SeO₂; 2H₂Se+3O₂ 2 SeO₂+2H₂O

Теллур да осылайша реакцияға кіріседі. SeO₂ және ТеО₂ ақ кристалл затта,р сумен әрекеттесіп әлсіз қышқылдар пайда етеді.

SeO₂ + H₂O H₂SeO₃ TeO₂ +H₂O H₂TeO₃

Селенді теллурлі

қышқыл қышқыл

Бұл қышқылдар сулы ерітінділерде ғана болып жасай алады.

SeO₃ және ТеО₃

Н₂ SeO₄_, H₂ TeO₄

күшті орташа күшті

Н₂ SeO₄ концентрленген күкірт қышқылымен салыстырғанда күштірек тотықтырушы қасиетке ие.

Қолданылуы. Se және Те жарым өткізгішті приборлар жасауда және

әртүрлі балқытпаларға қасиетін өзгерту үшін қоспа ретінде.

Лекция 10

Тақырып: V топ негізгі топша элементтері химиясы.

(N, P, AS, Sв, Вi)

Сыртқы электрон қабаты nS²np³ 3-тен +5 –ке дейін тотығу дәрежелерін көрсете алады.

S p

₇

N 2S² 2p³

Жұптаспаған 3 электрон есебіне 3ковалент байланыс жасай алады. Бұдан басқа бөлінбеген жұп электроны есебіне және донор – акцепторлы 1 және ковалент байланыс жасай алады.

S P d

13 Р 3

Фосфор атомында бос d орбиталдары бар. Осыған ұқсас электрон орбиталдар АS Sв және Ві-тарда да бар.

Жалпы сипаттама

Көрсеткіштер	N	P	AS	sв	Ві
Тәртіп номірі	7	15	33	51	83
Атом массасы	14,0067	30,9738	74,9216	121,75	208,9804
Табиғи изотоптар	¹⁵N¹⁴N	³¹p	⁷⁵AS	¹²¹Sв ¹²³Sв	²⁰⁹Вi
Сыртқы қабат электрондары	2S²2p³	3S²3p³	4S²4p³	5S²5p³	6S²6p³
Характерлі Т.д	-3₁-2 -1 +1 +2+3 +4+5	-3 +3	-3 +3	-3 +3	-3 +3

Лекция 11

Тықырып: Азот және оның қосылыстары химиясы.
Азот табиғатта тарқалуы. Ауаның негізгі компоненті. Көлемдік үлесі 78%. Көптеген табиғи анорганикалық заттар құрамына кіреді. Жер қыртысындағы массалық үлесі 0,01%.

Қасиеттері.

N 1 Б екі П байланыс болғандығы үшін молекулалық азот өте берік – реакцияға кірісу қабілеті өте аз N₂ – түссіз, иіссіз газ. Суда аз ериді. 20⁰ С та 100г суда 15,4мл азот ериді.

N₂ – жоғары температурада ғана реакцияға кіріседі.

_t_-_pa

3Мq +N₂ Mq₃ N₂ нитрид Литий нитриді ғана бөлме температурасында пайда болуы мүмкін.

6 Li + N₂ 2Li₃ N
3000⁰ C оттегімен реакцияға кіріседі.

N₂ + O₂ 2NO

Басқа оксидтерді де пайда етеді. Жоғары қысымда және t-да Н₂-ге қосылып аммиак

N₂ +3H₂ 2NH₃
Катализатор қатысуында реакция тездеседі.

(Ғе + К₂О немесе Ғе + Аl₂O₃)

Алынуы және қолданылуы.

Лабораторияда

t-pa

NH₄NO₂ N₂ + 2H₂O

Өндірісте : ауадан сұйылтып кейін айдау арқылы нег,ізгі массасы аммиак алу үшін қолданылады және электролампаларды толтыру үшін химиялық реакцияларда инерт атмосфера жасау үшін (О₂ болуы кедергі жасаса) (Полярография).
Аммиак және аммоний тұздары.
Қасиеттері. Аммиак түссіз өткір иісті газ -33,4⁰С сұйық күйге өтеді.

Химиялық қасиеттері.

1). Сумен әрекеттесіп NH₃ x nH₂O (n1,2,3….) Қалыпты жағдайда 100г суда 87,5г немесе (115л) NH₃ ериді. Аммиак сулы ерітіндісі сілтілік реакция береді. Фенол фтолейн– малина түске енеді.

NH₃x H₂O NH₄⁺ +OH^-

NH₄OH – гидроксид аммоний - әлсіз негіз себебі [OH^-] көп емес 10%-ті сулы ерітіндісі – нашатыр спирті – медицинада – тітіркендіргіш

2). Қышқылдармен

NH₃ + НСl NH₄ Cl; 2NH₃ + H₂ SO₄(NH₄)₂ SO₄

Аммоний аммоний

хлорид сульфат

H₄Cl NH₄⁺ +Cl^-

H Н ₊

 

H : N : + Н⁺ H : N : Н

 

H Н

4 байланыс бірдей, біреуі басқаша табиғатта пайда болғанымен

NH₄ Cl + NaOH  NH₄ OH + NaCl

NH₃ + H₂O

Аммиак иісі шығады – сапалы реакция
3). Тотықсыздандырғыш қасиеттері.
4 NH₃ +O₂2N₂ +6 H₂ O

Cr₂O₃

4 NH₃ +5O₂ 4 NO +6 H₂O
2 NH₃ + 3Вr₂  6 HВr + N₂

2NH₃ +3 CuO 3Cu+N₂+3H₂O

Бұл реакциялар әдетте қыздырғанда жүреді.

Алынуы. Лабораторияда

2NH₄ Cl + Ca (OH)₂2NH₃ + CaCl₂ +2 H₂O

Өндірісте.

Fe + AlO₃

3Н₂ + N₂  2 NH₃

Қолданылуы. Азот қышқылын алу үшін сода алу үшін

Аммиак (сұйық), оның сулы ерітіндісі аммоний тұздары (NH₄ NO₃, (NH₄)₂ HPO₄_, NH₄H₂ PO₄_,(NH₄)₂SO₄ және басқалар) азотты тыңайтқыштар есебінде қолданылады.

Сұйық аммиак ерітуші сипатында да қолданылады : көп заттар ерітіледі әсіресе калий, натрий ерітіліп амидтер алынады.

N₂ H₄ –гидразин күшті тотықсыздандырғыш электр тогының химиялық көздерінде қолданылады.

Нашатыр – медицинада.

Азот оксидтері.

N₂O, NO, N₂O₃ - диазот үш оксиді NO₂ – азот диоксид (N₂O₄) N₂O₅. Азот (І) оксиді, азот (ІІ) оксиді, азот (ІІІ) оксиді, азот (ІV) оксиді, азот (V) оксиді.

N₂O – азот (І) оксиді – жағымды иіссіз, түссіз газ.

Алынуы. _t-pa

NH₄NO₃N₂O +2H₂O
Медицинада наркотикалық зат есебінде қолданылады “веселящий газ”

N

O N₂+ O₂ ^жоғ2NO

_t-pa
Өндірісте :

4NH₃ +50₂ ^pt 4NO +6 H₂O
NO түссіз газ

2NO + O₂ 2NO₂

ауа
NO₂ немесе N₂O₄ бұлар аралас ұшырап бір-біріне оңай өтіп тұрады.

2NO₂ N₂O₄

-11,2⁰C қатады. Қатты күйде N₂O₄ғана болады. Сұйық күйде –11,2⁰C  +21⁰C аралығында және газ күйінде 21⁰C жоғарыда екі оксид аралас күйде болады. 135⁰C жоғарыда жалғыз NO₂ғана болады.

NO₂ – қоңыр, улы газ, көз және тыныс жолдарын қызартады. Химиялық өндірістің зиянды шығындысы саналады.

Лабораторияда алынуы.

_t_-ра

2Рв (NO₃)₂ 4NO₂ +2Рво +О₂

Cu + 4HNO₃  Cu (NO₃)₂ +2 NO₂ +2H₂O
Химиялық қасиеті.
2NO₂ + H₂O HNO₃ +HNO₂
Оттегінің артықша мөлшері қатысуында жалғыз азот қышқылы пайда болады.
4NO₂ +O₂ +2 H₂O 4 HNO₃
Азот (ІІІ) және (V) оксидтері N₂O₃ және N₂O₅тұрақсыз. Бөлме t-да ыдырайды.

N₂O₃  NO₂+ NO 2 N₂O₅ 4 NO₂+О₂
Суда ерігенде

N₂O₃+ H₂O  2 НNO₂

N₂O₅ + H₂O  2 НNO₃
НNO₂ – әлсіз қышқыл, тұздары нитриттер деп аталады. NаNO₂, KNO₂ т.б.
Азот қышқылы.
Түссіз сұйықтық, сақталғанда сарғаяды t_қайн82,6⁰С. t_балқу- 41,6⁰С. Сумен әрқандай қатнаста араласады. Сулы НNO₃ өте күшті қышқыл. Толық диссоцияланады.

НNO₃Н⁺ +NO₃^-

Қышқылдың барлық қасиетері тән :

1. негізгі оксид және негіздермен реакцияға кіріседі :

ВаО +2 НNO₃  Ва (NO₃)₂ +Н₂О :

КОН + НNO₃KNO₃+H₂O

2. Тұздармен өзара әсерлеседі.

СаСО₃ +2 НNO₃ Са (NO₃)₂+ CO₂ + H₂O

3. Термиялық ыдырау жарықта қыздырғанда азот қышқылы бір бөлігі ыдырайды.

4НNO₃ 4 NO₂ + O₂ + 2H₂O

NO₂ ажралып жатқан азот қышқылына қоңыр сары түс береді.
4. Тотықтырушы қасиеттері. Күшті тотықтырушы қасиет көрсетеді (концентрлі және сұйылғандары да)

S+6 HNO₃  H₂SO₄ +6NO₂ +2H₂O

^конц

Көптеген металдарды тотықтырып NO₂, NO, N₂O, N₂, NH₃және NH₄NO₃ пайда етеді. Бұл өнімдердің пайда болуы

1). Қышқыл концентрациясы

2). Металл активтігіне байланысты болады.

Концентрленген HNO₃кейбір металлдарда мысалы : Fe, Al, Cr

пассивтендіреді.

HNO₃ + HCl  1:3 патша арағы деп аталады. Барлық нәрселерді Аu және pt-ны да ерітеді. Күшті тотықтырушы қасиетке ие.
Аu +3 HNO₃ +3 HCl AuCl₃ +3NO₂ +3 H₂O
Азот қышқылының металдармен тотықсызданғандағы өнімі.

Металл

Қышқылдық тотықсызданған негізгі өнімі

Концентрленген НNO₃

сілтілік және сілтілік жер мет. актив металлды Мq, Zn, Fe, Al, Cr, Au, Pt,

Cu, Aq,Pв, Ві және басқа аз актив металл
Сұйық HNO₃

Сілтілік және сілтілік жер металл Мq, Zn,Fe актив металлдар

Сu,Aq,Pв,Ві және басқа аз активті металлдар

N₂O немесе N₂

реакцияға кірмейді.

NO₂
NH₃ немесе NH₄NO₃
NO

Мысалдар

3Сu +8HNO₃ 3см (NO₃)₂ +2 NO +4H₂O

^сұйық

Cu –2e Cu²⁺ 2 3
N⁺⁵ +3e N⁺² 3 2

4Са +10НNO₃  4Ca (NO₃)₂ + N₂ O+5 H₂O

Ca⁰ –2e Ca⁺²2 4

N⁺⁵ +Se N⁺¹8 1

Алынуы :

Өндірісте азот қышқылын аммиактан

_p_t

2NH₃ +2,50₂  2NO +3 H₂O

Cr₂O₃+Fe₂O₃

NO +O₂ NO₂

4NO₂ +2 H₂O + O₂ 4 HNO₃
Лабораторияда NaNO₃ +H₂SO₄  NaHSO₄ + HNO₃. Азот қышқылын араласпадан айдау жолымен ажратып алады.
Нитраттар. Азот тыңайтқыштары.
Металлдарға, негізгі оксид және негіздерге азот қышқылын әсер етіп нитраттарды алса болады.
4Zn +10 HNO₃4Zn (NO₃)₂ + NH₄ NO₃ +3H₂O
CuO +2 HNO₃ Cu (NO₃)₂+H₂O
Al (OH)₃ +3 HNO₃Al (NO₃)₃ +3 H₂O
Нитраттарда да азот, азот қышқылындағыдай +5 т.д көрсеткенімен, ерітінділерде нитраттар күшті тотықтырушы қасиеттерді көрсетпейді. Олардың тотықтырушы қасиеттері балқытпаларда ғана күштірек амалға асады.
Ғе₂О₃ +3 КNO₃ + 4 KOH 2K₂FeO₄ +3 KNO₂ +2 H₂O күшті қыздырғанда нитраттар ыдырайды

1). Сілтілік, сілтілік жер металлдары нитритке және оттегіге ыдырайды

2КNO₃ 2KNO₂ +O₂
2). Күміс, алтын, платина (ІІ) сынап (І) және (ІІ) төмендегіше

2 AqNO₃2Aq +2NO₂ + O₂

3). Басқа нитраттар

2Сu (NO₃)₂ 2CuO +4 NO₂ +O₂

NaNO₃ –чилийская селитра (натриилі)

КNO₃ – индийская селитра (калиилі)

NH₄NO₃ – аммонийлі селитра

Са (NO₃)₂ – известі, норвегия селитра (кальцийлі)

Селитралар ауыл гаруашылығында тыңайтқыштар есебінде.

КNO₃ x NH₄NO₃ – қопарылғыш заттар дайындауда қолданылады.

Азоты тыңайтқыштар.

Азот өсімдіктердің өсуі - өмір сүруі үшін өте керек болған элементтердің бірі саналады.

Азотты тыңайтқыштар – органикалық минералды

Минерал тыңайтқыштар – тук деп аталады. Тук өндірісі

Азотты тыңайтқыштар NH₄OН

(NH₄)₂ SO₄

Селитралар КNO₃, NaNO₃, NH₄NO₃Ca (NO₃)₂ және Са (СN)₂

Комплекс тыңайтқыштар бірнеше тыңайтқыштар араласпасы.

Лекция №12

Тақырып:Фосфор
Тарқалуы. Жер қыртысында 0,08 %. Табиғатта фосфор минералдары Са₅(РО₄)₃ Ғ және фтораппатит.

Са₃ (РО₄)₂ фосфорит ұшырайды.

Қасиеттері. Қасиеттерімен әжептеуір өзгершеленетін бірнеше аллатропиялық модификациялары ұшырайды.

Ақ фосфор – Р₄ жұмсақ кристалл зат

t – балқу  44,1⁰С күкіртті көміртегі СS₂-де жақсы ериді. Оңай жанады. Өте улы .

Ақ фосфорды қыздырса қызыл фосфорға айланады. Ол бірнеше модификациялар араласпасы болып әртүрлі ұзындықтағы молекулалардан тұрады.

Қызыл фосфор алыну әдісі және жағдайына байланыста ашық қызылдан күлгін және тоқ қоңыр түске дейін өзгеруі мүмкін. Балқу t-cы585⁰ –600⁰С.

Қара фосфор –ең тұрақты модификация сыртқы көрінісі бойынша графитқа ұқсас. Ақ фосфордан өзгешелігі қызыл және қара фосфор күкіртті көміртегіде ерімейді улы емес, өртке қауіпті емес.

Фосфор азотқа қарағанда химиялық активрек. Активтігі аллатропиялық модификациясына байланысты болады. Ең активі ақ фосфор активтігі ең азы, қара фосфор. Химиялық реакцияларда әдетте фосфор молекуласын Р₄ деп жазады. (ақ фосфорда). Қызыл және қара фосфорды Р деп жазады. Егер модификациясы беймәлім болса да Р деп жазады.

Химиялық қасиеттері. Жай зат металл еместермен

1). Р+3 Вr₂ 2PВr₅ оттегі, күкірт, галогендермен реакцияға кірісуі мүмкін. Сутегімен реакцияға кіріспейді.

2). Металлдармен

3Мq +2P 3 Mq (OH)₂ +2PH₃

фосфин
Фосфин химиялық қасиеттері бойынша аммиакка ұқсайды.
3). Сілтілермен

₀ _{-3 +1}

Р₄ +3 NaOH +3H₂O  PH₃ + 3 NaH₂ PO₂

Алынуы :

Өндірісте

а) фосфориттен және фтораппатиттен

Са₃ (РО₄)₂ ажратып алынады.

2 Са₃ (РО₄)₂ +10С +6 SiO₂ Ca SiO₃+P₄ +10CO

Электр печінде

Араласпасы болған үшін ақ фосфор сары түсте шығады. Сол себептен оны сары фосфор деп өндірісте атайды.

Фосфордың оттекті қосылыстары.

жүктеу/скачать 0.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Жаратылыстану факультеті

Қасиет

Лекция №4

Тақырып : Хлор және оның қосылыстары химиясы.

HClO - әлсіз қышқыл сулы ерітінділері бар. Оңай жарықта ыдырайды.

S P d

Тақырып : Оттегі

Лекция 8

Түссіз өткір иісті газ

Күкірт қышқылы

Лекция 9

Лекция 10

Көрсеткіштер

H Н

Қышқылдың барлық қасиетері тән :

Лекция №12