Жаратылыстану факультеті
Тақырып: VI – VII топтар қосымша топшалары элементтері химиясы
жүктеу/скачать 0.87 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шойын, болат және таза темір алу
- Кобальт және никель
- Платина металлдарына комплекс пайда ету характерлі +2 және +4 тотығу дәрежесіндегі платина 4 және 6 коор санды комплекстер пайда етеді.
- Ерітінділер және балқытпалар электролизі
- Тақырып: Металлдар коррозиясы
Тақырып: VI – VII топтар қосымша топшалары элементтері химиясы.Жалпы салыстырмалы сипаттама. Лекция №39 Тақырып: : VI – топ қосымша топша элементтері. Хром, молибден, вольфрам. Сыртқы электрон қабаттары Сr 3d5 4S1 MO 4d55S1 Сыртқы қабатында W 5d4 6S2 6 электроннан +1 - +6 т.д. қосылыстарда көрсетеді. Хром. Табиғатта0,02% Ғе (СrO2)2 хромит Күміс түсті күлгін металл. tб═18900 С d═7,19 г/см3 Химиялық активтігі аз 1). Қалыпты жағдайда металл еместерден жалғыз фтормен әрекеттеседі. Азот және концентрленген H2SO4 – те қорғаныс оксид пленкасы пайда болуы нәтижесінде пассивтеледі. НСl және сұйық H2SO4 – те ериді.
4Cr +12 НСl +O2═4Cr Cl3 +4H2 +2 H2O -3e
Хром төмендегі оксидтер және гидроксидтерді пайда етеді. Cr O және Cr (ОН)2 Cr2О3 және Cr (ОН)3 Cr О3 және Н2CrО4 Cr О және Cr(ОН)2 негіздік қасиетті көрсетеді. Cr О + Н2SО4 = Cr SО4+ Н2О Cr2О3 және Cr (ОН)3 амфотер қасиетке ие. Cr2О3 + 6NaOH +3 Н2О = 2Na3[Сr(ОН)6]
Cr 2O3 + 6HCl = 2 CrCl 3 +3 H2 O 2 Cr(ОН)3 + 3Н2 SO4 = Cr 2 (SO4)3 + 6 H2 O CrCl 3 – фиолет тус, Cr F3 – жасыл, Cr(NО3)3 . 9 H2 O – пурпур. Ерітінділері – фиолет немесе жасыл фиолет тусте комплекс ион [Cr (H2 O)6]3+ пайда болу есебіне. Хром оксиді - Cr 2O3 2Cr(ОН)3 t- pа--------------- Cr 2O3 + H2 O (NH4)2 Cr 2O7 куйдіру Cr 2O3 + N2 + 4 H2 O Cr(ОН)3 – алынуы CrCl 3 + 3 KOH = Cr(ОН)3 + 3KCl Cr O3 – кышкылдык оксид. K 2Cr2 O7 + Н2 SO4 = 2 Cr O3 + K2 SO4 + H2 O Хром гидроксидітері екі кышкыл - Н2 Cr O4 - хром жане дихром кышкылы Н2Cr 2O7 саналады. Екеуіде жалгыз сулы ерітінділерде гана туракты. Хром мысалында корінгендей металлдын т.д. осуіне байланысты кышкылдык касиеті кобейіп негіздік ( тотык жане гидроксидтерінде) касиеті азаяды. K 2Cr O4 – хромат калия K 2Cr2 O7 – дихромат ( бихромат) калия Cr O3 + 2Na OH = Na 2Cr O4 + H2 O K 2Cr2 O7 + Н2 SO4 = Na 2 Cr2 O7 + Na 2 SO4 + H2 O Na 2 Cr2 O7 + 2Na OH = 2Na 2Cr O4 + H2 O 2 C Хром косылыстары ушін тотыгу – тотыксыздану реакциялары характерлі. Хром (ІІ) косылыстары – кушті тотыксыздандыргыштар. Хром (ІІІ) – те солай : 4 CrCl 2 + О2 +4НСІ = 4 CrCl 3 + 2 H2 O
3 Na 2 SO3 + K 2Cr2 O7 + 4 H2 SO4 =3 Na 2 SO4 + Cr2 (SO4)3 + K2 SO4 + 4 H2 O Хромды алу:
2 Cr2 O3 + 3Si = 4Cr + 3Si O2 Хром қолданылуы: Өндірісте тотықпайтын болат алуда, металлдар жүзін қаптап хромдауда, K 2Cr2 O7, Na 2 Cr2 O7, (NH4)2 Cr 2O7 терілерді аштау үшін күкірт алуда, краска, қопарылғыш заттар алуда қолданылады. Хромды араласпа ыдыстар жуу үшін қолданылады. KCr(SO4)2 . 12 H2 O . Хром калиилі квасцы және хром (ІІІ) сульфат Cr2 (SO4)3 . 18 H2 O маталарды бояуда протрава, теріні аштау және керамиканы бояуда қолданылады. Майлы бояуларды алуда Cr қосылыстары қолданылады. Pb CrO4 (сары крон) Sr CrO4- (стронциан сарысы). Молибден және вольфрам. Сирек, табиғатта тарқалуы 3. 10-4 және 1. 10-4 %. Маңызды минералдары – молибденит MOS2, шеелит CaWO4, Вольфрамит (Fe. Mn). WO4. t б Mo = 2660 0C. t б W = 3387 0C.
W + 6HNO3 + 8HF = H2[WF 8] + 6NO2+ 6H2O +6 т.д. көрсететін қосылыстары тұрақты MoO3 және WO3 оксидтері қышқылдық қасиеттер көрсетеді. MoO3+ 2 Na OH = Na2 MoO4+ H2O WO3 + 2NH4OH = (NH4)2 WO4 + H2O H2 MoO4 – ақ қиын еритін қышқыл H2 WO4 – сары қиын еритін қышқыл
Молибден және вольфрам болаттарды легирлеу үшін қолданылады. Қышқылға шыдамды материал алу үшін молибденді шойынға да қосады. Вольфрам W ыстыққа шыдамды балқытпа алу үшін. Вольфрам карбиді WC қырқатын инструмент алу үшін. Моибден аммонии – микротыңайтқыш компоненті есебінде. MoO3 және WO3 керамика және эмаль алуда. Вольфрамды бронзалар – NaхWO3 қосылыстары немесе Кх WO3 жарым өткізгіш материал есебінде. Лекция №40Тақырып: Марганец, технеций, рений. Сыртқы электрон қабаты : (п –1) dsns2 қосылыстардағы т.д. +2 ден +7 ге дейін. Марганец 0,09 % пиролюзит – MnO2. Ашық күлгін қатты морт металл. Tбалқу = 1245 0C Химиялық қасиеттері: Әжептеуір актив Mn + H2SO4 = MnSO4 + H2
концетрленген күкірт және азот қышқылдығында пассивтелгені үшін ерімейді. Оксидтері MnO , Mn2O3, MnO2, Mn2O7, MnO Mn(OH)2, Mn2O3 Mn(OH)3 негізгі характерге ие. Mn(OH)2 + 2HCl = Mn Cl2 + 2H2O MnCl2 MnSO4 Mn(NO3)2 - суда жақсы ериді. Сулы ерітінділері ашық қызғылт түске боялған болады. [Mn(H2O)6 ]2+ комплекс ионы сол түстің пайда болуына жауапты. Mn(II) тұздары әлсіз тотықсыздандарғыш қасиеттерді көрсетеді. 2Mn(NO3)2 + 5PbO2 + 6HNO3 = 2HMnO4 + 5Pb(NO3) 2 + H2O MnO2 – қара қоңыр зат суда ерімейді. MnO2 , Mn(OH)4 – амфотер зат. MnO2 + H2SO4= Mn(SO4)2 + 2H2O MnO2 + KOH = K2MnO3 + H2O 4HCl + MnO2 = MnCl2 + Cl2 + 2H2O тотықтырғыш зат. 2MnO2 + 3PBO2 + 6HNO3 = 2HМnO4 + 3Pb(NO3)2 + 2H2O тотықсыздандырушы. Mn2O7 – қышқылдық оксид Mn2O7 + H2O = 2HMnO4 күшті қышқыл. Mn2O7 , HMnO4 күшті тотықтыру шылар Т мысалдар : 5K2SO3 + 2KMnO4 + 3H2SO4= 2MnSO4 + 6K2SO4 + 3H2O 3K2SO3+ 2KMnO4+H2O=2MnO2+2K2SO4+2KOH K2SO3+2KMnO4+2KOH = 2K2MnO4+K2SO4+H2O Алынуы
MnSO3 cулы ерітіндісін электролиз жасау. Шойын құрамына кіреді. Болатты алуда оттегі және күкіртті байлау үшін қолданылады. Mn+O2=MnO,Mn+S=MnS Марганецтен негізінде көптеген балқытпалар алынады. Марганец (мыс және никель мен балқытпа ) марганецті бронза (мыс пен балқытпа ) феромарганец (темір мен балқытпа). MnSO4 микроудобрения. MnO2 химиялық ток көзі, шиша өндірісінде. KМnO4 медицинада маталарды ағартуда, органикалық қосылыстар алуда қолданылады. Технеций және рении  Технеций 1937 жылы ядролық реакцияда синтез жасау жолымен алынады. Жасанды радиоактив элемент. Рении 1925 жылы ашылды. Жер қыртысында сирек кездесетін элемент. 1*10-7 %.
Екеуіде ақ метал. Балқу темтературасы – 22000 С , рениидің балқу температурасы – 31900С Химиялық активтігі аз, 4 және 7 валентті қосылыстары тұрақты. КTcO4 тотықтырушы. 2КTcO4 + 7Zn+16HCl=2TcO2*2H2O+7ZnCl2+2KCl+4H2O рении (VII) қосылыстары әлсіз тотықтырушылар. Алынуы:
2NH4 ReO4 + 4H2=2Re+N2+8H2O Ренидің молибден және вольфраммен балқытпасы қиын балқушы отқа шыдамды. Рениден электрондық прибор және электролампалар бөліктерін жасайды. Рении және қосылыстары химиялық өнеркәсіпте катализатор есебінде қолданылады. Лекция №41 Тақырып: VIII топ қосымша топша элементтері химиясы. 9 элемент кіреді: Fe,Co,Ni, темір туыстары Ru, Rh, Pd, OS, Ir, Pt платина туыстары. Жалпы салыстырмалы сипаттама.
Лекция № 42Тақырып: Темір және оның туыстастары химиясы Fe 3d64S2 Co 3d74S2 +2 +3 т.д. көрсетеді. Ni 3d84S2 Fe(IV) және Fe(VI) қосылыстары да алынған. Fe табиғатта таралуы бойынша 4-ші орында 5,1%. Тау жыныстары : Fe3O4 – магнетит Fe2O3 - гематит Fe2O3 - H2O- гетид 2Fe2O3 * 3H2O- лимонит Fe CO3 – сидерит құрамдарында ұшырайды. Темір тазасы – күміс түсті ақ металл. Ауада коррозияға ұшырайды. Жұмсақ пластик металл. D=7.87 гр /см 3 балқу температурасы – 15390С. Екі түрлі кристалл структурасын пайда ету қабілетіне ие. 1-ші жай жағдайда 2-ші 910-13900С аралығында полиморфизм.
1).Металл еместермен Fe+S=FeS, 2Fe+3Cl2=2FeCl3 2). Сумен 3Fe+4H2O=Fe3O4+4H2 3 Fe+H2SO4= FeSO4 + H2 Әжептеуір концентрленген Н2SO4 Fe+2H2SO4= FeSO4 +SO2+H2O Жоғары концентрленген H2SO4 : Fe пассивтеніп реакцияға кіріспейді. 4Fe + 10HNO3=4Fe(NO3)2+NH4NO3+3H2O сұйық HNO3 концентрация ортадан жоғары. Fe +6HNO3= Fe(NO3)3 +3NO2+3H2O жоғары концентрациясы HNO3-те Fe пассивтеледі. 4). Тұздармен Ғе + Cu SO4 = Ғе SO4 + Сu 5). Көміртегі ІІ оксидімен Ғе +5СО= [Ғе (СО)5] Бұл қосылыс таза металл алу үшін қолданылады.
ҒеО Ғе(ОН)2 негіздік характерлі қосылыстар Ғе(ОН)2 + Н2SO4 FeSO4 +2 H2O ҒеО алынуы Ғе(ОН)2 алынуы Ғе2О3 + Н2 2 ҒеО + H2O F Ауалы жайда 4Ғе(ОН)2 +О2 +2 H2O4Ғе (ОН)3 Ғе2О3 Ғе(ОН)3 әлсіз амфотерлік қасиет көрсетеді. Ғе2О3 +6НCl 2FeCl3 +3 H2O Ғе(ОН)3 +3KOH K3 [Ғе (OH)6] Ғе2О3 +2KOH 2KFeO2 + H2O FeCl3+3 KOH Fe (OH)3 + 3KCl
Темір (ІІ, ІІІ) оксиді Ғе3О4 (ҒеОх Fe2O3) Fe3O4+4 Н2 SO4 ҒеSO4 + Ғе2 (SO4)3 +4 H2O Ғе (ІІ) тұздары тотықсыздандырғыш қасиеттерді көрсетеді. 10 ҒеSO4 +2КMnO4+8 Н2 SO4 5Fe2 (SO4)3 +2 MnSO4+ + K2SO4 + 8H2O
2ҒеСl3 + 2KУ 2ҒеСl2 + У2 +2КСl Fe (II) және Ғе (ІІІ) иондарының ерітіндіде барлығын төмендегі сапалы реакцияларды жүргізу нәтижесінде анықтау мүмкін берлин лазурі. Ғ турнбул көгі F FeCl3 +3K (NCS) Fe (NCS)3 +3KCl қызыл Қолданылуы : Балқытпалары – негізгі конструкциондық материалдар саналады. Катализатор ҒеS2 күкірт, және күкірт қышқылы өндірісінде қолданылады. Ғе2О3 бояу алуда, керамика эмаль, цемент, термит араласпа. Магний материалдарын алуда ҒеSO4 және темір купоросы ҒеSO4 х7 H2O Гальвотехникада электролит есебінде және улы химикат орнына ауыл шаруашылығында ҒеСl3 маталарды бояуда протрава ретінде
Шойын, болат және таза темір алуШойын Ғе + (2-6%) C, Si, P, Mn, S, т.б Полат (құрыш) Ғе +1 – 2% C Таза Ғе алу : Ғе +5СО [Fe (CO)5]
[ 99, 98 % - 99,999 % таза темір алынады 99,9999 % зоналы балқыту жолымен алынады. Кобальт және никельТабиғатта тарқалуы. Жер қыртысындағы массалық үлесі 3х10-3 және 8х10-3 % Минералдары кобальтин Со АS s миннеит Со3 АS4 пентландит (Ғе,Ni) S никелин NiAS Бір – бірімен бірлікте ұшырайды Қасиеттері : кобальт – күміс күлгін металл Никель – күміс – ақ металл tбсо 14920 C tNi 14550C d8,84г /см3 : d8,91 г/см3 Химиялық қасиеттері  Темірге қарағанда активтігі азырақ сұйылған қышқылдармен :
Со + 2НСl COCl2 +H2 , Ni + H2SO4 NiSO4 + H2 Концентрленген азот қышқылында күкірт қышқылында пассивтеледі Со үшін қосылыстарда т.д. +2 +3 оксидтері СоО Со2О3 Со3О4 Со3О4 СоО х Со2О3 Гидроксидтері Со (ОН)2 Со (ОН)3 Ni үшін т.д. +2 +3 Оксиді NiO Ni (OH)2 және Ni (OH)3 алынған Со (ІІІ) және Ni (III) қосылыстары – тотықтырушылар Алынуы : Со3О4 + 4С 3Со + 4 СО NiO + C Ni + CO Таза металлдарды электролиз ету жолымен екеуі бірге ұшырайды. Ажрату әжептеуір проблема : электролиз экстракция ионообмен Қолданылуы : кобальт никель болаттарды легирлеу үшін. Балқытпалар алуда. Никель металдарды қаптауда (жүзін) қолданылады. Шиша және керамиканы бояу үшін СоО NiO қолданылады. СоSO4 x 7 H2O микротыңайтқыш. Со, Ni көптеген реакцияларда катализатор. Лекция №43Тақырып: Платина туыстары. Сирек элементтер Ru – 5x10-7 %; Rh –1x10-7%, Pd –1x101-6 %; OS-S x10-7 %; pt –5x10-7% қосылыс күйінде. Барлығы күміс – ақ немесе күміс күлгін металл. Осмий ең ауыр металл d 22,5г/см3. Бұл металлдар сутегіні жұтады. Рd 1 көлемі 900 көлемге дейін сутегіні жұтады. Күміс және алтынға ұқсас платина туыстастары қымбат металлдарға кіреді. Себебі активтігі аз. 2 Рутений, радий и иридий патша сұйықтығында да ерімейді. Осмий концентрленген азот қышқылында ериді. OS +8HNO3 OsO4+8NO2 +4 H2O Pd +2H2SO4 PdSO4 + SO2 +2 H2O концентрленген Платина металлдарына комплекс пайда ету характерлі +2 және +4 тотығу дәрежесіндегі платина 4 және 6 коор санды комплекстер пайда етеді.[pt (NH3)4] Cl; K2 [pt Cl6]Платина металлдары химиялық өнеркәсіпте катализаторлар есебінде қолданылады. Жоғары температураларды өлшеу үшін термопаралар жасауда қолданылады. Арнайы балқытпаларды легирлеу үшін де қолданылады. Лекция №44Тақырып: Металлдар және балқытпалар электрохимия негіздері. Барлық химиялық элементтер металлдар және металл еместер болып бөлінеді. Металл еместерге 22- сін қалған 85- ін (бүгінгі күнге ашылған металлдар қатарына енгізеді). Барлық қосымша топшалар элементтері (олардың ішінде лантаноидтар және актиноидтар да кіреді). Кейбір элементтер металлдар мен металл еместер аралық жағдайларын иелеуді кейбіреуінде металлдық қасиет көбірек. Кейбіреуінде металлеместік қасиет көбірек. Химиялық өзгерістерге ұшырауда металлдар валент электрондарды береді. Атомдардың валенттік электрондарды беру қабілеті иондану энергиясымен сипатталады. Бұл энергия атомнан электронды ажратып алу үшін сарыпталатын энергия. Электронды берілуі оңайласуы сыртқы энергетикалық қабатта электрон саны азайуына және сыртқы энергетикалық қабаттың ядродан ұзақтасуына байланысты. Екі жағдайды да атом көлемінің, өлшемінің үлкейуі осыларға алып келеді. Демек металлдық қасиет таблицада оңнан, солға жоғарыдан төменге элемент орны жылжығанда асады. Металл қасиеттері. Қалыпты жағдайда сынаптан басқа барлық металлдар қатты. Металлдық жалтырауықтығы бар. Электроөткізгіштік, жылу өткізгіштік еркін электрондардың барлығымен түсіндіріледі. Металл элементтерінен германий ғана жарым өткізгіштік қасиетке ие. Металлдар пластикалық қасиетке ие : сыртқы күштер әсерінде ыдырамастан деформацияға ұшырайды. Ең ауыр металл осмий тығыздығы жеңіл металл литий тығыздығына қарағанда 42 есе үлкен. Балқу температурасы ең жоғары металл вольфрам (3420 0С). Химиялық қасиеттері.
2Mq +O2 2MqO Sn +10 HNO3 Sn (NO3)2 + NH4 NO3 +3 H2O Fe +CuSO4FeSO4+Cu Актив металлдар натрий, калий, кальций. Актив еместері : алтын Au, платина pt көпшілік металдардың сыртында қорғаушы пленкалардың пайда болуы нәтижесінде олардың активтігі жоғалады. Мысалы алюминий 4Al+3O2 2Al2O3 пленка
2Са +О2 2СаО оксид 2К+Сl2 2KCl галогенид 2Al+3У2 2АlУ3 иодид Ғе +S Fes сульфид Металл оксидтері қышқылдық, негіздік және амфотерлік қасиеттер көрсетуі мүмкін.
Mq N: 2 Cu5 Sn8 Aq5 Zn8 т.б. Аq , Zn, Aq Zn3 Aq5 Sn8 осындай қосылыстар пайда болуы мүмкін.
Электрод – ерітінді немесе электролит балқытпасы және электр тогын өткізуші заттан тұратын жүйені айтамыз. Электрохимиялық іс – тәжірибеде стандарт электродтар қолданылады. Бұл электродтар жұмысы стандарт жағдайларда 298к (25 С) қысым (101325 Па) және ерітіндідегі ион концентрациялары /мол/л болуы керек). Стандарт сутек электродта ерітіндідегі сутек иондары концентрациясы /моль/л ал газ тәріздес сутек қысымы 101325 Па болады. Электрод потенциалы - әрбір электрод белгілі – бір электрикалық потенциал шамасына ие болады. Электрод электр потенциалы абсолют шамасын анықтап болмайды. Оны стандарт электрод потенциалына салыстыра отырып шамасын анықтау мүмкін, бағалау мүмкін стандарт электрод (сутекті электрод) және зерттелуші электрод екеуін тиісті жолдармен тізбектеп ұлап гальваникалық элемент түзіледі. Осы гальваникалық элемент электр қозғатушы күші осы зерттелетін электродтың потенциялы ретінде шартты түрде қабылдаса болады. Терісірек стандарт электрод потенциалына ие металлдар потенциалы оңырақ болған металлдарды реакцияларда қосылыстарынан ығыстырып шығара алады. Ерітінділер және балқытпалар электролизіЭлектр тогі әсерінде ерітіндіге немесе балқытпаға батырылған электродтарда жүретін химиялық процесстер жиындысы электролиз деп аталады. Тотықсыздану процессі жүретін электрод катод. (Электрод электрондарды береді бөлшектер қабылдап алады). Керісі яғни тотығу процессі жүретін электрод анод ( электрод электрондарды қабылдайды бөлшектер электронды береді). Балқытпалар электролизге ұшырағанда зарядталған бөлшектер өздері ғана электродтарда тотығады және тотықсызданады. Мысал КСl   K+ + e K
2Cl- -2e Cl2
Na2SO4 
 Na+ + e Na
2 KOH K+ +e K
4 Ерітінділер электролизі Стандарт электрод потенциалы шамасына қарай 3 түрлі электролиз жағдайлары болуы мүмкін 1). Ерітіндіде Li+деп Аl3+ дейінгі катиондар болса катодта су тотықсызданады 2Н2О +2е Н2+2 ОН-
2). Ерітіндіде сутегіден кейінгі катиондар болса, катодты металл тотықсызданады  Сu2+ +2e Cu
3). Ерітіндіде Аl мен Н2 арасындағы метал катиондары болса катодта металлда су да тотықсызданады 
 Сd2++2e Cd
 2H2O+2e H2 +2OH-
Анодта 2 жағдай1). Егер оттегісіз аниондар болса сол анион тотығады НCl
2 2). Егер Ғ- және оттегілі аниондар болса анодта су тотығады
Тақырып: Металлдар коррозиясыМеталл және оның балқытпаларының сыртқы ортамен өзара әсерлесуі нәтижесінде бұзылуы – коррозия деп аталады. Металлдар коррозиясы экономикалық зияндылыққа алып келеді. Металлдарды коррозиядан қорғау әдістері. Қолданылатын әдебиеттер. Негізгі. 1. К. Аханбаев Жалпы және анорганикалық химия А.Санат 1999 602бет. 2. Н.С. Ахметов Общая и неорганическая химия М.В.Ш 1988 639 б. 3. Я. А. Угай Неорганическая химия М. В. Ш. 1989 462 б. 4. Ф. Котттон Дж Уилкинсон Современная неорганическая химия М. Мир 1969 1,2,3 т. 5. Б. А. Бірімжанов т.б. Жалпы және анорганикалық химияның теориялық кіріспесі А. 1977 360б. 6. Р. Насиров Жалпы және анорганикалық химия А. Ғылым 2003. 7. И.Г. Хомченко Общая М. Новая волна 2004. 8. Н.Н. Павлов Общая и неорганическая химия М. Дрофа 2002. Қосымша әдебиеттер: 1. Р. Насиров Жалпы және анорганикалық химия А, ғылым 2003 402 б. 2. И. Г. Хомченко. Общая химия М, Новая волна 2004 463 б. 3. Н.Н Павлов Общая и неорганическая химия. М, Дрофа 2002 438 б. 4. С. Сегізбаев және т.б. Химия пәнінен семинарлық лабораториялық сабақтарға методикалық нұсқау. А. Қазақ университеті 2003 42 б.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. “Сырдария” университеті.
жүктеу/скачать 0.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
Сr +2 НСl═CrCl2+H2
Cr O42- + 2H+ Cr2 O72- + H2 O
отықсыздандарушы + KMnO4 қышқыл орта Mn2+ Mn(II)
негіздік орта MnO42- Mn(VI)
Fe (OH)3 t-pa Fe2O3 +3 H2O
Fe (CO)5] 2500 C Fe +5 CO 
рt + O2 5000C 2pto pt + Cl2 ptCl2