Жарылыс өрт қауіпті химиялық, мұнай өңдеу және басқа өндірістерге арналған әдістемелік ұсынымдар

#G0 сұйық фазаның қайнау температурасының мәні t, °С	Булы газ фазасының массасы G, кг (при F=50 м2)
Выше 60	< 10
От 60 до 40	10-40
От 40 до 25	40-85
От 25 до 10	85-135
От 10 до-5	135-185
От -5 до-20	185-235
От -20 до-35	235-285
От -35 до-55	285-350
От -55 до-80	350-425
Ниже-80	> 425

8. Е жарылыс қауіптіліктің жалпы энергетикалық потенциалдарының мәні бойынша технологиялық блоктың жарылыс қауіптілігін сипаттайтын қатысты энергетикалық потенциал мен келтірілген массаның үлкендігі анықталады.

9. 46 000 кДж/кг тең біркелкі салыстырмалы жану энергиясына келтірілген, жарылыс қауіпті m булы газ бұлтының жанатын буының (газының) жалпы массасы:

. (16)

10. технологиялық блоктың жарылыс қауіпті _{энергетикалық} потенциалының _қатысы формула бойынша есепті тәсілімен табылады:

Санат көрсеткіштері 4-кестеде көрсетілген.

#G0 жарылыс қауіптілік санаты		т, кг
I	> 37	> 5000
II	27-37	2000-5000
III	< 27	< 2000

11. Аталған қосымшада келтірілген негізгі принциптерді есепке ала отырып жекелеген үдерістер немесе типтік технологиялық желілер үшін блоктардың жарылыс қауіптілік деңгейі мен есептеу әдістерін бағалау дайындалады. Әдістер бекітілген тәртіпте келісіледі.

________________

Жарылыс өрт қауіпті химиялық, мұнайхимиялық,

мұнай өңдеу және басқа өндірістерге арналған

әдістемелік ұсынымдарға

2-қосымша

Жарылысқа қатынасатын заттардың массасы мен бұзылу аумағының радиусын есептеу
Есептеу булы газ ортасының жарылуының әсерінен объектілер мен жұмыскерлерді қорғау бойынша технологиялық іс шаралардың негізгі бағытын таңдауда, сонымен қатар жарылуға бейім қатты және сұйық химиялық тұрақсыз байланыстарда (тотықты байланыс, ацетилиндер, әртүрлі сыныпты натрибайланыстар, шайырлану өнімдері, үшхлорлы азот және басқалар) қолданылады.

Есептеу зат массасының жарылысына қатынасатын жорамалды мағына береді.

1. Өндіріс объектілеріндегі үлкен масштабты жарылыс зерттеулерінің нәтижесі мен экспериментті жарылыстар бойынша берілген есепте келесі шарттар жол берушіліктер қолданылады.

2. Есепте жалпы келтірілген булы газ ортасының осы әдістемелік ұсынымның 1-кестесімен келісілген технологиялық блоктардың сандық бағалауынан алынған массасы m және оған тиісті энергетикалық потенциал Е қолданылады.

Қатты және сұйық химиялық тұрақсыз байланыстардың массасы W оның технологиялық жүйеде, блокта, апаратта болуымен анықталады.

3. Жарылысқа қатынасатын булы газ заттарының массасы, есептеумен анықталады:
, (1)
мұнда z-жарылысқа қатынасатын булы газ заттарының келтірілген массасының бөлігі.

Жанатын заттардың үлкен массалы тұйық кеңістігінде ұйымдастырылмаған булы газ бұлттардың жалпы жағдайы үшін жарылысқа қатысу бөлігі 0,1 тең болып қабылдана алады. Жекелеген нақты жағдайларда заттардың жарылысқа қатысу бөлігі төмендеуі мүмкін, бірақ 0,02-ден төмен болмайды.

Өндірістік үй жайлар (ғимараттар) және басқа да тұйықталған көлемдер үшін z мәні 1-кестеге сәйкес қабылдана алады.

1-кесте
Тұйықталған көлемдер (үй жайлар) үшін z мәні

4. Тұтану көздері таралған кезде булы газ бұлтының жарылысына алып келетіндей тұрақты (пештер, факельдер, жарылыс қауіптендірілмеген электроаппаратура және тағы басқа) немесе кездейсоқ (уақытша жанатын жұмыстар, тасымалдау құралдары және тағы басқа) болады.

5. Жарылыс әсерінің деңгейін бағалау үшін тротилді эквивалент қолданылады. Булы газ бұлттарының жарылысында бұзылуының деңгейі мен сипатының адекванттық шарты бойынша анықталатын булы газ ортасы жарылысының тротилді эквиваленті (кг), сонымен қатар қатты және сұйық химиялық тұрақсыз байланыстар мына формулалар бойынша анықталады:

6. булы газ орта үшін:

0,9-соққылы толқынның пайда болуына шығындалатын тринитротолуол (ТНТ) жарылысы энергиясының бөлігі;

8. Бұзылу аумағы болып R радиусымен анықталатын, орталығы қаралатын технологиялық блок немесе технологиялық жүйені анығырақ саңылаусыздандырылатын орын болып табылатын шекаралы алаңдар есептеледі. Әр аумақтың шекарасы P соққы толқынның соғылысы бойынша артық қысыммен және К. коэффициентінің өлшемсіз мәнімен сипатталады.

2-кесте
Аумақтың бұзылу классификациясы

#G0 бұзылу аумағының сыныбы	К	Р, кПа
1	3,8	100
2	5,6	70
3	9,6	28
4	28	14
5	56	2

9. Бұзылу аумағының радиусы (м) жалпы мәнде көрсеткішпен анықталады:

мұнда m 5000 кг болғанда:

____________________

Жарылыс өрт қауіпті химиялық, мұнайхимиялық,

мұнай өңдеу және басқа өндірістерге арналған

әдістемелік ұсынымдарға

3-қосымша

№ п.п.	Термин	Анықтама
1	Жарылыс	1. қысымның ауытқуымен немесе соққылы толқынмен заттардың жағдайының тосын өзгеруімен байланысты потенциалды энергияны жедел шығару үдерісі. 2. Артық қысым пайда болдыратын ішкі энергияны қысқа уақытқа шығару. Жарылыс жанумен (қышқылдану үдерісімен) немесе олсыз болады
2	Оталдырғыш жарылыс	Соққы толқынның таралу жылдамдығымен анықталатын жанудың таралу жылдамдығында булы газ қоспасының жарылысы
3	Дефлаграциондық жарылыс	Ортаның жылу өткізгіштігімен анықталатын жанудың таралу жылдамдығында булы газ қоспасының жарылысы
4	Жарылыс өрт қауіптілік	Ортаның, үдерістің, блоктың және тағы басқа жарылыс және (немесе) өрт қауіптілігінің шартты анықтамасы
5	Жарылыс қауіпті заттар	Жеке немесе қышқылмен қосылуда жарылыс қауіпті орта пайда болдыруға қабілетті заттар (материалдар)
6	Параметрдің ескерту мәндері	Технологиялық үдеріс параметрінің регламенттелген (қол жетімді) мәні шекарасындағы параметр мәні
7	Параметрдің қауіпті мәндері	Регламенттелген шектен шыққан және қол жетімді мәнге жақын параметр мәні
8	Параметрдің қол жетімді мәндері	Жарылыс өрт қауіпті ортаның үлкендігі, экспериментальды және есепті анықтамасы қателігінің сәйкес сомасына параметрдің аумалы мәнінен айырылатын аумалыға дейінгі мәндері өлшеу құралының, технологиялық үдеріс пен ААҚ параметрлерді реттеу,
9	Параметрдің аумалы мәндері	Бір немесе бірнеше технологиялық жүйеде не жарылыс туындауы мүмкін технологиялық аппаратураны саңылауландыру және ауаға жұмыс кеңістігін лақтырылатын өзара байланысты параметрлердің мәндері (материалды орта құрамы, темература, қозғалыс жылдамдығы, араласатын компоненттердің қатынасы, бойынша берілген режиммен аумақта болу уақыты және қоспаны бөлу тағы басқа)
10	Технологиялық жүйе	Технологиялық операциялардың бірізділігі анықталған бір аппарат секілді қозғалатын және өзара байланысты технологиялық лектермен жабдықталады
11	Технологиялық объект	Аумақты және технологиялық лектермен байланысты аппарат топтарын біріктіруі бар технологиялық жүйенің бөлігі
12	Технологиялық үдеріс	Заттардың физика-химиялық немесе физика-механикалық айналуының жиынтығы мен аппаратта мақсатты жүргізілген (өзара байланысты аппараттар, агрегат, машина және тағы басқа жүйесінде) материалды орта параметрі мәнінің өзгеруі
13	Жарылыс қауіпті технологиялық үдеріс	Технологиялық аппаратурада үдерістің берілген параметрінен немесе жабдықтың жағдайынан ауытқығанда жарылыс тудыруға қабілетті материалдық заттардың бар кезінде жүргізілген технологиялық үдеріс
14	Технологиялық орта	Шикізат материалдары. Технологиялық аппаратурада (технологиялық жүйеде) бар және ауыстырылатын реакциялық масса, жартылай өнімдер
15	Технологиялық блок	Технологиялық жүйеден араласқан аппарат пен жүйеде аварияның пайда болуына соқтыратын, тәртіптің қауіпті өзгеруінсіз, (технологиялық сұлбадан шығарылған) берілген уақытта сөндірілетін (оқшауланатын) аппарат немесе (мейлінше аз санмен) аппарат тобы
16	Технологиялық орта параметрлерінің регламенттелген мәндері	технологиялық орта параметрлерінің бекітілген, технологиялық үдерістің берілген бағытта қауіпсіз ағуын, оның мәндерін сипаттайтын жиынтығы
17	Авариялы саңылауландыру	Технологиялық жүйе жабдықтары элементтері бүтіндігінің ауаға жанатын заттардың лақтырылуын немесе аппаратта жарылыстың тууына соқтыратын бақыланбайтын қателігі мен (немесе) саңылаусыздығы
18	Дүркін лақтырылу	Жанатын және (немесе) жарылатын және (немесе) улы заттардың ауаға жабдықтың авариялық саңылаулануында немесе басқа да себептерде қысқа мерзімді лақтырылуы
19	Технологиялық блоктың жалпы энергетикалық потенциалы	Булы газ ортасының адиабатикалық кеңеюіндегі энергиясының жиынтығы сұйықтан технологиялық блоктың тосын авариялық ашылуындағы ішкі және сыртқы энергия есебінен пайда болатын және бар будың (газдың) толық жануы
20	Қатысты энергетикалық потенциал	Технологиялық блоктың жалпы энергетикалық потенциалын соққы толқынның пайда болуына тікелей шығындау шартымен, технологиялық блоктағы булы газ ортасымен (БГО) шақырылған қолжетімді бұзылулардың масштабтары мен деңгейінің көрсеткіші
21	Булы газ ортасының келтірілген массасы	Толық жануының энергиясы жанудың біркелкі салыстырмалы жылуымен анықталатын 4,610 кДж/кг жарылыс қауіпті булы газ ортасындағы жанатын зат массасы
22	Технологиялық блоктардың жарылыс қауіптілік деңгейі бойынша классификациясы	Қатысты энергетикалық потенциалдардың мәні бойынша жанатын булы газ ортасының массасына технологиялық блоктардағы типтік авария кезінде келтірілген ауаға шығарылуы мүмкін және булы газ бұлттарының жарылысына қатынасатын, технологиялық жүйе мен өндірістік үй-жайлардың тұйық объектілеріндегі технологиялық блоктардың үдемесі
23	Авария алды дабыл бергіші	Технологиялық үдеріс параметрінде ескерту мәніне жеткенде жұмыс істейтін дабыл бергіш
24	ААҚ	ӨҚжА элементтері мен құралдарында базаланатын аварияға қарсы автоматты қорғаныс, есептеу техникасы және олармен басқарылатын атқару қондырғылары
25	Автоматты басқару	Технологиялық үдерісті немесе оның бөлігін (деңгейін) басқару немесе микропроцессорлық техниканы қолданумен, берілген бағдарлама бойынша есептеу техникасын және атқару механизмдері арқылы басқарылатын жекелеген функцияларын орындау
26	Автоматтандырылған жүйелер	Оларға берілген есептеулерді автоматты басқарумен немесе оларсыз үйлесімді жүргізетін есептеу техникасы құралдарымен жабдықталған (ТҮ АБЖ, АБЖ, ҮАБЖ), жүйелер
27	Технологиялық блоктың энергетикалық тұрақтылығы	Энергиямен жабдықтау тосын тоқтатылған кезінде пайда болуы мен дамуы, нақты технологиялық блоктардың жиынтық талдауында анықталатын типтік аварияның мүмкіндік (анықтылық) сипаттамасы
28	Штатты емес жағдай	Технологиялық үдеріс немесе жабдық жағдайы қалыпты жұмыс істеуден ауытқып аварияға соқтыратын кездегі жағдай
29	Авариялы жағдай	Авария болған немесе оның әрі қарай болуы мүмкіндігіндегі жағдай
30	«Ережедегідей»	Талап басым, ал одан бас тарту негізді болады
31	«Жол беріледі»	Аталған шешім қажет болғандықтан, шарасыз қолданылады
32	«Р Ұсынылады»	Аталған шешім керектілердің бірі болады, бірақ міндетті емес
33	Сақтандыратын құрылымдар	Ғимараттың құрылымдық элементтері үй жайдың ішіндегі жарылыста ғимараттың негізгі элементтерінің бұзылуынан сақтайтын энергия жарылысының босауын қамтамасыз етеді
34	Үдерісті дайындаушы	Ғылыми-ізденіс және тәжірибелік жұмыстармен негізделген технологиялық үдерісті жобалауға шығыс деректерді дайындауды жүргізетін кәсіпорын немесе ұйым