Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
| «XXI Сәтбаев оқулары»
«СТУДЕНТТЕР» сериясы антропогендік әсер ету зерттеуді қажет ететін өте маңызды мәселе. Қазіргі уақытта қалаларды абаттандыру және көгалдандыру бойынша үлкен тәжірибе жинақталды, өсімдіктердің бай көгалдандыру ассортименті құрылды және оларды өсірудің агротехнологиясы жасалды, қалаларға тән көгалдандырудың қажетті әдістері табылды, жасыл кеңістікті күтіп ұстау әдістері анықталды. Жалпы, бүкіл әлемде қала шаруашылығын көгалдандыру және абаттандыру бойынша айтарлықтай күш салынуда. Ауаның жоғары газдануы мен шаңдануы, топырақтың қолайсыз физикалық-механикалық қасиеттері, көшелер мен алаңдардың асфальт жамылғысы, тамыр жүйесі аймағында жер асты коммуникациялары мен құрылыстардың болуы, түнгі уақытта өсімдіктерді қосымша жарықтандыру, механикалық зақымдану және халықтың қалалық екпелерді қарқынды пайдалану режимі – осының бәрі қалалық орта жағдайында өсімдіктердің тіршілік әрекетіне үнемі теріс әсер етеді және табиғи қарттық басталғанға дейін ағаштардың мерзімінен бұрын өлуіне әкеледі [3, 22 б.]. Табиғи ортаның деградациясы және халықтың денсаулығының нашарлауы процесінде өнеркәсіптік өндіріс, атап айтқанда химиялық сала маңызды рөл атқарады, ол ластанған Бұл жерде техногендік жүктемені азайту мақсатында аумақты көгалдандыру мәселесі өзекті болып отыр. Әзірленіп жатқан жобаның өзектілігі абаттандыру мен көгалдандыру қызметтің маңызды саласы болып табылатындығына байланысты. Дәл осы салада халық үшін өмір сүрудің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін жағдайлар жасалады. Осылайша, саябақтар қала тұрғындары үшін де, тұрғылықты жері бойынша жеке адам үшін де салауатты жайлы, жайлы өмір сүру үшін жағдайлар жасалады. Көгалдандыру жұмыстарында ағаш өсімдіктерін, яғни ағаштар мен бұталарды дұрыс таңдау және пайдалану өте маңызды – бақтар мен саябақтарды салу кезінде негізгі материал болып табылады. Шөпті өсімдіктер – гүлдер мен көгалдар шөптері ағаштар мен бұталарға қажетті қосымша болып табылады. Іс жүзінде абаттандыру үш негізгі жұмыс түрін орындайды: елді мекендерді жоспарлау, салу және көгалдандыру [4, 99 б.]. Жоспарлау жобалары қала аумағында барлық ғимараттар мен құрылыстарды, тұрғын және өнеркәсіптік аудандарды, көшелерді, алаңдарды, бақтар мен саябақтарды, инженерлік жабдықтар мен абаттандыруды ұтымды орналастыруға бағытталған. Қазіргі уақытта ұтымды жоспарлауды қамтамасыз ету мәселелері елді мекендер мен өнеркәсіптік кәсіпорындарды жаппай қайта құруға байланысты ерекше маңызды. Елді мекендерді абаттандыру бойынша жұмыстардың көлемі мен түрлері көбінесе кәсіпорындар мен тұрғын аудандарды салу үшін қолайлы аумақты таңдаудың негізділігіне байланысты. Бұл міндеттер қалаларда оңай шешіледі және үлкен қалаларда күрделене түседі, олар үшін үлкен аумақтар қажет, олар әрқашан қала құрылысының талаптарына сәйкес келмейді. Елді мекендерді жоспарлау, салу және абаттандырудың барлық өзара байланысты міндеттерін сәтті шешу үшін халыққа ең жақсы қызмет көрсетуді және оның даму перспективаларын ескере отырып, қала құрылысының барлық түрлерінің сәулеттік-жоспарлау шешімдерінің үнемділігін қамтамасыз ету үшін кешенді талдау қажет [5, 182 б.]. Қазіргі жағдайда қаладағы адамды қоршаған ортаны сақтау және сауықтыру, қалада адамның психофизикалық жағдайына жағымды әсер ететін жағдайлардың қалыптасуы өте маңызды, бұл әсіресе қалалардың қарқынды өсуі, көліктің барлық түрлерінің дамуы, жыл сайын қала өмірінің тонусын жоғарылату кезеңінде өте маңызды. Жасыл кеңістіктер температура мен ылғалдылық жағдайларына әсер етеді: тіпті кішкентай жасыл массив жазда температураны бірнеше градусқа ғана емес, сонымен қатар көрші аудандарда да төмендетеді. Жасыл кеңістіктер ауаның ионизациясына әсер етеді, сонымен қатар екпелер үлкен булану қабілетіне ие. Газ алмасу процесінде жасыл кеңістіктер маңызды рөл атқарады: олар көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін шығарады. Бұл қасиет қала жағдайында қолданылады. Жасыл кеңістіктер бұл процеске әр түрлі қатысады. Мысалы, Берлин терегі қарапайым шыршадан 7 есе көп, көмірқышқыл газын сіңіреді және оттегін шығарады, емен – 4,5 есе, үлкен жапырақты Линден – 2,5 есе. Қалалық жағдайлар үшін ағаштар мен бұталарды таңдағанда, осы процесте жасыл кеңістіктердің белсенділігін ескеру қажет. Жасыл кеңістікті қалалық ортаны шаң мен газдан тазарту үшін сәтті пайдалануға болады. Ағаштардың бұл ерекшелігі шаңнан қорғайтын екпелерді жобалау кезінде ескеру пайдалы [6, 118 б.]. Жалпы қалалық жасыл желектер тобына орман саябақтары, қалалық мәдениет және демалыс саябақтары кіреді, олардың мақсаты халықтың ұзақ демалуын қамтамасыз ету (2-ден 8 сағатқа дейін). Орман саябақтары абаттандырылған, бірақ табиғи ормандардың кең аумағы болып табылады. Орман саябақтарында су айдындары болған жағдайда жағажайлар, қайық станциялары, спорт кешендері, демалыс аймақтары орналастырылады. Мәдениет және демалыс саябақтары абаттандырылған. Олардың аумақтары ойын-сауық ғимараттарын, мәдени-ағарту объектілерін, спорт және |