және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Кілегейлі қабық немесе эндометриум цилиндр тәрізді эпителий- мен астарланған. Онда кілегей боліп шығаратын түтікшелі жатыр бездер — ^іапсіиіа иіегіпае — орын тебеді. Бүндай бездер негізінен жа- гырдың мүйізі мен денесінде көптеп кездеседі. Жатыр мойнының қатпарлы кілегейлі қабығында бездер болмайды.
Етті қабықты немесе миометриумды бірыңғай салалы ет ткані түзеді. Ол екі қабаттан түрады. Оның ішкі сақинаша қабаты сыртқы үзынша қабатына қарағанда едәуір жақсы жетілген. Етті қабық жа- гырдың мойын аумагында мойын өзегінің қысқыш бүлшықетін қүрай- ды. Етті қабықтың аталған қабаттары аралығында жатырдың тамырлы қабығы орналасады. Онда іштегі телге қоректік заттарды жеткізетін кептеген қан тамырлары орын тебеді. 193 Сірілі қабық немесе периметриум жатырды сыртынан қаптай ке- ле оның екі бүйірінде тоғысып, жатырдың жалпақ байламын — Іі^атепіит ІаШт иіегі, немесе жатыр шажырқайын — тезотеігіит — түзеді. Ол краниальды бағатта жүмыртқалық пен жатыр түтігінің ша- жырқайына ауысады. Осы байламның екі бүйіріндегі қатпарлар арқылы жатырдың жүмыр байламы — Іібатепіит *егез иіегі — етеді. 7—3946 Жүмьір байлам еннің багыттаушы байламы сияқты шап взегі тесігінің аумагына карай багытталады. Ол байламдар жатырды қүрсақ және жамбас қуыстарының қабыргаларына бекітеді. Олар арқылы жатырга қан тамырлары мен жүйкелер өтеді. Жатыр байламдарының өздеріне тән қүрылыс ерекшелігі — қүра- мында бірыңгай салалы ет талшықтарының болуы. Жануарлар жатырлары негізінен қүрсақ қуысының шат аумагында орналасады. Ерекшеліктері. Бие жатырының мүйіздері денесіне қараганда сәл үзындау келеді. Олардың алга карай краниальды багытта жатқан жүмыр үшы догалданып аяқталады. Жатыр мүйізінің пішіні жайпақ дога тәрізді сәл иіліп түрады. Оның дөңес келген жиегі темен, ал ойыс жиегі жогары қарай багытталган. Жатыр мойнының қабыргасы қалың, цилиндр пішіндес болып, қынап қуысына шүмек тәрізді кіріп түрады. Сыртқы жатыр тесігі — озііит иіегі ехіегпі — кілегейлі қабықтың үзынша қатпарларымен қоршалган. Жатыр 3—4-ші бел омыртқаларынан 4-ші қүйымшақ омыртқаларының аралыгындағы қабыргага бекітілген. Сиыр мен усақ малдарда жатыр мүйізі шиыршықтала иіліп, пішіні қошқар мүйізіне үқсас келеді. Жатыр денесі үзын болганымен ішкі қуысының бір бөлігі аралық перде арқылы екіге бөлінген. Жа- тыр мойнының қабыргасы қалың, үзындыгы 7—11 см-дей болып оқшауланып түрады. Жатыр мүйізі мен денесіңің кілегейлі қабыгында әрбір қатарында 10—14-тен төрт қатар орналасқан жатыр сүйелше- лері (карункулалары)— сагипсиіа иіегі — болады. Карункулаларда іштегі төл қабықтарының бүрлері байланысатын жатыр кірмелері — сгуріае иіегіпае — орналасады. Үсақ малдардың жатыр карункулала- рының беті шүңқырланып келеді. Шоиіқа жатырының мүйіздері өте үзын (140—150 см), пішіні ішек ілмектеріне үқсас болады. Жатыр денесі қысқа (5 см), ал мойны одан үш еседей үзын келеді. Бүдырлы қатпарлармен жабдықталган жатыр мойнының кілегейлі қабыгы ешқандай шекарасыз қынапқа ауысады. Ит жатырының мүйізі жіңіппсе, үзын, екіге айырылган. Жатыр денесі одан 4—5 есе қысқа болады. Жатыр мойнының кілегейлі қабыгы үзынынан және көлденеңінен орналасқан қатпарлар түзеді. Қынап (влагалище)— ѵа^іпа — жыныстық қатынасты қамтамасыз ететін және туу процесі кезінде тел шыгатын тақ түтікше мүше. Ол жамбас қуысында жатырдан кейін орналасып, ешқаңдай шекарасыз несеп-жыныстық кіреберіске өтеді. Олардың шекарасын уретраның сыртқы тесігі — озііиш игеіһгае ехіегпит — белгілеп түрады. Қынаптың қабыргасы кілегейлі, етті қабықтардан және сыртқы адвентициядан түрады. Оның қатпарлы безсіз кілегейлі қабыгы көпқабатты жалпақ эпителиймен астарланган. Ортаңгы етті қабық ішкі сақинаша және сыртқы үзынша қабаттардан қүралады. Қынаптың краниальды бөлігін ғана сыртынан сірілі қабық, ал қалган негізгі бөлігін адвентиция қаптайды. Ерекшеліктері. Бие қынабы несеп-жыныс кіреберісінен үзындау болады. Жатыр шүмегі кіріп түрган оның алдыңгы жагындағы саңылауын қынап күмбезі — Гогпіх ѵа^іпае — деп атайды. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|