Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
| Ө.А.Жолдасбеков атындағы
экономика және құқық академиясы «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының 2-курс студенті Жан-дүниемнің дамуы Мен осыдан екі жыл бұрын өзімді тіршілігі күнде қайталана беретін пенденің бірімін деп санайтынмын. Менде не өзгеріс болуы мүмкін? «О, Құдайым, күнделікті тірліктен шаршадым, жалықтым!» - деп өмірімде әйтеуір бір өзгерістің болуын іштей қатты қалайтынмын... Уақыты келді ме, әлде мені шынымен Алла-Тағала естіді ме, әйтеуір, бір күні өмірім төңкерілді де қалды. Дәлірек айтқанда, өмірім емес, өмірге деген көзқарасым түгел дерлік өзгерді. Құдды бір түнім күнге айналғандай болды. Өміріме серпіліс берген дүмпу былай болып еді... Мектепті бітіріп, жас түлек атанып, ұшан-теңіз арман-тілектеріммен Талдықорған қаласына аттандым, Ө.А. Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясына түстім (Қазір дәл осы оқу орнында оқитыныма ризамын). Күндер болса өз кезегімен өтіп жатты. Алғашқы межелік бақылаулар, емтихандар. Күз ақырындап жылжып, Жаңа жыл да келді. Ал менің күнделікті тірлігім сол қалпы: таңертең сағат жетіде тұрамын, жуынамын, киініп-боянамын, содан сабаққа қарай аяңдаймын. Сабақ аяқталысымен кітапханада отырасың, содан үйге келіп тамақ әзірлеймін. Ауқаттанып, сабақты бір қайтара оқып шығып, ұйқыға еріксіз батамын. Өмір өз ағысымен жүре беретін бірқалыпты құбылыс секілді. Осы үрдіс қана, басқа ештеңе де емес... Менің өмір жайлы ой-пікірлерім де сол қалпында қала берді. Ендігі арманым - өмірді тыныш қалпы қабылдап, тез уақытымды өткізу еді. Менің ойымда бәрі жоспарлаулы болды: тезірек оқуымды бітіріп, тезірек жұмысқа тұрып, тезірек тұрмысқа шығып, тезірек балаларымды бағып, тезірек дүниеден өту. Қандай ой болмасын, менде «тез» деген ұғым болды және менің ойыма ешбір құндылық, өмірдің мәні, адами қасиет кіріп те шықпапты... 2007 жылдың наурыз айының басында ағайымыз Асхат Қамзаұлы бір топта оқитын құрбым Айкерім екеумізге Алматыға «Сыни ойлауды дамыту» жобасы аясында өткізілетін конференцияға баруға ұсыныс жасады. Екеуміз де оған қуана келістік. Конференция тақырыбы ұлт тағдырын зерттеу мәселесімен байланысты екен. Ал менің білуімше, Асхат ағай баяғыдан 1931-33 жылдардағы ашаршылық мәселесін зерттеумен айналасатын. Сонымен, ағай бізге осы тақырып бойынша зерттеудің бағыт-бағдарын белгілеп, жұмысқа кірісіп те кеттім... Бірақ жұмыс барысында маған зерттеуші дағдысымен қатар жігерлік те ауадай қажет екенін сәл кейінірек түсіндім. Алғашқыда ойыма не келді дейсіз ғой? «Ауылға барамын да, тарих пәнінің мұғалімінен бәрін сұрап аламын» деп ойладым. «Содан кейін ашаршылықтың дәмін татқан бір-екі қарттан сұхбат алармын. Жазсам,, айналып келіп сол баяғы тарихты жазармын» деп түйдім. Жоқ, олай болып шықпады. Дәл осы жұмыс мені өздігімше іздендіріп, мектептен білетін деректерге ғана сүйенбей, тереңірек үңілуді қажет еткен еңбегім болды, өзім үшін ашқан жаңалығы бар тұңғыш жұмысым болды. Сөйтіп, ат басын кішігірім ауылымызда тұратын, ашаршылықтың дәмін татқан әжелердің үйіне бардым: сол кездердің куәгері болған шалдар тіпті де қалмапты. Сұрақ қою мен үшін оңай: «Ашаршылықты бастан қалай өткіздіңіздер?» деп тарс еткіземін. Бірақ, әжейлер жауап беруге қатты қиналатын. Көзіне жас алып, біресе әкелерінің қазасын есіне алып, біресе жетімдер үйін есіне алатын... Түк те түсінбеймін. Дал-дұлым шығып, ішіме сұрақтар қаптап кетті. Бір ғана «Аштық кезі сіздің басыңызға қалай тиді?» деген сұрағыма әже ары айналдырып, бері айналдырып, әбден қиналды. Кей кезде олардың кібіртіктеп, мүдіріп қалатынына ызам да келетін... Сәлден соң әжелердің айтқан әңгімелерінен жаным ауырып, тітіркене бастадым. Мен өзімді құдды сол ашаршылықтағы адамға айнала бастағанымды сезінгендей болдым... Жүрегім сыздап, қатты қиналдым. Әжелер әңгімелерінің кейіпкерлерімен бірге мен де аш қалдым. Кейде жейтін түгім жоқ, баласын асырай алмайтын халге енген сорлы ана болсам, бірде ғайып болған әке-шешесін жалаңаяқ құмда жүгіріп іздеген, шөлдеген, қарны аш қаршадай бала болдым, кейде өз баласын жұртқа тастап кеткен әке болдым... Шыны керек, жазып жатып жиіркендім, жаным түршікті, бірақ, неге екенін білмедім, қорықпадым. Ашаршылық туралы білген сайын, біле бергім келді, біле бергім... Тіпті, соншама қазақ қырылған ашаршылықты қолдан жасаған Кеңес өкіметін жек көріп кеттім. Менде кек пен өшпенділік пайда болды. Әрине, уақыт өте оның бекер және дұрыс емес екенін түсіндім. Бірақ бұл дәп сол кездегі көңіл-күйім еді. Міне, осы кезден бастап, мен жүрген жерімде ашаршылық қасіреті жайлы ел-жұртқа айтатын болдым. Ашаршылықтың ащы дәмі тіліме үйіріліп қалғандай болды... Конференцияға аз-ақ күн қалды. Әйкерім екеуміз жинақтаған деректерімізді апарып, тағы да Асхат ағаймен ой бөлістік. Ол кісінің былай деп айтқаны есімде: «Бізде ұлттық рух әлсіз, сондықтан да біз өзіміз де әлсізбіз, жуаспыз. Неге? Өйткені біздің намысымыз, күш-жігеріміз сол аштық кезінде құрыған». Иә, бұл рас. Ағай айтқандай-ақ, батырлық, жігерлік, ұлттық рух деген қасиеттерді біз сол сұрқия 1931-33 жылдары таудай азаматтармен бірге жоғалтқанбыз. Конференцияда Асхат ағай баяндама жасап, сөзін былай деп аяқтады: «Қазір ешкім ашаршылық туралы айтқысы, тіптен бұл әңгімені қозғағысы да келмейді. Себебі біз әлі де қорқамыз. Біз осының бәрін сыртқа шығаруымыз керек, жан айғайымызды бүкіл әлемге паш еткізуіміз керек. Міне сонда ғана біз қайта төккен намысымызды жинаймыз, ұлттық рухты бірлесе отырып, биікке асқақтатамыз». Асхат ағаймен бірге менің де жүрек айғайым осылай деп отырды, мен де бұл тақырыпқа салмақпен қарадым. Түстен кейін «Айша Бибі» залындағы симпозиумде сөйлеген сөзімнен кейін біраз жеңілденіп қалдым. Өйткені соңынан тыңдаушылар тарапынан қолдау тапқанымды сездім, оған қатты қуандым, жүрегім орныма түскендей болды, аздап көңілдене бастадым. Тіпті енді ауа жұтып, дем алған сияқты болдым. Бұның бәрі біздің тақырыпқа деген елдің ықыласы мен қолдауының арқасында деп түсіндім. Сонымен бірге мен біздің бұл еңбегіміз қомақты жұмыстың бір бөлшегі ғана екенін де түсіндім. Нағыз жұмыстың енді ғана басталғанын да сәл кейінірек сездім. Асхат ағай студенгттермен бірігіп, Интернетте ашаршылық туралы сайт ашыпты, «Қазақстан-Заман» газетінің редакторы Ертай Айғалиұлы да осы тақырыпқа ортақ екенін газет басылымдарынан білдім. Менің өмірімде «тез» деген ұғым жойылды. Мен әлі қаншама жыл өмір сүруім керек! Мен халқыма керек адаммын, менің де қолымнан бір іс келеді. Аштық кезіндегі ата-бабаларымыздың қасіреттерін ойласам, жаным сыздап кетеді. Неше түрлі ой кіреді басыма. Бірақ, «Неге солай істемеді, неге бұлай істемеді?» деуге біздің еш қақымыз жоқ шығар. Не де болса, біз мың өліп, мың тірілген халықпыз ғой. Ендеше, неге мен өлім туралы ойлауым керек? Не үшін тездетуім керек оны? Жоқ, мен бұл өмірді болашақ ұрпақ үшін мәнді де, сәнді қылдырып өткізуге тиістімін! Конференциядан келгеннен кейін, келе жатқан межелік бақылауларға тапсырмалар ала бастадық. Біреуі тест сұрақтарын беріп жатса, енді кейбір оқытушылар тақырып бойынша тапсырмаларын беріп жатты. Сол сияқты Асхат Қамзаұлы өз сабағынан «Ашаршылық менің ауылымда» тақырыбында жоба дайындауға берді. Қасымдағы студент құрбыларым қайдан аламыз деп дал-дұлдары шықты. Кейбірінен салқындық пен немқұрайлықты байқадым. Барлығына қарап отырып, ішімнен: «Жазыңдар, ізденіңдер, әлі-ақ тітіркене, әрі қызыға жазатын боласыңдар», - дей салдым. Дәл менің осы ойымды Әйкерім топты жинап алып айтты. Қыздар қызыға бастаған сияқты... Уақыт осылайша өз кезегімен жылжи берді. Құрбыларым менің өзгергеріп кеткенімді айтты. Расында да, мен саяси жаңалықтарды мүмкіндігінше көптеп тыңдауға тырыстым. Тарихты жақсы білетін Нұрдаулет атаммен дауласуға да бардым. Халықты сынай бастадым, кейде еліммен мақтанып та аламын. Иә, мен шынайы патриотқа айналдым. Мен ашаршылық тақырыбына зерттеу жұмыстарын жүргізбей тұрып қандай едім, жұмысты жүргізу барысында қандай болдым және біткенде кімге айналдым? Бұл сұрақтарды мен өзіме қойдым және жауабына таң қалдым. Мен өзгердім. Маған өзгеріс келді. Дами бастадым, мен өзіндік пікірі бар тұлға ретінде қалыптастым. Нұрлан Жұлдыз Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясы «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының 2-курс студенті жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|