ЖҰмыс бағдарламасы публицистикалық шығармашылықтың негіздері 050504 «журналистика» мамандығының студженттеріне арналған Павлодар

Ф СО ПГУ 7.18.2/06

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым мининистрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Журналистика кафедрасы

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Публицистикалық шығармашылықтың негіздері

050504 «журналистика» мамандығының студженттеріне арналған

Павлодар

Қазақ публицистикасының түпқайнарын анықтап, қалыптасу,даму арналарын түсіндіріп, публицистикадағы тақырыптық, проблемалық, жанрлық, пішіндік өзгерістерді біртұтас бірліктестуденттерге түсіндіру – пәннің мақсаты болып табылады. Мақсаты ашу үшін мынадай міндеттер алға қойылады:

• 
  публицистика табиғаттың айқындап беру;
  
• 
  публицистика мен көркем әдебиеттің, сондай-ақ публицистика мен
  

• 
  көне түркі жазба ескерткіштеріндегі публицистикалық белгілерді
  

• 
  қазақ публицистикасының фольклорлық дәстүрін аңдату;
  
• 
  жыраулар поэзиясындағы публицистикалық сарындарды айқында
  

• 
  шешендік сөздердегі публицистикалық белгілерді көрсету,
  

• 
  қазақ тіліндегі алғашқы қазақ басылымы – «Түркістан уалаятының
  

• 
  «Дала уалаяты газетіндегі» көрнекті публицистер
  

• 
  «Айқап» журналындағы ұлттық публицистиканың алғашқы
  

• 
  «Қазақ» газетіндегі ұлттық публицистиканың қалыптасу
  

• 
  публицистикадағы шығармашылық даралық ұғымын М. Әуезовтың
  

• 
  кеңес дәуіріндегі публицистиканың негізгі даму бағыттарын
  

• 
  публицистика жанрларын бүгінгі көзқарас тұрғысынан түсіндіру;
  

• 
  қазақ публицистикасының қалыптасып, даму жолын көрсету және дәуір дәуірге бөліп аңдату;
  

• 
  тәуелсіздік тұсындағы қазақ публицистикасындағы тақырыптық және проблемалық ізденістерді бүгінгі көзқарас тұрғысынан жеткізу;
  
• 
  студенттердің бұл мәселелерді толық түсінуі үшін хоестоматиялық жинақтар мен газет-журналдарда жарияланған публицистикалық шығармалар үлгі ретінде ұсынылады;
  
• 
  сондай-ақ болашақ мамандарды қазақ публицистикасының бай мұрасы негізінде жаңа шығармалар жазуға баулу
  

1. 
   Журналистикаға кіріспе
   
2. 
   Тележурналистика
   
3. 
   Радиожурналистика
   

дисциплины СО ПГУ 7.18.2/07

Публицистиканың пайда болуы.Публицистиканың тууының өзі көне дәуірлердегі адамдардың бір-бірімен ақпарат алмасуынан бастау алады. Адамзат қоғамында қарым-қатынас құралы тілдің пайда болуы – публицистикаға дейінгі алғашқы құбылыстардың бірі еді.

Алғашқы қауымдық құрылыс адамдарының арасында көру, есту және сөйлеу нәтижесінде өздерін қоршаған орта туралы қоғамдық пікір, көзқарастардың қалыптасуынан бастап мемлекеттер құрылып, қоғамның саясаттануына байланысты қоғам қайраткерлері мен шешендердің тарих арнасына шығу

2 тақырып. Шешендік өнердің пайда болуы

Публицистикаға негіз болған екінші бір құбылыс болып табылады. Адамзат дамуында жазудың пайда болуы мен дамуы – қазіргі публицситиканың пайда болуына ықпал еткен үшінші құбылыс болып саналады. Қоғамдық маңызды мәселелерді қозғайтын публицистика – бірнеше ғасырлардағы адамзат ақыл-ойының желісі екндейіне дәріс кезенде көз жеткізіледі. Публицистика,оның ішінде қазақ публицистикасының теориясы мен практикасының алғышарттары. Тарихи тұрғыдан алғандағы өзіндік ерекшеліктері

Публицистика деген сөздігі шығу - қрғамдық деген сөзінен шыққан. Владимир Дальдың түсіндірме сөздігінде публицист сөзіне былайша анықтама берілген: “ Публицист, писатель более газетный журнальный, по современным общим вопросам, по народному праву”. Бұл тақырып аясында публицистикаға анықтама беріледі, оеың табиғаты журналистикамен, көркем әдебиетпен байланыста ашылады. Публицистика туралы теориялық ұстанымдар көрсетіледі. Журналистика әлеуметтік қызметтің ерекше саласы ретіндегі мәні, оның ақпараттық қызметі. Аудиториямен дәнекерлік ролі. Журналистика, көркем әдебиет және публицистиканың ұқсастықтары мен бір-бірінен айырмашылықтары.

Күлтегін. Таныкөк, Талас, Енисей ескерткіштеріндегі публицистикалық белгілер айқындалады. Көне жазбаларда нақты өмірде болған оқиғалар, тұтас шайқастар көріністері, жеңіс пен жеңілістер, құлдырау мен өрлеуден тұратын ерте заманғы саяси ахуал бейнеленеді. Сол дәуірлердегі өмірде болған тарихы шындық баяндалатындықтан, бұл ескерткіштерді – алғашқы публицистикалық жазбалар ретінде қарастыруға толық негіз бар. Көне түріктердің қоғамдық-саяси өмірі туралы нақты дерек, дәйектердің келтірілуі, жаугершілік замандағы жер-су аттары, ру-тайпа аттары мен өмірде болған тарихы тұлғалы адамдардың аттары аталуының өзі – бұл мұраларды публицистикалық жазбаларға жақындата түседі

Көне түркі руникалық жазбаларының зерттелуі, олардың орналасуы жағыфнан 7 топта және жанрлық тұрғыдан 6 топқа бөлінуі

5-тақырып. Батырлар жыры-ауызекі публицистика үлгісі

Қазіргі публицстиканың қайнар көзі жазба әдебиетінен де бұрын пайда болған. Белгілі бір тайпаным көсемі өз сарбаздарының алдында сөйлеп түрып, олардың ерлік көрсетуге шақырды, батырлық пен батылдықтың нұрын септі, яғни жауынгерлерінің деңіске деген пікірін қалыптасырды. Елді, жерді қорғау

Қазақ эпосының шығу теориясы, оны зерттеушілер. Батырлар жырындағы қара сөз үлгілері

6 тақырып. Жыраулар поэзиясындағы публицистикалық сарын

Жыраулар дәуір үнін, замана шындығын жеткізушілер (ХҮ-ХІХ ғғ.), яғни өмірде болған тарихи нақты оқиғалардың, сол кездегі саясаттың, қоғамдық маңызы бар оқиғалардың шындық көрінісін берушілер. Жыраулар поэзиясында өз орны бар тұлғалар- Асан қайғы, Үмбетей, Бұқар жырау және т.б.поэзиясындағы публицистикалық сарын туралы.

Ауыз әдебиетінің бір түрі- шешендік сөздердің құндылығы- олардың өмір шындығына негізделуінде және ой тапқырлығында. Қазақ тарихында шешндік сөздерді айтушылар- билер, ақындар, батырлар туралы. Шешендік сөздерді зерттеуші ғалымдардың тұжырымдары.

«Түркістан уәлаятының газетінде» тарихи, саяси, әлеуметтік-экономикалық мәселелердің жазылуы. Қазақ халқының өмір-тарихы, әдет-ғұрып, тұрмысы мен әдебиет, мәдениетіне бай ланысты түрлі тақырыптағы публицистикалық материалдардың пайда болуы.

«Дала уалаятының газетінде» қазақ халқының өмір тұрмысына байланысты: отырықшылықтың, егіншілік, мал шаруашылығы, ғылым-білім, өндіріс, әйел теңдігі,мәдениет пен әдебиет тақырыптарына жарияланған материалдардың жариялануы. Олардың мән-мазмұны мен авторлар құрамы.

«Айқап» журналында патшалы Ресейдің қазақ жеріндегі отарлау саясатына байланысты және жер мәселесі мен оқу-ағарту, әйел теңдігі тақырыптарына жарияланған материалдардың мазмұндық, түрлік ерекшеліктері.

«Қазақ» газетінің шығу кезеңдеріне байланысты: 1Дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, 1917 жылғы Ақпан, Қазан төңкерілістері және Алаш орда қозғалысы, үкіметі, партиясы туралы көтерген мәселелері , олардың авторлары.

Алашорда партиясының органдары « Бірлік туы» , «Сарыарқа» , «Жас азамат», «Ұран», «Абай» басылымдарында ел, жер, халық, патша үкіметінің отарлау саясаты, тәуелсіздік жолындағы күрес мәселелерін қамтыған проблемалық мақалалардың жариялануы.

1917-1991 жылдар аралығында қазақ публицистикасының түрлі даму бағыттары болды және оның типологиясы да осы бағыттарға байланысты түрлі даму сатыларынан өтті. Атап айтқанда соғыстан кейінгі, «коммунистік өрлеу» жылдарындағы, қайта құру кезеңіңдегі публицстика және олардың түр, мазмұн форма жанрларына байланысты жіктелуі.

1942-1945 жылдары қазақ тілінде шығып тұрған 18 майдандық газетте қазақ жауынгерлерінің ерлігін бүкіл дүниежүзіне паш еткен түрлі тақырып, жанрларда үзбей жарияланып тұрған материалдардың патриоттық мән-мазмұны. Фашистік Германияны жеңуге қосқан үлесі. Майдандық журналистер творчествосы.

Тәуелсіз қазақ публицистикасы соңғы 15 жыл ішінде көптеген тың өзгерістерге ұшырады. Тек қана мән-мазмұн, түр, форма жағынан ғана емес, жанрлық жағынан да. Көптеген публицистика жанрлары заман ағымына қарай жаңадан түлеп, өзгерістерге ұшырап, тың өзгерістерге ие болды.

Қазақ публицистикасының пайда болу, қалыптасуы жайынан мәліметтер. Оның формалары мен жанрлық ерекшеліктері. Көне жазба ескерткіштер, батырлар жыры, жыраулар, поэзиясы, шешендік сөздер.

Ұсынылатын әдебиет:[1], 37-103 б.

2 тақырып. Қазақ публицистикасының баспасөз бетінде қалыптасуы.

Қазақ тілінде алғаш шыққан (1870-1918 жылдар) «Түркістан уалаятының газеті», «Дала уалаятының газеті», «Айқап» журналы, «Қазақ» газеттерінде жарияланған публицистикалық еңбектердің мән-мазмұн, тақырып, жанрлық жағынан ерекшеліктері.

Ұсынылатын әдебиет:[2], 7-62 б.

3 тақырып. Қазақ очеркінің қалыптасуы, дамуы.

Қазақ очеркінің табиғаты, тарихи негіздері, түрлері, көркемдік ерекшеліктері.

Ұсынылатын әдебиет:[3], 11-260 б.

Выписка из рабочего Форма

учебного плана Ф СО ПГУ 7.18.1/10

специальности
Мамандықтың оқу жұмыс жоспарынан көшірме

050504 «Журналистика»

Публицистикалық шығармашылықтың негіздері

Оқу түрі

Бақылау түрі

Сағат саны

Курс пен семестр бойынша сағат санын бөлу

ЖОБ негізінде күндізгі

Емт.

сынақ

БЖ

Барлығы

Лек.

Прак.

Студ.

СӨЖ

Лек

прак

студ

СӨЖ

Бар.

Ауд

СӨЖ

3 семестр

4 семестр

1

142,5

52,5

90

15

15

22,5

90

-

-

-

-

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1. 
   Алдабергенов Қ., Қазақ журналистикасының тарихы.- Алматы; Рауан, 1996. 254 б.
   
2. 
   Жақып Б., Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы; Білім, 2004. 368 б.
   
3. 
   Шыңдалиева М., Қазақ очеркінің қалыптасуы, дамуы.- Алматы: Принт Экспресс, 2005. 275 б.
   

4. 
   Амандосов Т., Публицистика- дәуір үні.-Алматы: Қазақстан, 1974.120 б.
   
5. 
   Ыдырысов Т., Очерк туралы ойлар.- Алматы: Қазақстан, 1982
   
6. 
   Фетисов Н., Зарождение казахской публицистики.- Алматы: Наука, 1961.