Жоспар Кіріспе
қыркүйектен кейінгі әлемдік саясаттың қалыптасуы
жүктеу/скачать 187.48 Kb.
|
| 11 қыркүйектен кейінгі әлемдік саясаттың қалыптасуы
11 қыркүйектегі шабуыл әлемдік саясаттағы бетбұрыс болды. АҚШ терроризмге қарсы күресті басты орынға қоя отырып, агрессивті сыртқы саясат жүргізді. «Терроризмге қарсы жаһандық соғыс» жарияланып, көптеген елдер АҚШ-тың басшылығымен терроризмге қарсы күресте күш біріктірді. Бұл халықаралық қатынастарда күш орталығының қалыптасуына әсер етіп, АҚШ басшылығымен қауіпсіздікке бағытталған жаһандық саясат қабылданды. Дәстүрлі әскери қауіптерден басқа, терроризм мен асимметриялық қауіптер халықаралық қауіпсіздік парадигмасын өзгертті. Қауіпсіздік енді тек әскери күшпен ғана емес, сонымен қатар барлау мәліметтерімен алмасу, киберқауіпсіздік және терроризмді қаржыландыруды бақылау сияқты жаңа салаларда да қарастырылады. Халықаралық қатынастардағы қауіпсіздік мемлекеттер арасындағы соғыстардан гөрі лаңкестік шабуылдар, кибершабуылдар және биологиялық қауіптер сияқты асимметриялық қауіптерден қорғауға бағытталған. Терроризм халықаралық қатынастарға терең әсер ететін күрделі құбылыс. Терроризм актілері мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастарға әсер етіп, дипломатиялық шиеленіс тудырып, халықаралық сауда мен экономиканы әлсіретуі мүмкін. Сонымен қатар, терроризм қоғамды қорқыныш пен үрейге толтырып, радикалдану мен кемсітушілікті тудыруы мүмкін. Осы себепті лаңкестікпен күрес халықаралық қауымдастықтың күн тәртібіндегі басымдықты мәселелердің біріне айналды. 11 қыркүйектен кейінгі әлемдік саясат, қауіпсіздік парадигмасының өзгеруі және терроризмнің халықаралық қатынастарға әсері халықаралық қатынастар мен халықаралық қауіпсіздік саясатының негізін құрайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Бұл өзгерістер халықаралық қауымдастықты анағұрлым күрделі және белгісіз қауіпсіздік ортасына қарсы қойды. Қорытынды 11 қыркүйектің халықаралық қатынастар жүйесіне әсерін бағалау болашақта халықаралық қатынастардағы ықтимал өзгерістерді болжауға маңызды негіз береді 11 қыркүйек халықаралық қатынастардың динамикасын түбегейлі өзгерткен оқиға болды. Лаңкестікке қарсы күрес халықаралық саясаттың орталығына айналды және қауіпсіздік парадигмасы түбегейлі өзгерді. Асимметриялық қауіптер дәстүрлі әскери қауіптермен бірге қарастырыла бастады. Бұған қоса, 11 қыркүйектен кейінгі кезеңде халықаралық ынтымақтастық пен ақпарат алмасу маңызды рөл атқарды. Алайда лаңкестікке қарсы стратегияларды жүзеге асыру және халықаралық саясат түрлі қиындықтарға тап болып, қайшылықтар туғызды. Болашақта халықаралық қатынастардағы технологияның рөлі одан да артуы мүмкін. Киберқауіпсіздік, жасанды интеллект және цифрлық дипломатия сияқты салалардағы технологиялық жетістіктер халықаралық қатынастарды қалыптастыратын маңызды факторлар болуы мүмкін. COVID-19 пандемиясы сияқты жаһандық пандемия халықаралық қатынастарға әсер етуді жалғастырады. Денсаулық қауіпсіздігі және пандемиямен күрес халықаралық ынтымақтастық пен дағдарысты басқарудың жаңа бағыты болуы мүмкін. Климаттың өзгеруі халықаралық қатынастардың маңызды элементіне айналуы мүмкін. Табиғи апаттардың көбеюі және су және энергетикалық ресурстарға қол жеткізу проблемалары халықаралық қатынастарға әсер ететін жаңа қауіпсіздік мәселелерін тудыруы мүмкін. Болашақта халықаралық жүйе көпполярлы болуы мүмкін. Қытайдың көтерілуі, Ресейдің күшеюі және басқа аймақтық субъектілердің ықпалының артуы халықаралық қатынастарда жаңа динамикаға әкелуі мүмкін. Мәдени және идеологиялық айырмашылықтар халықаралық қатынастардағы қақтығыстар мен шиеленістердің күшеюіне әкелуі мүмкін. Діни және этникалық қақтығыстар халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қатер төндіруі мүмкін. Болашақта халықаралық қатынастардағы бұл ықтимал өзгерістер халықаралық қоғамдастықты жаңа сын-қатерлерге қарсы қоюы және күрделі қауіпсіздік ортасын құруы мүмкін. Сондықтан халықаралық қауымдастық үшін икемділік пен ынтымақтастық мүмкіндіктерін арттыру маңызды. Пайдаланылған әдебиеттер 1. "The Impact of 9/11 on Politics and War: The Day that Changed Everything?" (2009), edited by Matthew J. Morgan 2. "The Effects of Terrorism on Globalization" (2002), by Magnus Ranstorp 3. "The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11" (2006), by Lawrence Wright. 4. "The Age of Terror: America and the World After September 11" (2001), by Strobe Talbott and Nayan Chanda 5. "The 9/11 Wars" (2011), by Jason Burke жүктеу/скачать 187.48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|