К. А. Нариков, Г. Г. Беркалиева, С. С. Тулемисова
Табиғатта көп кездесетін металдар қатарына жатады
жүктеу/скачать 3.99 Mb. Pdf көрінісі
|
| Табиғатта көп кездесетін металдар қатарына жатады:
Al (8,8%) Fe (4,65%) Ca (3,6%) Na (2,64%) K (2,5%) Mg (2,1%) Tі (0,57%) Металдардың қасиеттері: Химиялық (ерігіштік,коррозиялық беріктік,қышқылдану жəне т.б) Механикалық (беріктілік,аққыштық, иілгіштік, қаттылық, тұтқырлық жəне т.б) Технологиялық (созылымдылық,балқытылу жəне т.б) Физикалық(түс,тығыздық,балқығыштық, магниттік жəне т.б қасиеттері) Металдардың механикалық қасиеттері, металдарға түскен жүктемеге қарсыласуын сипаттайды. Ал, металдардың механикалық сипаттамасы олардың қасиеттерін сандық түрде сипаттайды. Металдардың негізгі механикалық қасиеттеріне: беріктілік,аққыштық, иілгіштік,қаттылық,тұтқырлық жəне т.б жатады. Металдардың механикалық сипаттамасына: уақытша кедергі-беріктіліктің шегі, созылу кезіндегі беріктіліктің шегі- ең үлкен жүктемеге сəйкес келетіндей шартты кернеу,ол үлгінің бұзылуына əкеліп соғады; нақты кернеу; аққыштықтың физикалық шегі :σ τ = P τ / F 0 аққыштықтың шартты шегі; пропорционалдылықтың шартты шегі: σ пц = P пц / F 0 беріктік шегі:σ b = P b / F 0 . Беріктік — материалдардың белгілі бір жағдайлар (күйлер) мен шектерде қандай да бір əсерлерді (салмақ түсу, температураның өзгерісі, магнит, электр, т.б. өрістері, кебу немесе ісіну, т.б.) қабылдай отырып, бүлінбей сақталу қасиеті; сыртқы күштердің əсерінен қалпының өзгеруіне жəне бұзылуына қарсыласатын қатты дененің касиеті. 20 Беріктіктің əр түрлі жағдайдағы өлшемдеріне пропорционалдық шегі, аққыштық шегі, сырғымалық шегі, беріктік шегі, т.б. жатады. Беріктіктің келесідей түрлері бар: 1. Теориялық беріктік — атом аралық ілінісу күштері арқылы есептелінетін беріктік (ол шамамен бойлық серпімділік модулінің 1/6-іне тең); 2. Техникалық беріктік — нақты материалдарда байқалатын беріктік (мысалы, болатта ол шамамен теориялық беріктіктің 1/10-іне, ал көптеген қатты денелерде теориялық беріктіктің жүздік жəне мыңдық үлесіне тең); 3. Құралымдық беріктік — балқытып біріктірілген тораптардың, иінді біліктердің, турбина қалақшаларының, т.б. құралымдық элементтердің беріктігі. Құралымдық элементтердің беріктігі оларда беттік ақаулардың, ішкі кернеулердің, т.б. болуына байланысты техникалық беріктіктен төмен болады; 4. Динамикалық беріктік — материалдардың динамикалық жүктемелерін қабылдай отырып, бүлінбеу қасиеті; 5. Ұзаққа созылатын беріктік — ұзақ уақыт бойы сырғымалы қалыпта болған материалдардың беріктігі. Жіптердің, сымдардың, талшықтардың, т.б. материалдардың беріктігі оларға түскен ажырату (үзіп жіберу) күшінің олардың (жіптің, талшықтың, сымның, т.б.) сызықтық тығыздығына қатынасына тең. Беріктік халықаралық бірліктер жүйесінде (СИ) НҺм/кг арқылы өрнектеледі. Кесте 2.1 – Кең қолданылатын металдар Металл Тығыз дықкг/ м³ Т.пл., ̊ С Т. к., ˚С Беріктік шегі, МН/м² (кгс/мм²) Салы стыр малы ұзарт у, % Бриннел бойынша қаттылық Ұзындық ты өрістету коэф,λ·10 ⁶ Алюминий 2700 660 2300 80—110 (8—11) 40 20—30 23,1 Темір 7860 1539 2880 300(30) 21— 55 50—70 11,5 Магний 1740 651 1100 170—200 (17—20) 10— 12 251—301 25.7 Мыс 8930 1083 2600 220(22) 60 35 16,5 Титан 4500 1665 3260 300—550 (30—55) 20— 30 100 7.2 Кесте 2.2 – Металдардың беріктілігі Металл Уақытша кедергі, МПа Металл Уақытша кедергі, МПа Титан 580 Цинк 120-140 Темір 200-300 Алюминий 80-120 Мыс 200-250 Алтын 120 Магний 120-200 Қалайы 27 Күміс 150 Қорғасын 18 21 Кесте 2.3 – Металдардың иілгіштігі Металл Салыстырмалы ұзарту, % Металл Салыстырмалы ұзарту, % Алтын 65 Титан 50 Күміс 65 Қалайы 40 Қорғасын 65 Алюминий 30-40 Мыс 50-60 Цинк 30 Темір 40-50 Магний 10-22 Кесте 2.4 – Металдардың қаттылығы жүктеу/скачать 3.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|