К. А. Нариков, Г. Г. Беркалиева, С. С. Тулемисова
жүктеу/скачать 3.99 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.5. Көмірсутекті болатты өндіру
| Металл
НВ Металл НВ Титан 160 Алюминий 16-25 Темір 70-80 Күміс 25 Магний 30-40 Алтын 18 Мыс 40 Қалайы 5 Цинк 33 Қорғасын 4 Бақылау сұрақтары: 1. Металлдың қасиетттерін атаңыз? 2.Металлдың механикалық жəне химиялық қасиеттері 3. Беріктіктің түрлерін атаңыз? 2.5. Көмірсутекті болатты өндіру Өндірісте болатты өндіру үшін үрдістің үш түрі қолданылады: конверторлық, мартендік жəне электр пештерде. Болат балқыту үрдістерінің бəрі детотықтандырушы (тотықтандырғышоттегі) болады, жоғары температурада өтеді. Сол себепті болат өндіру агрегаттарының ішкі қабырғалары жоғары температурада отқа төзімді материалдардан қаланады. Пайдалынылатын отқа төзімді материалдар құрамдарына қарай үш топқа бөлінеді: қышқыл, негізді жəне бейтарап. 1 . Қышқыл материалдардың көбірек компоненттері кремнийдің тотықтарынан (динас,кварцтықұм) тұрады. 2. Негізі отқа төзімді материалдың компоненттері кальциймен магнийдің тотықтарынан (доломит,магнезит) тұрады. 3 . Бейтарап отқа төзімді материалдың компоненттері алюминийдің жəне хромның тотықтарынан (шамот,хроммагнезит) тұрады. Пештің қабырғаларын отқа төзімді материал мен қалау болатты балқыту кезінде қалыптасатын қождың құрамымен қасиеттеріне байланысты. Таңдалған отқа төзімді материалдың құрамымен қасиеттеріне байланысты болат өндіру үрдісі қышқылды жəне негізді болып екіге бөлінеді. Сол себепті болат өндіру үрдісін іске асыру пештеріде қышқылды жəне негізді конверторлар, мартендік жəне электр пештері болып бөлінеді. 22 Болатты конвертор тəсілі мен өндіргенде сұйық шойын конвертор деп аталатын құрылғыға құйылып, шойынға ауа үрленеді. Ауа үрленгенде ондағы оттегі шойындағы темір мен Fе+1/2О 2 =FеО реакциясы бойынша əрекеттеседі. Пайда болған темірдің шала тотығы шойындағы қосындылар мен келесі реакция бойынша əрекеттеседі: Si+2FеО=SiO2+Fе; Мn+FеО=МnО+Fе; С+FеО=СО+Fе. Газ күйдегі көміртегінің тотығы металлдан ажырап, атмосферада келесі реакция бойынша жануын ұзартады: СО+1/2О 2 =СО 2 . Кремний мен марганецтің тотықтары металлдың бетінде өзара жəне темірдің шала тотығы мен əрекеттесіп қожға өтеді. Нəтижесінде металлдағы көміртегінің, кремнийдің жəне марганецтің мөлшерлері азайып, ауаны үрлеудің аяғында бұл элементтердің мөлшерлері жұмсақ көміртегілі болаттардағы мөлшерлерге сəйкестеледі. Кремнийдің, марганецтің жəне темірдің экзотермиялық тотығу реакцияларының нəтижелерінен конвертордағы сұйық шойынның температурасы үздіксіз көтеріледі. Сол себепті болат сұйық күйде қосымша отын шығынсыз өндіріледі. Балқу үрдісі өте белсенді түрде өтіп, түтін жəне жалын шығу мен жүреді. Ауаны үрлеу мерзімі 15–25 минут. Конвертордың сыйымдылығы 10–50т. Конвертор үрдісі болатты өндіру тəсілдерінің ең өнімдісі болып есептеледі. Бірақ конверторда өндірілген болаттардың сапалары төмен болып келеді. Себебі ауамен үрлену себебінен болатта темірдің еріген шала тотығымен ауа азотының мөлшерлері əжептəуір болып келеді. Егерде сұйық шойын ауаның орнына таза техникалық оттегі мен үрленсе, онда конверторда өндірілетін болаттың сапасы əжептəуір жоғарылайды. Мұндай жағдайда болаттағы азоттың мөлшері он есе, оданда жоғары төмендейді. Оттегілі конверторлардың өнімділігі жоғарылайды. Себебі конвертордың сыйымдылығы 100-300 тоннаға дейін көтеріледі де, ал балқыту мерзімінің ұзақтылығы 30-50 минуттен аспайды. Қазіргі таңда болатты өндірудің мартен тəсілі ең көп таралған түрі. Дүние жүзінде өндірілетін болаттардың төрттен үші мартенпештерінде өндіріледі. жүктеу/скачать 3.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|