Кенжәлиев Д. И. L Аспан механикасы «Астрономия»
Ә лемнің центрінде Жер орналасқан
жүктеу/скачать 2.32 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Төменгі планеталар эпициклдерінің, Жер және Күн центрлері бір түзудің бойында жатады. Жоғарғы планеталардың эпициклдерінің радиус-векторлары осы түзуге параллель
| Ә лемнің центрінде Жер орналасқан.
Жер қозғалмайды. Барлық аспан денелері Жерді айнала қозғалады. Аспан денелердің қозғалысы шеңбер бойымен әрі бірқалыпты болады. Барлық аспан денелерінің тәуліктік қозғалысы Әлемнің тұтасымен Жерді айналып қозғалуынан деп түсіндіріледі. Планеталардың кері қозғалысы эпициклдер бойымен қозғалуымен түсіндіріледі. Эпициклдер мен деференттердің радиустарын дәл таңдаса, онда планеталардың көрінерлік жылдық қозғалыстары есептелген мәңдерімен дәл келетіні соншама, планеталардың қозғалысын біраз уақытқа алдын ала болжауға да мүмкіншілік пайда болатын. Осыған қоса Птолемей қосымша екі шарт қабылдаған. Бұл шарттар Күнге жүргізілген бағытты ерекшелендіреді. Төменгі планеталар эпициклдерінің, Жер және Күн центрлері бір түзудің бойында жатады. Жоғарғы планеталардың эпициклдерінің радиус-векторлары осы түзуге параллель Бұдан басқа Птолемей: теңдеуін дәлелдеусіз қабылдап алды. Мұнда S- планеталардың эпицикл бойымен айналу периоды. - эпицикл центрлерінің деферент бойымен айналу периоды. - тропикалық жыл. Бұл теңдеу кейін ішкі планеталардың нақты орбиталық қозғалысы мен көрінерлік қозғалысының сипаттамаларын байланыстыратын синодтық қозғалыс теңдеулерінің бірі болып шықты. Птоломей бұл сұлбаларды түзету үшін эксцентр және эквант ұғымдарын енгізді. Ондағы мақсаты: планеталар мен Күннің көрінерлік қозғалысының бірқалыпсыздығын түсіндіру. Ең алдымен эпициклдың центрі деферент бойымен емес, центрі Жерден ығысқан шеңбер бойымен қозғалады. Оны эксцентр деп атайды. Бірақ эпицикл центрі эксцентрмен бірқалыпсыз қозғалады. Ал эквант деп аталатын нүктеден қарағанда, бұл қозғалыс бірқалыпты болып көрінеді. Эквант деп сонымен бірге центрі осы нүктеде болатын шеңберді де айтады. Әрбір планета Күн және Ай үшін деферент, эпицикл, эксцентр немесе экванттын таңдап, жазықтықтарының бір-біріне көлбеулік бұрыштарын таңдап, аспан денелерінің орын ауыстыруларын дәл есептеуге мүмкіндік пайда болды. Птолемей жүйесіне сүйеніп, ежелгі астрономдар планеталардың орындарын алдынала есептеу мүмкіндігіне ие болды. Ал бұл орындардың координаттарының есептелген мәндерін бақылаудан табылған мәндерімен салыстырып ертедегі саяхатшылар, теңізшілер сол моменттегі Жер бетіндегі өз орнының географиялық координаттарын анықтай алатын болған. Басында бақылау дәлдігі өте төмен болған жағдайда Птолемей жүйесі практикалық қажеттерді қанағаттандырды. Кейін дәлдік жоғарылаған сайын бақылау мен теориялық есептеулердің арасындағы қайшылықтарды жою үшін теориялық модель жетілдірілді. Бұл үшін жүйе күрделендіріліп, оған қосымша эпициклдер еңгізілді. жүктеу/скачать 2.32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|