Коми республикаса



бет1/3
Дата25.07.2016
өлшемі433.44 Kb.
#220917
  1   2   3


КОМИ РЕСПУБЛИКАСА

ОЛАНПОДУВ
(Коми Республикаса 1995.10.26. 29-РЗ №-а;

1995.12.29. 35-РЗ №-а; 1997.08. 27. 37-РЗ №-а;

1998.02.11. 1 РЗ- №-а; 1998.06.16. 21-РЗ №-а;

1998.06.16. 22-РЗ №-а; 1998.12.25. 43-РЗ №-а;

1999.06.23. 28-РЗ №-а; 2000.04.04. 20-РЗ №-а;

2000.06.08. 28-РЗ №-а; 2000.10.17. 61-РЗ №-а;

2001.01.09. 1-РЗ №-а; 2001.10.12. 45-РЗ №-а;

2002.07.16. 65-РЗ №-а; 2002.11.04. 104-РЗ №-а;

2003.03.03. 9-РЗ №-а; 2003.12.01. 72-РЗ №-а;

2004.06.04. 25-РЗ №-а; 2004.07.14. 39-РЗ №-а;

2005.04.05. 22-РЗ №-а; 2005.04.05. 23-РЗ №-а;

2005.05.17. 47-РЗ №-а; 2006.02.20. 1-РЗ №-а;

2006.11.20. 114-РЗ №-а; 2007.05.08. 35-РЗ №-а;

2007.06.15. 45-РЗ №-а; 2007.11.08. 93-РЗ №-а;

2008.03.06. 6-РЗ №-а; 2008.05.04. 44-РЗ №;

2009.04.16. 12-РЗ №-а; 2009.05.22. 38-РЗ №-а;

2009.06.30. 58-РЗ №-а; 2009.09.30. 81-РЗ №-а;

2009.12.23. 123-РЗ №-а; 2010.05.07. 35-РЗ №-а;

2010.12.20. 148-РЗ №-а; 2011.10.05. 98-РЗ №-а;

2012.06.23. 39-РЗ №-а; 2013.04.24. 21-РЗ №-а;

2013.12.26. 141-РЗ №-а; 2015.04.21. 11-РЗ №-а;

2015.10.23. 67-РЗ №-а оланпасъяслӧн редакцияын)


Коми Республикаса Медвылыс Сӧвет,

вояс чӧжӧн артмӧм канлун видзӧмын республика мутасын олысь войтырлысь кӧсйӧм тӧдчӧдӧмӧн,

ас гражданалӧн тыр-бур олӧм вӧсна кывкутӧмӧн,

мортлысь инӧдъяс да вӧля, граждана костын мир да ӧтсӧгласа олӧм, бурӧ да веськыдлунӧ эскӧм ёнмӧдӧмӧн,

Россияса канмулысь ӧтувъялунсӧ видзны зільӧмӧн,

вынсьӧдӧ Коми Республикалысь Оланподув.
І ЮКӦД.
1 юрпас. ОЛАНПОДУВ ТЭЧАСЛӦН МЫДЖӦДЪЯС
1 статья

Коми Республика (канму) Россия Федерациялӧн ӧткодь инӧда субъект.


2 статья

Войтыр ассьыс власьтсӧ збыльмӧдӧ веськыда, а сідзжӧ канму власьт органъяс да меставывса асвеськӧдлан органъяс пыр.

Войтырлысь медвылысса власьтсӧ веськыда петкӧдлӧны референдум да ас вӧляысь бӧрйысьӧмъяс.
3 статья

Коми Республика котыртӧмыс да сылӧн нимыс йитчӧма сылӧн мутасын коми войтырлӧн нэмӧвӧйся олӧмкӧд.

Коми Республика сетӧ тыр позянлун видзны да сӧвмӧдны коми войтырлысь да республикаын олысь мукӧд войтырлысь кыв, традиционнӧй культура да оланног Россия Федерацияса Оланподув, федеральнӧй оланпастэчас, Коми Республикаса оланпастэчас, а сідзжӧ ставӧн пыдди пуктана юрподувъяс да войтыркостса инӧдлысь да Россия Федерациялӧн войтыркостса сёрнитчӧмъяслысь нормаяс тӧд вылын кутӧмӧн.
4 статья

Морт, сылӧн инӧдъяс да вӧля – меддонаторйыс. Мортлысь да гражданинлысь инӧдъяссӧ да вӧлясӧ ладмӧдӧ, вынсьӧдӧ да дорйӧ Россия Федерация. Мортлысь да гражданинлысь инӧдъяссӧ да вӧлясӧ пыдди пуктӧм, збыльмӧдӧм да дорйӧм – Коми Республикалӧн мог.


5 статья

Коми Республика ас мутасын тырвыйӧ кутӧ канму власьт Россия Федерациялӧн веськӧдланторъяс кузя да Россия Федерациялӧн да Россия Федерацияса субъектъяслӧн ӧтувъя веськӧдланторъяс кузя уджмогъясысь ӧтдор, кодъясӧс пыртӧма Россия Федерациялы веськӧдлӧм улӧ.


6 статья

Коми Республикаын позяна политика, экономика да идеология юкӧнын унапӧлӧслун, унаютыралӧм.

Некутшӧм идеология оз вермы лоны урчитӧма канмусаӧн либӧ ставлы инманаӧн.

Ӧтйӧза котыръяс ӧткодьӧсь оланпас водзын.


7 статья

Коми Республикалӧн веськӧдланторъяс кузя Коми Республикаса Оланподувлӧн эм медвылыс юридическӧй вын, пӧртсьӧ олӧмӧ веськыда да вына Коми Республика пасьтала. Коми Республикаын вынсьӧдӧм оланпасъяс да мукӧд инӧда акт оз вермыны мунны паныд Коми Республикаса Оланподувлы.

Коми Республикалӧн канму власьт органъяслы, меставывса асвеськӧдлан органъяслы, чина йӧзлы, гражданалы да налӧн котыръяслы быть колӧ пыдди пуктыны Коми Республикаса Оланподув да Коми Республикаса оланпасъяс.

Коми Республикаса канму власьт органъяслы асланыс уджын колӧ кутны тӧд вылын Коми Республикалысь историческӧй да национальнӧй аслыспӧлӧслун.

Коми Республикаса Оланподув да Коми Республикаса оланпасъяс вынсялӧны найӧс официальнӧя йӧзӧдӧм бӧрын. Коми Республикаса инӧда быд нормативнӧй акт, коді йитчӧма мортлӧн да гражданинлӧн инӧдъяскӧд, вӧлякӧд да могъяскӧд, вынсялӧ официальнӧя йӧзӧдӧмсянь дас лунысь оз водзджык.
8 статья

Коми Республикаын канму власьт збыльмӧдсьӧ оланпас пыртысь, олӧмӧ пӧртысь да ёрд власьт вылӧ юкӧм подув вылын.

Коми Республикаын канму власьт пӧртӧны олӧмӧ Коми Республикаса Каналан Сӧвет, Коми Республикаса Юралысь, Коми Республикаса Веськӧдлан котыр да Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьтлӧн мукӧд орган, Коми Республикаса Оланподув Ёрд да мирӧвӧй ёрдысьяс.

Коми Республикаса канму власьт органъяс тайӧ Оланподулӧн да оланпастэчасӧн урчитӧм тыр инӧд серти уджалӧны ас кежысь.


9 статья

Коми Республикаын пыдди пуктӧны да сетӧны тыр позянлун меставывса асвеськӧдлӧмлы.

Коми Республикаын меставывса асвеськӧдлӧм лоӧ войтырӧн ассьыс власьт збыльмӧдан ногӧн, коді оланпастэчасӧн урчитӧмтор серти сетӧ позянлун олысьяслы ас кежысь да ас кыв кутӧмӧн пӧртны олӧмӧ аслыныс да (либӧ) меставывса органъяс пыр меставывса тӧдчанлуна юалӧмъяс, олысьяслысь кӧсйӧмъяс, историческӧй да меставывса мукӧд традиция тӧд вылын кутӧмӧн.

Меставывса асвеськӧдлӧм аслас уджмогъясын асшӧрлуна.

Меставывса асвеськӧдлан органъяс оз пырны Коми Республикаса канму власьт органъяслӧн тэчасӧ.
10 статья

Коми Республикаын дорйӧны мортлысь да гражданинлысь инӧдъяс да вӧля.


11 статья

Коми Республикалысь социальнӧй да экономическӧй политика веськӧдӧма быд мортлӧн тыр-бура олӧм да ас вӧляысь сӧвмӧм вылӧ.


12 статья

Коми Республикаын ӧтмоза дорйӧны аспом, канму, муниципальнӧй да мукӧд сикас эмбур.


13 статья

Муӧн, ваӧн, вӧрӧн да ывласа мукӧд озырлунӧн Коми Республикаын вӧдитчӧны да найӧс видзӧны республика мутасын олысь войтырлӧн олан да уджалан подув пыдди.

Му да вӧр-васа мукӧд озырлун вермас лоны аспом, канму, муниципальнӧй да мукӧд сикас эмбурӧн Россия Федерацияса да Коми Республикаса оланпасъясӧн индӧм ног да корӧмъяс серти.
14 статья

Оланподувлӧн тайӧ юрпасса шуӧмъясыс лоӧны Коми Республикаса оланподув тэчаслы мыджӧдӧн, найӧс позьӧ вежлавны сӧмын тайӧ Оланподулӧн урчитӧм ногӧн.

Тайӧ Оланподувса некутшӧм мукӧд шуӧм оз вермы мунны Коми Республикаса оланподув тэчас мыджӧдъяслы паныд.
2 юрпас. МОРТЛӦН ДА ГРАЖДАНИНЛӦН МЕДШӦР

ИНӦДЪЯС, ВӦЛЯ ДА МОГЪЯС
15 статья

Коми Республикаын мортлысь да гражданинлысь инӧдъяс да вӧля дорйӧны ставӧн пыдди пуктана юрподувъяс да войтыркостса инӧдлӧн нормаяс серти, Россия Федерацияса Оланподув серти, инӧдъяссӧ да вӧлясӧ тшӧтш зумыдмӧдӧма тайӧ Оланподулӧн.

Мортлӧн медшӧр инӧдъяс да вӧля сыысь торйӧдны позьтӧмӧсь, найӧ эмӧсь быдӧнлӧн чужӧмсяньыс.

Инӧдъяс да вӧля олӧмӧ пӧртігӧн мортлы да гражданинлы оз позь торкны мукӧдлысь инӧдъяссӧ да вӧлясӧ, сэк жӧ тайӧ оз мезды мортӧс ассьыс могъяссӧ олӧмӧ пӧртӧмысь.


16 статья

Мортлӧн да гражданинлӧн инӧдъяс да вӧля пыр вынаӧсь. На серти лӧсьӧдӧны оланпасъяслысь вежӧртас, сюрӧс, найӧс олӧмӧ пӧртанног, оланпас пыртысь да олӧмӧ пӧртысь власьтлысь, меставывса асвеськӧдлӧмлысь удж, найӧс могмӧдӧ ёрд.


17 статья

Оланпас да ёрд водзын ставӧн ӧткодьӧсь.

Канму сетӧ ӧткодь инӧдъяс да вӧля мортлы да гражданинлы, айловлы кӧть эньловлы, сылӧн раса, войтырсикас, кыв, рӧд, озырлун да чин, оланін, видзӧдлас, енлы эскӧм, ӧтйӧза котыръясӧ пырӧм, а сідзжӧ мукӧдтор вылӧ видзӧдтӧг. Гражданалысь инӧдъяссӧ некыдзи оз позь дзескӧдны налӧн социальнӧй, расӧвӧй, войтырсикас торъялӧм серти, кыв либӧ енлы эскӧм серти.

Мужичӧйлӧн да нывбабалӧн инӧдъясыс да вӧляыс, найӧс збыльмӧдан позянлуныс ӧткодьӧсь.


18 статья

Коми Республикаса Оланподулын медшӧр инӧдъяс да вӧля лыддьӧдлӧмсӧ оз ков гӧгӧрвоны кыдзи мортлысь да гражданинлысь ставӧн пыдди пуктана мукӧд инӧд да вӧля киритӧм либӧ омӧльтӧм.

Коми Республикаын оз позь лэдзны мортлысь да гражданинлысь инӧдъяс да вӧля киритысь либӧ омӧльтысь оланпасъяс.

Мортлысь да гражданинлысь инӧдъяссӧ да вӧлясӧ вермӧ дзескӧдны федеральнӧй оланпас сӧмын сы выйӧдз, мыйта колӧ дорйыны оланподув тэчаслысь мыджӧдъяссӧ, мукӧд йӧзлысь мывкыдлунсӧ, дзоньвидзалунсӧ, инӧдъяссӧ да оланпасӧн урчитӧм кӧсйӧмъяссӧ, могмӧдны канму дорйӧм да ӧпастӧмлун.


19 статья

Быд гражданин вермӧ ачыс тырвыйӧ збыльмӧдны ассьыс инӧдъяс да могъяс 18 арӧссянь.


20 статья

Суйӧрсайса граждана, гражданствотӧм йӧз вӧдитчӧны инӧдъясӧн да збыльмӧдӧны ассьыныс могъяссӧ Коми Республикаын олысь Россия Федерацияса граждана моз жӧ, оланпасӧн либӧ войтыркостса сёрнитчӧмӧн урчитӧмаысь ӧтдор.


21 статья

Быдӧнлӧн эм олӧм вылӧ инӧд.

Ёрдӧн шуӧм серти мортлысь лов босьтӧмсӧ, сійӧс водзӧ вылӧ дзикӧдз кириттӧдз, федеральнӧй оланпас вермӧ индыны кыдзи медся чорыд мыждӧм, вӧчӧма кӧ олӧмлы паныд торъя ыджыд лёктор, та дырйи мыждана мортлӧн эм инӧд сылысь делӧсӧ ёрдын присяжнӧй заседательясӧн видлалӧм вылӧ.
22 статья

Мортлысь бур нимсӧ видзӧ канму. Нинӧм оз вермы лоны сійӧс омӧльтан подулӧн.

Некодӧс оз позь пытайтны, нартитны, увтыртны сылысь мортлунсӧ, вӧчны сылы лёктор либӧ накажитны. Некод вылын оз позь вӧчавны медицинскӧй, туялан либӧ мукӧд сикас опыт мортлӧн кӧсйытӧг.
23 статья

Быдӧнлӧн эм вӧля да сійӧс вӧрзьӧдтӧмлун вылӧ инӧд.


24 статья

Быд мортлӧн эм ас олӧм вӧрзьӧдтӧмлун вылӧ, аслас да аскотырлысь гусятор видзӧм вылӧ, ассьыс бур нимсӧ да мортлунсӧ дорйӧм вылӧ инӧд.

Быдӧнлӧн эм инӧд видзны йӧзасьӧмысь письмӧасьӧм, телепон сёрни, пошта, телеграп пыр да мукӧд юӧр. Тайӧ инӧдсӧ позьӧ дзескӧдны сӧмын ёрдлӧн шуӧм серти.
25 статья

Оз позь чукӧртны, видзны, паськӧдны мортлӧн ас олӧм йылысь юӧръяс да вӧдитчыны наӧн сылысь юасьтӧг.

Канму власьт органъяс да меставывса асвеськӧдлан органъяс, чина йӧз быть сетӧны позянлун быдӧнлы тӧдмасьны сылысь инӧдъяс да вӧля веськыда вӧрзьӧдан кабалаӧн да материалӧн, оланпасын кӧ мӧдтор абу пасйӧма.
26 статья

Мортлысь оланінсӧ оз позь вӧрзьӧдны. Некодлӧн абу инӧд пырны оланінӧ сэні олысьяслӧн кӧсйытӧг, абу кӧ урчитӧма федеральнӧй оланпасӧн либӧ подулалӧма ёрд шуӧмӧн.


27 статья

Быдӧн вермӧ индыны инӧд серти ассьыс войтырсикассӧ. Некодӧс оз позь мырдӧн тшӧктыны петкӧдлыны да индыны ассьыс войтырсикассӧ.

Быдӧнлӧн эм инӧд вӧдитчыны чужан кывйӧн, ас вӧляысь бӧрйыны сёрнитан, быдтан-сӧвмӧдан, велӧдчан да творческӧя уджалан кыв.
28 статья

Коми Республикаын эм ас вӧляысь ветлӧм-мунӧм, овланін да оланін бӧрйӧм вылӧ инӧд.


29 статья

Быдӧнлы сетӧма тыр позянлун овны сӧвесьт серти, ас вӧляысь эскыны енлы, такӧд тшӧтш инӧд эскыны ӧткӧн либӧ мукӧдкӧд ӧтвылысь кӧть кутшӧм енлы либӧ овны енлы эскытӧг, сідзжӧ ас вӧляысь бӧрйыны да паськӧдны енлы эскана да мукӧд сикас видзӧдлас, овны на серти, та дырйи кӧ оз торкавсьы оланпас.


30 статья

Быдӧнлы сетӧма тыр позянлун ас вӧляысь мӧвпавны да сёрнитны.

Оз позь паськӧдны социальнӧй, раса, войтырсикас либӧ енлы эскӧм серти лӧгалӧм да лёкалӧм и сідзжӧ ышӧдны та вылӧ. Оз позь паськӧдны социальнӧй торъялӧм, раса, войтырсикас, енлы эскӧм либӧ кыв серти верктуялӧм.

Некодӧс оз позь мырдӧн тшӧктыны юксьыны аслас мӧвпъясӧн да видзӧдласъясӧн либӧ эновтчыны наысь.

Быдӧнлӧн эм инӧд оланпас вылӧ мыджсьӧмӧн быд ног корсьны, босьтны, сетны, лэдзны да разӧдны юӧр. Канму гусяторъясӧ пырысь юӧръяслысь лыддьӧг урчитӧ оланпас.

Сетсьӧ тыр позянлун йӧзӧс паськыда юӧртан вӧля вылӧ. Цензура оз вермы лоны.


31 статья

Быдӧнлӧн эм ӧтувтчӧм вылӧ инӧд, такӧд тшӧтш уджсикас серти асьнысӧ доръян котыръяс лӧсьӧдӧм вылӧ инӧд. Ӧтйӧза котыръяслы сетсьӧ тыр позянлун ас вӧляысь уджалӧм вылӧ.

Некодӧс оз позь мырдӧн пыртны кутшӧмкӧ котырӧ либӧ кутны сэні.
32 статья
Гражданалӧн эм инӧд тыш-косьтӧг, ӧружиетӧг чукӧртчӧм вылӧ, собраниеяс, митингъяс да демонстрацияяс, ӧтувъя мунӧмъяс да пикетъяс нуӧдӧм вылӧ.
33 статья

Гражданалӧн эм инӧд пырӧдчыны канму делӧяс нуӧдӧмӧ кыдзи веськыда аслыныс, сідзи и наӧн индӧм йӧз пыр.

Гражданалӧн эм инӧд бӧрйыны канму власьт органъясӧ да меставывса асвеськӧдлан органъясӧ, а сідзжӧ пырӧдчыны референдумӧ. Йӧзлӧн, кодъяслӧн Россия Федерацияса да Коми Республикаса оланпастэчас серти эм пассивнӧй бӧрйысян инӧд, эм инӧд лоны бӧрйӧмаӧн канму власьт органъясӧ да меставывса асвеськӧдлан органъясӧ.

Бӧрйысьны да лоны бӧрйӧмаӧн инӧдыс абу гражданалӧн, кодъясӧс ёрд шуис ас вӧснаыс кывкутны вермытӧмӧн, а сідзжӧ ёрдшуӧм серти дзескыдінын пукалысьяслӧн.

Гражданалӧн эм ӧткодь позянлун пырны канму служба вылӧ.

Гражданалӧн эм инӧд пырӧдчыны ёрд уджӧ.


34 статья

Быд гражданинлӧн эм инӧд веськыда шыӧдчыны, а сідзжӧ ыстыны шыӧдчӧм канму органъясӧ да меставывса асвеськӧдлан органъясӧ.


35 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд ас вӧляысь вӧдитчыны ас кужанлунӧн да эмбурӧн ас вылӧ уджын да мукӧд сикас экономическӧй уджын, абу кӧ сы вылӧ оланпасӧн индӧм кутӧд.

Оз позь вӧчны ӧткӧн ыджыдалӧм да ылӧдчана венласьӧм вылӧ веськӧдӧм экономическӧй удж.
36 статья

Аспом эмбур вылӧ инӧдсӧ видзӧ оланпас.

Быдӧн вермас инӧд серти лӧсьӧдны аслыс эмбур, кутны сійӧс, вӧдитчыны сыӧн кыдзи ӧткӧн, сідзи и мукӧдкӧд ӧтвылысь.

Рӧдвужсянь кольӧм эмбур вуджӧм вылӧ инӧдыс тыр позянлуна.


37 статья

Инӧд серти гражданалӧн да налӧн котыръяслӧн аспом эмбурын вермас лоны му.

Му да вӧр-васа мукӧд озырлун ас вӧляысь киын кутӧны, наӧн вӧдитчӧны да наӧн веськӧдлӧны эмбуралысьяс, а сідзжӧ му да вӧр-васа мукӧд озырлун ас вӧляысь киын кутӧны да наӧн вӧдитчӧны мукӧд йӧз, кодъяслӧн эм татшӧм инӧдыс, оз кӧ ло таысь лёктор гӧгӧртаслы да оз кӧ тайӧ торк мукӧд йӧзлысь инӧдъяс да оланпасӧн урчитӧм кӧсйӧмъяс.

Муӧн вӧдитчанногсӧ урчитӧ оланпас.


38 статья

Быдӧн уджалӧ ас вӧляысь. Быдӧнлӧн эм инӧд ас вӧлясьыс веськӧдны морттуйсӧ кытчӧ кӧсйӧ, бӧрйыны удж да уджсикас.

Мырдӧн уджӧдны оз позь.

Быдӧнлӧн эм инӧд уджавны сэні, кӧні эм тырвыйӧ лӧсялана видзчысянлун да уджалан сӧстӧмлун, эм инӧд некутшӧм ногӧн кедзовттӧг да оланпасӧн урчитӧм медічӧт удждонысь оз этшаджык удждон босьтӧм вылӧ, а сідзжӧ эм уджтӧмалӧмысь доръян инӧд.

Торъя йӧзлы да котыръяслы сетӧма инӧд удж кузя венъяс вылӧ, кодъясӧс бырӧдан ногыс урчитӧма федеральнӧй оланпасын, такӧд тшӧтш и бастуйтӧм вылӧ инӧд.

Быдӧнлӧн эм шойччӧм вылӧ инӧд. Удж йылысь сёрнитчӧм серти уджалысьлы сетсьӧ тыр позянлун федеральнӧй оланпасӧн урчитӧм уджалан кад вылӧ, шойччан да гажӧдчан лунъяс вылӧ, быд вося мынтана шойччӧг вылӧ.


39 статья

Мамлун, батьлун да челядьдыр, аскотырӧс дорйӧ канму.

Челядь вӧсна тӧжд, найӧс быдтӧм-сӧвмӧдӧм — бать-мамлӧн ӧткодь инӧд да кывкутана мог.

Уджавны вермысь челядьлы, кодъяслы тырис 18 арӧс, быть колӧ тӧждысьны уджавны вермытӧм бать-мам вӧсна.


40 статья

Быдӧнлӧн эм тыр позянлун социальнӧя могмӧдӧм вылӧ арлыд серти, висигӧн, вермытӧм вӧсна, вердысьӧс воштӧм бӧрын, челядьӧс быдтӧм-сӧвмӧдӧм могысь да мукӧдтор дырйи, кыдзи урчитӧма оланпасын.

Канмуса пенсияяс да сьӧма социальнӧй отсӧг урчитӧ оланпас.

Ошканаӧн лоӧ ас вӧляысь социальнӧя страхуйтчӧм, социальнӧя могмӧдан содтӧд сикас артмӧдӧм да бурвӧчӧм.


41 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд оланін вылӧ. Некодлысь оз позь оланінсӧ босьтны помкатӧг.

Канму власьт органъяс да меставывса асвеськӧдлан органъяс ошкӧны оланін кыпӧдӧм, сетӧны позянлун збыльмӧдны оланін вылӧ инӧд.

Судзсьытӧмаяслы, оланпасын индӧм мукӧд гражданалы, кодъяслы колӧ оланін, сійӧс сетӧны дон босьттӧг либӧ лӧсялана донысь канмуса, муниципалитетса да мукӧд оланін фондысь оланпасӧн урчитӧм муртӧс серти.


42 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд дзоньвидзалун видзӧм да медицина отсӧг вылӧ.

Канму сетӧ тыр позянлун дон босьттӧг медицина отсӧг вылӧ йӧзлысь дзоньвидзалун видзан канмуса да муниципалитетса учреждениеясын лӧсялана сьӧмкуд, страхӧвӧй мынтысьӧм, мукӧдлаысь воӧм сьӧм весьтӧ.

Коми Республикаын федеральнӧй уджтасъяс дорӧ сетӧны содтӧд сьӧм йӧзлысь дзоньвидзалун видзан да ёнмӧдан республикаса уджтасъяс вылӧ, корсьӧны туйяс йӧзлысь дзоньвидзалун видзан канмуса, муниципалитетса, аспом тэчасъяс сӧвмӧдӧм могысь; ошканаӧн лоӧ мортлысь дзоньвидзалун ёнмӧдан, физическӧй культура да спорт сӧвмӧдан, вӧр-ва да санитарно-эпидемиологическӧй сӧстӧмлун видзан удж.

Йӧз олӧмлы да дзоньвидзалунлы лёк вӧчӧмтор да сылысь помкасӧ дзебӧмысь чина йӧз пондасны кывкутны федеральнӧй оланпас серти.
43 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд овны сӧстӧм гӧгӧртасын, тӧдны сы йылысь збыльсӧ да босьтны вештысьӧм, вӧчӧма кӧ лёктор сылӧн дзоньвидзалунлы либӧ эмбурлы гӧгӧртас видзан инӧд торкӧм да омӧль уджаланін вӧсна.

Быдӧнлы колӧ видзны вӧр-ва да гӧгӧртас, тӧждысьны вӧр-ва озырлун вӧсна.
44 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд велӧдчыны.

Сетӧма тыр позянлун мытшӧдтӧг да мынтысьтӧг велӧдчыны школаӧдзса, ставлы сетана шӧр (тыр) да шӧр тшупӧда уджсикаса тӧдӧмлун сетан канмуса либӧ муниципалитетса велӧдан учреждениеясын да предприятиеясын.

Быдӧн инӧд серти вермӧ венласьӧм подулын мынтысьтӧг босьтны вылыс тшупӧда тӧдӧмлун канмуса либӧ муниципалитетса велӧдан учреждениеын да предприятиеын.

Быдӧнлы быть колӧ босьтны ставлы сетана подув тӧдӧмлун. Бать-мам либӧ найӧс вежысьяс могмӧдӧны челядьӧс ставлы сетана подув тӧдӧмлун босьтӧмын.

Коми Республикаын вынаӧсь канмуса велӧдан стандартъяс, сетсьӧ мыджӧда отсӧг быдсикас велӧдчӧмлы да ас кежысь велӧдчӧмлы.


45 статья

Быдӧнлы сетӧма тыр позянлун литература, художество, наука, техника да мукӧд сикас творчество вылӧ, велӧдӧм вылӧ вӧля. Морт вежӧр-мывкыдӧн чужтӧмасӧ видзӧ оланпас.

Быдӧнлӧн эм инӧд пырӧдчыны культура олӧмӧ да вӧдитчыны культура учреждениеясӧн, сибӧдчыны культура озырлун дорӧ.

Быдӧнлы быть колӧ тӧждысьны история да культура озырлунъяс вӧсна, видзны история да культура памятникъяс.


46 статья киритӧма.
47 статья

Быдӧнлы быть колӧ мынтыны оланпасӧн индӧм став вотсӧ да ӧктассӧ. Оланпасъяс, кодъяс урчитӧны выль вот либӧ омӧльтӧны вот мынтысьяслысь олӧмсӧ, уджалӧны сӧмын найӧс вынсьӧдан кадсянь.


48 статья

Гражданинлӧн долг да мог дорйыны Айму.

Гражданин нуӧ военнӧй служба федеральнӧй оланпас серти.

Гражданинлӧн, сылӧн видзӧдласыс либӧ енлы эскӧмыс кӧ оз лэдз нуны военнӧй служба, а сідзжӧ федеральнӧй оланпасӧн урчитӧм мукӧдтор дырйи, эм инӧд вежны сійӧс лӧсялана гражданскӧй службаӧн.


49 статья

Коми Республикаын сетӧма тыр позянлун мортлысь да гражданинлысь инӧдъяссӧ да вӧлясӧ канмуӧн дорйӧм вылӧ.

Быдӧн инӧд серти вермӧ быд ног дорйыны ассьыс инӧдъяс да вӧля, сы вылӧ кӧ абу оланпасӧн индӧм кутӧд.
50 статья

Быдӧнлӧн эм тыр позянлун дорйыны ёрдын ассьыс инӧдъяс да вӧля.

Канму власьт органъяслӧн, меставывса асвеськӧдлан органъяслӧн, ӧтйӧза котыръяслӧн да чина йӧзлӧн шуӧм да вӧчӧмтор (либӧ вӧчтӧмтор) вылӧ позьӧ норасьны ёрдӧ.

Быдӧн инӧд серти вермӧ Россия Федерациялӧн войтыркостса сёрнитчӧмъяс серти шыӧдчыны морт инӧдъяс да вӧля доръян канмукостса органъясӧ, канмуын кӧ абу нин некутшӧм позянлун дорйыны найӧс.


51 статья

Некодлысь оз позь мырддьыны инӧд видлавны сылысь делӧсӧ сэтшӧм ёрдын да ёрдысьӧн, кодъяслы шуӧма видлавны сійӧс оланпас серти.

Мыж вӧчӧмысь мыжданалӧн эм инӧд видлавны ёрдын сылысь делӧсӧ присяжнӧй заседательясӧн, кор тайӧс индӧма федеральнӧй оланпасӧн.
52 статья

Быдӧнлӧн эм тыр позянлуна инӧд босьтны тыр-бур юридическӧй отсӧг. Юридическӧй отсӧгыс сетсьӧ дон босьттӧг, та йылысь кӧ урчитӧма оланпасын.

Быд кутӧмалӧн, стража улӧ босьтӧмалӧн, лёк вӧчӧмысь мыжданалӧн эм инӧд босьтны отсӧг адвокатсянь (дорйыссянь) сійӧс кутан, стража улӧ босьтан либӧ мыждан кадсянь.
53 статья

Лёк вӧчӧмысь быд мыждана морт лоӧ мыжтӧм сэтчӧдз, кытчӧдз сылысь мыжсӧ оз ло подулалӧма федеральнӧй оланпасын индӧм ногӧн да урчитӧма оланпас серти вынсялӧм ёрдшуӧмӧн.

Мыждана мортлы абу быть эскӧдны аслас мыжтӧмлунын.

Мортӧс мыждігӧн кӧ эм бырӧдны позьтӧм падъялӧм, сійӧ бергӧдчӧ мыжданалы бур вылӧ.


54 статья

Некодӧс оз позь мӧдысь ёрдны ӧти и сійӧ жӧ мыжысь.

Ёрдігӧн оз позь вӧдитчыны федеральнӧй оланпас торкалӧмӧн судзӧдӧм эскӧданторъясӧн.

Быд мыждӧмалӧн эм инӧд корны выльысь видлавны ёрдшуӧмсӧ вылынджык ёрдын федеральнӧй оланпасӧн урчитӧм ногӧн, а сідзжӧ эм инӧд корны сійӧс мылыштны либӧ кокньӧдны накажитӧмсӧ.


55 статья

Некодлы абу быть висьтасьны аслыс, гӧтырыслы либӧ верӧсыслы да матысса рӧдвужыслы паныд, кодъясӧс стӧчмӧдӧма федеральнӧй оланпасӧн.

Федеральнӧй оланпас вермас и мукӧд ногӧн мездыны быть висьтасьӧмысь.
56 статья

Инӧдъяссӧ йӧзлысь, кодъяслы вӧчӧма лёктор да власьтсянь омӧльтор, видзӧ оланпас. Канму сетӧ позянлун налы шыӧдчыны ёрдӧ да босьтны вӧчӧм лёкторсьыс вештысьӧм.


57 статья

Быдӧнлӧн эм инӧд босьтны канмусянь вештысьӧм сійӧ лёкторсьыс, кодӧс вӧчӧма оланпас торкалӧмӧн (либӧ могъясысь эновтчӧмӧн) канму власьт органъясӧн либӧ сэтысь чина йӧзӧн.


58 статья

Оланпас, коді урчитӧ либӧ чорзьӧдӧ кывкутӧм, кольӧм кадыслы оз инмы.

Некод оз кывкут вӧчӧмторйысь, вӧчигас кӧ сійӧс эз лыддьыны инӧд торкӧмӧн. Инӧд торкӧм бӧрын кӧ сыысь кывкутӧмсӧ бырӧдӧма либӧ кокньӧдӧма, сэки вӧдитчӧны выль оланпасӧн.
59 статья

Коми Республика сулалӧ аслас олысьяс дор, кор найӧ кутшӧмкӧ кадколастӧ олӧны республикаысь бокын.


60 статья

Тайӧ юрпасса гижӧдъясыс артмӧдӧны мортлӧн инӧда статуслысь подувсӧ да найӧс позьӧ вежны сӧмын тайӧ Оланподулӧн урчитӧм ногӧн.


3 юрпас. КОМИ РЕСПУБЛИКАЛӦН

КАНАЛАН СТАТУС, АДМИНИСТРАТИВНӦЙ ДА МУТАС

ТЭЧАСНОГ
61 статья

Коми Республикалысь – Россия Федерацияӧ пырысь канмулысь – статуссӧ индӧма Коми Республикаса Оланподулӧн да Россия Федерацияса Оланподулӧн.

Коми Республикалысь статуссӧ позьӧ вежны оланподула федеральнӧй оланпас серти Россия Федерация да Коми Республика костын сёрнитчӧмӧн.
62 статья

Коми Республика ас мутасын кутӧ канмулысь став власьтсӧ, сійӧ уджмогъясысь ӧтдор, кодъясӧс сетӧма Россия Федерация веськӧдлӧм улӧ Россия Федерациялӧн веськӧдланторъяс серти да Россия Федерациялӧн да Россия Федерацияса субъектъяслӧн ӧтувъя веськӧдланторъяс серти.

Россия Федерацияса канму власьт органъяс да Коми Республикаса канму власьт органъяс костын веськӧдланторъяссӧ да уджмогъяссӧ юкӧны Россия Федерацияса Оланподув серти, федеральнӧй оланпасъяс серти, веськӧдланторъяс да уджмогъяс юклӧм йылысь Федеративнӧй да мукӧд сёрнитчӧм серти.

Коми Республика ачыс лӧсьӧдӧ войтыркостса да экономикаын ортсыса йитӧдъяс, Россия Федерацияса мукӧд республикакӧд, дормукӧд, обласьткӧд, асвеськӧдлан обласьткӧд, асвеськӧдлан кытшкӧд сёрнитчӧмъяс, найӧ кӧ оз мунны Россия Федерацияса Оланподувлы паныд.


63 статья

Россия Федерацияса Оланподув серти Россия Федерациялӧн веськӧдлӧм улӧ пырӧны:

а) Россия Федерациялысь Оланподув да федеральнӧй оланпасъяс вынсьӧдӧм да вежлалӧм, найӧс збыльмӧдӧм бӧрся видзӧдӧм;

б) Россия Федерациялӧн федеративнӧй тэчасног да мутас;

в) мортлысь да гражданинлысь инӧдъяс да вӧля ладмӧдӧм да дорйӧм; Россия Федерацияса гражданство; этша лыда войтырсикасъяслысь инӧдъяс ладмӧдӧм да дорйӧм;

г) оланпас пыртысь, олӧмӧ пӧртысь да ёрд власьтлӧн федеральнӧй органъяслысь тэчас, найӧс котыртанног да налысь уджаланног лӧсьӧдӧм; канму власьтлысь федеральнӧй органъяс артмӧдӧм;

д) федеральнӧй канму эмбур да сыӧн веськӧдлӧм;

е) Россия Федерациялӧн канму, экономическӧй, экологическӧй, социальнӧй, культурнӧй да национальнӧй сӧвмӧдан юкӧнын федеральнӧй политикалысь подувъяс да федеральнӧй уджтасъяс лӧсьӧдӧм;

ж) ӧтувъя рыноклысь инӧда подувъяс лӧсьӧдӧм; сьӧмӧн, валютаӧн, кредитӧн, канкерка уджӧн веськӧдлӧм, сьӧм лэдзӧм, дон политика подув; федеральнӧй экономика службаяс, тшӧтш федеральнӧй банкъяс;

з) федеральнӧй сьӧмкуд; федеральнӧй вот да ӧктас; дінму сӧвмӧдан федеральнӧй фондъяс;

и) федеральнӧй энергетика тэчасъяс, ядернӧй энергетика, юксян материалъяс; федеральнӧй транспорт, туйяс, юӧртӧм да связь; ентыкола удж;

к) Россия Федерациялӧн ортсыса политика да войтыркостса йитӧдъяс, Россия Федерациялӧн войтыркостса сёрнитчӧмъяс; война да миркӧд йитчӧм могъяс;

л) Россия Федерациялӧн экономикаын ортсыса йитӧдъяс;

м) дорйысянлун да видзчысянлун; дорйысянторъяс вӧчӧм-лэдзӧм; ӧружие, боеприпас, военнӧй техника да мукӧд военнӧй эмбур вузаланног да ньӧбанног урчитӧм; пагӧданторъяс, дурмӧданторъяс вӧчӧм да наӧн вӧдитчанног;

н) Россия Федерацияса канму суйӧрлысь, мутас саридзлысь, сынӧдлысь, торъялана экономика зоналысь да континент шельфлысь статус урчитӧм да найӧс дорйӧм;

о) ёрдтэчас; прокуратура; уголовнӧй да уголовно-исполнительнӧй оланпастэчас; амнистия да мылыштӧм; гражданскӧй оланпастэчас; морт-вежӧр мывкыдӧн чужтӧмтор инӧд серти ладмӧдӧм;

п) федеральнӧй коллизионнӧй инӧд;

р) поводдя тӧдмалан служба, стандартъяс, муртӧг, муртас тэчас да кад арталӧм; мусяр пертас туялӧм да мусерпас тэчӧм; иннимъяс сетӧм; официальнӧй статистика да бухгалтерия серти арталӧм;

с) Россия Федерация канму наградаяс да почёт нимъяс;

т) федеральнӧй канму служба.

Россия Федерациялӧн веськӧдланторъяс кузя пыртӧм оланподула федеральнӧй оланпасъяс да федеральнӧй оланпасъяс веськыда пӧртӧны олӧмӧ Коми Республика мутасын.



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет