Конспект лекций Мамандык: 5В071200-«Машина жасау» Өскемен Усть-Каменогорск

Әр түрлi даярлауларды өңдеулер үшiн астығы өзара қатты бекiтпеген түрпiлi материалдармен қолданады. Түрпiлi материалдарды дәреже осыған ұнтақтарда әкетедi.

10 Кескішті өңдеу үшiн қолданылатын аспаптар
Кесудiң негiзгi әдiстерi. Кескіш үш негiзгi әдiстермен алады: лезвиялық аспаптың кесуiмен, кесу түрпiлi аспаппен және (домалатумен ) майысқақ деформацияланумен. Қабылданған әдiске байланысты кескіштің алулары (13-шi сурет).

1. Бiр жiптi аспаптардың көп тесiктi кесуiн әдiс - (өзектi, призмалық, дөңгелек) бұранды кескiштер және бiр жiптi ажарлауыш шарықтармен.

2. Көп жiптi аспаптардың бiр өтетiн кесуiн әдiс: Гребенколармен, көп жiптi (цилиндрлiк және конустық) көп жiптi ажарлауыш шарықтармен, белгiшi бұранда кескiш бастармен, дөңгелек дөңгелек плашкалармен.

3. Айналмалы аспаптардың бiр өтетiн әдiс: (диск сияқты, бармақ, домалақ) бұранды бiр жiптi фрезалармен, құйын тәрiздi.

4. Кесiлетiн дайындаманы ұзындығы көбiрек көп жiптi фрезалардың қыруы.


а- кескiш резьбовый; болып табылады; б- бiр жiптi диск сияқты фреза; в- шеткi фреза бiр жiптiден; г - бiр жiптi домалақ фреза
13 – сурет. Кесудің негiзгi әдiстерi
Белгiшiлер саңылаулардағыны кесу үшiн арналған. Белгiшiлер конструкциялар және қолдану бойынша келесi түрлерге бөледi.

1. Станокте де, қолдан да оюларды кесулер үшiн машина - қолдан; даярлауларды өңдеу үшiн зубьелер шахматты орналастырылумен коррозия-шыдамды және ыстыққа нық болаттар және жеңiл қорытпалардан даярлауларды өңдеу үшiн; бесстружечные.

2. 0, 25— 0, 9 мм-нің диаметрiмен метрлiк оюды станоктегi кесулерi үшiн Машинамен; кеспелтек ойыстар, бұрандалы ойыстармен.

3. Гайка жасау станоктерге Гайколарындағы оюларды кесулер үшiн бұранда: имек артымен; бесстружечные бұранда; өңдеу үшiн зубьелер шахматты орналастырылумен коррозия-шыдамды және ыстыққа нық болаттар; артының түзуiмен бесстружечные.

4. Конустық бұрандаларды кесулер үшiн конустық.

5. Дөңгелек ою үшiн белгiшiлер.

6. Құранды конструкцияның белгiшiлерi, (iшкi бұранда үшiн бұранда кескiш бастар) реттелмейтiн және реттелетiн.

7. (бұрғы - белгiшi) арнайы құрамалы, сатылы.ы шаншып аударатын.

Комплекстте, құрастырымдық элементтердi кесудi схеманың таңдауы және тағайындау белгiшiлердiң арасындағы белгiшiнiң түрiнiң таңдауы, комплекстегi белгiшiлердiң санының анықтауы, салмақты үлестiру және оның дәлдiгiнiң өлшемдерiнiң есепке алуымен орындайды.Түр ( тесiп өткен керең) саңылау, бөлшектi материал және өндiрiстiң шарттары. Өлшемдердiң белгiшiлердiң құрастырымдық элементi, олардың тағайындауы және есептеуi. Белгiшiлердiң негiзгi құрастырымдық элементтерiне (14-шi сурет) жатады: (шарбақ ) шаншып аударатын 1-шi бөлiк 2-шi калибрлейтiн бөлiк 4, 5-шi бекiткiштiң элементтерiмен 3-шi арты 7-шi 6 және жоңқалы ойыстың тiсiнiң формасы және олардың бағыты; геометриялық параметрлер шаншып аударатын және калибрлейтiн жиiрек; белгiшiнiң оюының профильлерi және оның өлшемдерi.

Шаншып аударатын бөлiк оюды профильнiң барлық нобайы бойынша металлдың жiктерiнiң кесуi үшiн арналған. Калибрлейтiн бөлiк (бiрiншi калибрлейтiн ораммен) профильнiң ақырғы құрастыруы үшiн қызмет көрсетедi, бағыт және өздiгiнен созбалау белгiшiнiң беруi күштердiң әсерiнен және шаншып аударатын бөлiктiң сыртқы бетi бойынша белгiшiнiң ұштауының жанында қайта қайрауғаболады. Арты станоктiң шпинделiнен бұрау моментiнiң берiлуi үшiн арналған. Шаншып аударатын белгiшiнiң бiр бөлiгi кеседi (14-шi сурет болып табыл) генераторлық немесе (14-шi сурет) профилдi схема бойынша металл қабаттар. (машина, бұранда тағы басқа белгiшiлер) генераторлық схемаларды жағдайлардың көпшiлiгiнде қолданады. Профилдi схемасын калибрлейтiн және конустық белгiшiлер үшiн қолданады.

Шаншып аударатын бөлiктiң негiзгi параметрлерi: калибрлейтiн бөлiк басталғанға дейiнгi шеттен l1 шаншып аударатын бөлiктiң ұзындығы

14 – сурет. Тұтас көрiнiс, (болып табылады) кесудi схема және белгiшiнiң геометриялық параметрлерi

L1 ұзындықты ( тесiп өткен керең) саңылауды түрге байланысты тағайындайды, түр комплекстегi (машина, бұранда тағы сол сияқтылар) белгiшi, белгiшiнiң нөмiрi. Калибрлейтiн бөлiк. Ақырғы өлшемдер және кесiлетiн оюды сапа басқа осындай жағдайлардың калибрлейтiн бөлiктiң орындауын сапаларынан тәуелдi болады. (14-шi сурет) калибрлейтiн lдардың бiр бөлiгiнiң ұзындығын артқы бет бойынша ұштаудың жанында қайта қайрауға кесiлетiн оюды ұзындық және қорды есепке алумен тағайындайды.

Калибрлейтiн бөлiк бойынша белгiшiлер профиль бойынша тылдаусыз әзiрлей алады, тылдаумен - K = 0, 01...0, 02 ммдегi қауырсыны бойынша қауырсынның 2/ з енiнде немесе тылдаумен барлық қушін ұлғайтады. 10 мм-ге дейiн диаметрiнiң белгiшiлерi незатылованнымиларды жағдайлардың көпшiлiгiнде орындайды. Жұмыстың процессiндегi белгiшiнiң бағытын жақсартатын қауырсынның 2/ з енiндегi затылуюты бұранда белгiшiлер ұлғайтады.
11 Кескішті өңдеу үшiн қолданылатын аспаптар. Плашкалар
Бұранды фрезалар. Плашкалар. Плашкалар цилиндрлiк және конустық сыртқы бұрандаларды кесу үшiн арналған. Дөңгелек плашканың негiзгi құрастырымдық элементтерiне жатады олар: бөлiк калибрлейтiн шаншып аударатын бөлiк, диаметр және жоңқалы саңылауларды орналастырылу, қауырсынның ен және формасы, плашка Нның Dтың сыртқы диаметрi, енi, (15-шi сурет) бекiткiштiң элементтерi, сан. Плашкалар олардың қызметiнiң мерзiмiн үлкейтетiн шеттермен орналасқан екi шаншып аударатын бөлiктер алады. Шаншып аударатын плашканың бiр бөлiгi келесi параметрлермен бейнеленедi: жоспарда, ұзындықтың бұрышымен, өлшем және бұранды бөлiмшелердiң формасы, шаншып аударатын шеттердiң санымен, форма алдыңғы және артқы беттер, алдыңғы және артқы бұрыштармен. Шаншып аударатын бөлiк оюды бытқылдан металлының алып тастауы бойынша негiзгi жұмысты орындайды. Шаншып аударатын бөлiктiң бұрыш және ұзындығы кесiлетiн оюды материалға байланысты сайланады: берiктiгi жоғары болаттар үшiн ; жеңiл және түстi металлдар және сәйкесiнше сәйкесiнше. Шама жағдайда шектердегiнi сайланады.

15 – сурет. Бұранда кескiш плашканың конструкциясы: тұтас көрiнiс және шаншып аударатын бөлiктiң элементтерi

Артқы бұрыш iшкi диаметрде сонымен бiрге менменседi және тылдауды шамамен анықталады

16 – сурет. Бұранда кескіштер

Фрезалар бөлшектi материалға байланысты белгiленетiн бұрышпен алдыңғы бет бойынша ұштайды: шойын үшiн, қола жез және қатты болады.Зубьелердi төбеде артқы бұрыштар шектер, бүйiрлеу тараптарға сайланады және тылдау операцияларында қамтамасыз етiледi.

17 – сурет. Диск сияқты бұранда кескiш

12 Тiстi доңғалақтардың өңдеу үшiн арналған аспаптар

1. Эвольвент - (6.2-шi тарауды қара) дөңгелек бойынша түзу домалауда сырғанаусыз пайда болады, онда тiс ойып жасалған аспаптардың негiзi (тақтайша ) тура болып табылады. Мұндай тесiктер, профиль бойынша тура профильмен ажарлауыш шарықтармен қаралудан өтетiн (эвольвенталық ) қисық сызықты профильi бар тiс ойып жасалған аспаптар.

2. Аспаптық - рейканы тура форма тiстi доңғалақтар ғана емес, сонымен бiрге олардың дәлдiгiн жоғарылататын және құрастыру және өндiрiстi ықшамдайтын тiс ойып жасалған аспаптар да бақылау жай ғана iске асыруға салыстырмалы мүмкiндiк бередi.

3. Доңғалақтардың өстер арасындағы қашықтығы кез келген күйiнде iлiктiрудi дұрыс санауға мүмкiндiк береді.

4. Түзетiлген доңғалақтар профиль тақтайшаның бастапқы нобайының жылжуы өзгерiссiз аспаптың өзiне жолымен пайда болады. Сонын арқасында бұл ылғи бiр аспапқа профильлер iлiктiру үшiн өте орынды алуға болады.

Тiстi доңғалақтар екi әдiстермен өндiрiледi: көшiрмесiн алу және жаттықтырулар. Қыру әрбiр бытқылдың өңдеуiн аяқтаудан кейiн бiр тiске бөлумен немесе пiшiлген затының бұрылысымен кезектеседi. Көшiру тәсiлiнiң және қисықтiс цилиндрлiк доңғалақтарының кесулерi үшiн аспап ретiнде қолданылады:

1) бармақ тiсті ойып жасалған фрезалары;

2) (модулдiк ) диск сияқты тiс ойып жасалған фрезалар;

3) тiк тiстi және қисықтiсті доңғалақтар үшiн бойылар;

4) доңғалақтың барлық зубье бiр уақытта қыятын тiс талқандайтын бастар.

Домалату тәсiлiмен кесетiн аспаптар. Аспаппен және кесiлетiн доңғалақтың аралығында (62 – сурет) бұл нақты iлiктiруге бола өңдеудi процесстегi бастапқы дөңгелектерi бойынша бiр басқа сырғанаусыз домалатқанын бiлдiредi. Аспаптың шаншып аударатын шеттерiнiң жаттықтыруының жанында бiртiндеп жағдайлардың қатарларында кесiлетiн доңғалақтың профильi құрастыра орналасады.

13. 
    Тiстi доңғалақтарды өңдеу үшiн арналған аспаптар. Тiс ойып жасалған тесiктер
    

Тесiктер айналып өтудi әдiстi цилиндрлiк тiк тiстi, қисықтiс және шеврон тiстi доңғалақтарының өңдеуi үшiн арналған; қисықтiс және шеврон доңғалақтары қисықтiс тесiктермен қыяды. Тесiктер цилиндрлiк доңғалақтардың кесуi үшiн өте әмбебап тiс ойып жасалған аспаптар болып табылады. Оған сыртқы және iшкi iлiнiспен кез келген цилиндрлiк доңғалақ қыюға болады, бiрақ тесiктер басымды қолдану келесi жағдайларда орындалады:

1 ) блоктық доңғалақтар және төмпешiктерi бар доңғалақтардың зубьелерi кесуде,

2 ) iшкi iлiнiсi бар доңғалақтардың өңдеулерi үшiн,

3 ) аспаптың шығуы үшiн шеврон доңғалақтарының кесулерi үшiн ойыссыз,

4 ) бөлудi әдiстiң дәл тiстi тақтайшаларының кесулерi үшiн.

5 ) m-ның модулы бар сот құрылымы доңғалақтардың кесулерi үшiн m<1, 5.

Т
есiктердi габариттi өлшемдер зубьелердi және бөлгiш дөңгелектiң диаметрiнiң сандарымен анықталады. Зубьелердi сан тесiктерде жасауды технологияның жеңiлдетуi және бақылаудың оралымдылық үшiн жұп таңдауы керек

Металл өңдеуде тесiктердi келесi түрлердi қолданады:

1 ) диск сияқты - (19-шы сурет) кәдiмгi цилиндрлiк доңғалақтардың кесулерi үшiн,

2 ) табақша - (19-шы сурет, болып табыл) тiреуге тiк тiстi доңғалақтарының кесулерi үшiн,

3 ) iшкi iлiнiстiң доңғалақтары және сот құрылымы доңғалақтар үшiн (19-шы сурет) төлке және (19-шы сурет, г) құйрық,

4 ) қисықтiсi - қисықтiс доңғалақтар үшiн,

5 ) қисықтiс булысы - шеврон доңғалақтары үшiн. Цилиндрлiк тiстi тiк тiстi доңғалақтар үшiн тесiк кесу үшiн қажеттi бұрыштардың онына беру цилиндрлiк тiк тiстi шестернядан жолымен қажеттi құрастырыла алады: алдыңғы, артқы және бүйiрлеу артқы бұрыштар.

ВВ - нiң жазықтығынан солға алып тастауды шара бойынша төбеге және (20-шi сурет) тесiктi тiстiң қалыңдығының бүйiрлеу тараптарына артқы бұрыштардың алулары үшiн азаюы керек, яғни зубье бастапқы нобайдың жылжуы және кез келген қима, перпендикуляр өстерiнде жолымен тесiктерде құрастырады, жылжуды шамаларды алады.

Тесiктi тiк тiстi шестернядан алған сайып келгенде айнымалы жылжуы бар түзетiлген тiк тiстi доңғалақпен санауға болады. =0нiң бастапқы нобайының жылжу Сс жазықтықты тесiктi қима, яғни бөлгiш дөңгелек бойынша тiстiң қалыңдығы тең, бастапқы қимамен деп аталады, (ВВ -жазықтық) тесiктi алдыңғы шеттен бастапқы қиманың қашықтығы (а) бастапқы қашықтықпен деп аталады.

20- сурет. Тесiктi тiстiң параметрлерi

ВВ қиылысында:

ДД қиылысында:
Бұл қарапайым доңғалақтардың әрбiрi профилдi бұрышы бар тақтайшаның айналатын қозғалысымен құрастырылған, және сондықтан тесiктi кез келген қима, нормалы оның өстерi, ылғи бiр эвольвенталық профильнi алады. Кесiлетiн доңғалақпен iлiктiруге тесiктiң қайта қайраулары шара бойынша тиiстi шамасы бар бұл шексiз нәзiк доңғалақтардан бiр кiредi. Сондықтан және тесiктiң әр түрлi қима кесiлген доңғалақтар ылғи бiр эвольвенталық профильлердi алады.

21- сурет. Тесiк бұл қарапайым доңғалақтардың жиыны

13. 
    Тiстi доңғалақтардың өңдеуi үшiн аспаптар. Червяк Тiс ойып жасалған фрезалары
    

Тiстi доңғалақтардың өңдеуi үшiн червяк фрезасы тiс ойып жасалған тақтайшаның зубьелердi жоңқалы ойыстардың кесуi және тылдау кесетiн аспапқа жолымен айналған түрiндегi оюды профильсi бар құрт болады. Тақтайша зубьелердi кез келген саны бар доңғалақпен дұрыс iлiктiрудi бередi; червяк фрезасының үлкен артықшылығы зубьелердi нақтылы саны бар доңғалақтар қыятын диск сияқты және бармақтың алдында бұл тұрады.

Червяк фрезасы қыруды жоғарғы өнiмдiлiктi қамтамасыз етедi, бар болу өйткенi бұрандалы ойыстардың фрезасында процесстiң хабары үздiксiз мүмкiндiк бередi. Червяк фрезалары бiр және және көп тесiктi бола алады. Соңғысы үлкен өнiмдiлiктермен ие болады. Батуларды сандар үлкеюмен дегенмен фрезаның дәлдiгi құлдырайды, сондықтан көп тесiктi фрезалары сияқты тек қана қолданылады алғашқы жазылған. Червяк фрезасы кесiлетiн доңғалақтың адымы бойынша үлкен дәлдiктi қамтамасыз етедi, пiшiлген затының өйткенi әрбiр тiсi фрезаның ылғи бiр бiрнеше зубьелерiмен қаралудан өтедi.

Червяк тiс ойып жасалған фрезалары алғашқы жазылған, получистовой және =0нiң модулы бар эвольвенталық профильсi бар цилиндрлiк доңғалақтардың таза өңдеуi, =15...25 мм, =25.... 305 мм сыртқы диаметрi үшiн қолданылады. =12...360 мм ұзындығын 305 мм, =8...16 (жоңқалы ойыстар) зубьелер 360 мм, санмен, =1....3 батуларын санмен.Фрезалар дәлдiктiң класстарынан өндiрiледi: Ааа, Аа, және сәйкесiнше сәйкесiнше 5-9-шы және дәлдiктiң 11-шi дәрежелерi доңғалақтар үшiн қолданылатын D. D-ның класстарын фрезалар және профиль бойынша қайрамалған болып орындалады.

Цилиндрлiк доңғалақтар үшiн червяк модулдiк фрезаларының габариттi өлшемдерi үш стандарттармен реттеледi. Дәлдiктiң төрт класстарын (==0, 15...0, 9) сот құрылымы фрезалардан өндiрiледi: Ааа, Аа, және бiлiктi жоңқалы ойыстармен түзулермен. 9324-80-шi ГОСТ таза бiр тесiктi модулдiк фрезалардың габариттi өлшемдерiн реттейдi. Бұл стандарт бойынша аспаптар үш түрлер және дәлдiктiң алты класстарын даярлайды: =1.... 1-тұтас өте дәл фрезалары түр.Ааа және Аа дәлдiктер класстарды 8 мм; 2-тұтас фрезалар түр: = =1.... модулдары.Аа, D дәлдiктер класстарды 10 мм, және D, = =11.... модулдары.Ааның класстарды 14 ммi, және D және= =16.... модулдары.Аа дәлдiктер класстарды 20 мм және; A, Dтың дәлдiгiнiң класстарын 8...25 ммнiң модулдарының 3-құрама фрезалары түр, және D.

Тегiстеу және қайрауға эвольвенталық профильсi бар тiстi доңғалақтардың кесулерi үшiн Dтың дәлдiгiнiң 2441-3-85 класстарын ост бойынша және көп тесiктi тұтас червяк фрезаларын қолданылады, және және = =1.... модулдары.10 мм. Мұндай фрезалар () ) нөлдiк және оң алдыңғы бұрыштарды иемдене алады. Соңғысы жоңқалы ойыстармен тек қана түзулермен өндiрiледi. D-ның класстарын фрезалар және барлық түрлерiнен зубьелер профиль бойынша қайрамалған болып өндiрiледi. Червяк фрезаларымен жұмыстануға болады және түзетiлген доңғалақтар, сонымен бiрге түзумен және (бұрандалы ) қисық тiспен.

Фреза оның (орамды ) зубьелерiн бағыт (22-шi сурет) доңғалақтың тiсiнiң бағытымен дәл келетiндей етiп бекiтiледi. Әдетте қисықтiс доңғалағы бар фрезалармен, не сол тiк тiстi қыяды. Фрезаның модулы (доңғалақтың бөлгiш цилиндрiнде қима, нормалы бұрандалы сызыққа) қисықтiс доңғалақтың нормалы модулы бойынша сайланады. Егер, онда Фрезеге фреза зубьелердiң арасындағы бiр қалыпты үлестiрiлуден астам жұмыстар үшiн шарбақ конусы iстелiнедi.

Червяк фрезасының конструкцияларын негiзде өзiмен ұсынатын нақтылы түрдiң екi центрлес цилиндрлiк беттер және екi бұрандалы бет шектелген дене цилиндрлiк құрт жатады. Бiрнеше түрлер олардың көлденең қимасының формасы бойынша өз атау алған цилиндрлiк танып бiледi червяк:

22 – сурет. Червяк фрезасын кесудi схема (а) тiк тiстi және (болып табыл ) қисықтiс доңғалақтар (б)

2 ) эвольвенталық құрты бағдарлаушы цилиндрда бұрандалы сызықтың бұрандалы қозғалысты өс кесiп өтпейтiн бұрышпен ол қарағанда орналасқан тең көтерiлу бұрышына жасаушы түзудi бұрандалы қозғалысында құрастырады. Эвольвенталық құрт кесiк қимада эвольвентке алады. Эвольвенталық бұрандалы бет жазықтыққа өрiстейдi. Эвольвенталық құрт зубьелердi үлкен көлбеу бұрышы бар қисықтiс доңғалақ сияқты қарауға болады;

3 ) конволют құрты түзу бұрандалы қозғалысты өс бұрышпен ол қарағанда орналасқан кесiп өтпейтiн бұрандалы қозғалыста құрастырады. Созылған эвольвенттi - Конволют құрты орамға немесе бытқыл бойынша қалыпты қимада тура профильсi болады, жазықтық, нормалы өсте,- деп.

Архимедтiң құрты шаншып аударатын шеттерi (23-шi сурет) бұрандалы қозғалысты бiлiкпен дәл келетiн жазықтықтарда орналасатын кескiшпен қыяды. Кескiштiң профильсiнiң бұрышы құрттың бiлiктi қимасында бұрышпен дәл келедi. Тебетейiлген суретте 23, кескiштiң теориялық қоюы тек қана бұрандалы сызықтың ептеген көтерiлу бұрыштарында болуы мүмкiн. Архимедтiң құртының орамының әрбiр тарабының таза өңдеуi жағдай қалған жағдайларда жеке кескiшпен өндiрiп алады.