Кудабаева перизат асанбаевна

136 
1-ситуациялық жағдай.
Сіз Нидерланды еліне келдік дейік. Кӛшеде ӛтіп бара жатқан бейтаныс 
адам сізден кинотеатрға ӛтетін жолды тҥсіндіріп беруін ӛтінеді. Ал кинотеатр 
тура жандарыңызда орналасқан, жолдың қарам-қарсы бетінде. Бейтаныс адамға 
ым-ишараның қай белгісін кӛрсетер едіңіз? (қолмен кӛрсету әлде сҧқ саусақты 
пайдалану арқылы ме?) Ал, тҥркі елдерінде саяхаттап жҥрсеңіздер, ым-
ишараның қай белгісін қолданар едіңіз? 
2-ситуациялық жағдай.
Сіз мектепке бара жатып, жолда достарыңыздың мҧз айдынына бара 
жатқанын кӛріп қалдыңыз. Олар сізді сол жаққа баруға шақырды. Сіздің 
достарыңыз сізге ым-ишараның қай тҥрін қолданады және сіз оларға қайсысын 
қолданар едіңіз? (шақыру ишараты мен қарсылық білдіру ишараты) 
3-ситуациялық жағдай.
Сіз Тибет еліне саяхаттауға келдіңіз делік. Кӛшеде екі адамның кездесіп 
қалды. Біріншісі, оң қолымен бас киимін шешіп, сол қолын қҧлағының артына 
қойып, тілін шығарады. Ым-ишараның бҧл белгісі нені білдіреді? Қай уақытта 
бҧл ишара қолданылады? Оқиғаның ары қарай ӛрбілуін тҥсіндіріңіз. 
4-ситуациялық жағдай.
Мҧғалім тақтада тапсырманы жазып тҧрған оқушыға қатесін ҥнсіз 
кӛрсетеді. Оқушы қатесінің қай жерде, неліктен кеткені есіне тҥседі. Ым-
ишараның қай белгісін кӛрсеткен дҧрыс? (кӛрсету, нҧсқау ишараты мен еске 
тҥсіру ишараты) 
Осындай ситуациялық тапсырмаларға студенттер қызығушылық танытып, 
ӛздерінің ойларын пікірлерін топ, топ болып айтты. Біздің жоғарыдағы 
тапсырмадан байқағанымыз студенттер ӛте белсенді болды, ойларын еркін 
жеткізіп берді.Сабағымыздың келесі әдісі ретінде біз ойсергекті ҧсындық. 
Мҧндағы біздің кӛздеген мақсатымыз студенттердің топ арасындағы бір-
бірімен жасаған жҧмыстары ғана емес, сонымен қатар олардың әр этнос ӛкіліне 
байланысты толеранттылық танытып, олармен ӛзара келісімге келе отырып 
жҧмыс жасаулары еді. Берілген тапсырма бойынша әр топ ӛздерінің ойын 
параққа жазып, берілген уақыт аяқталған соң, бір-бірімен жазған 
мәліметтерімен бӛлісті. Сонымен сабақтың аяқталу кезеңінде сабақ 
қорытындыланып, біз студенттерге соңғы тапсырма ҧсындық. Олар бҥгінгі 
сабақтан алған әсеріңіз? деген сҧрақ әрбір студент ӛз ойларын стикерге жазып 
тақтаға жапсырды. Ал сабақтың соңында әр топ бірін-бірі бағалады.
Сонымен, біз элективті курстың мазмҧнынан алынған практикалық 
сабағымызды студенттермен қызықты да, әсерлі ӛткіздік. 
Бҧл элективті курс мазмҧнынан тыс біз педагогикалық практикада 
студенттердің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың әр тҥрлі іс-шараларын қарастырдық. Атап айтқанда, біздің 
зерттеу жҧмысымыздың қалыптастырушы кезеңінде «Шетел тілі: екі шетел 
тілі» мамандығының 3 курс студенттері дәл сол біз эксперименттік жҧмыс 
жҥргізіп жатқан уақытпен педагогикалық практикасына уақыты тҧспа-тҧс 
келді.

137 
Студенттердің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
қалыптастыру жҧмысы студенттердің кәсіби іс-әрекеті мен мәдениетаралық 
қҧзыреттілігін қалыптастырудың мәнін ескеру бағытталуымен қатар жҥрді. 
Практика барысында мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті 
қалыптастыру мақсатында студенттермен бірқатар жҧмыстар жҥргізілді, 
тапсырымалар берілді. 
Педагогикалық практика (ПП) алдында біз практиканың негізгі мақсаты 
мен міндеттерімен студенттерді таныстыру, оның ӛтілуіне қойылатын 
талаптармен таныстыру және болашақ ағылшын тілі мҧғалімдеріне арнайы 
қҧрастырылған кҥнделік журналы ҧсынылатын реттеу конференциясын 
ӛткіздік. Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдеріне кҥнделік журналының барлық 
бӛлімдерін толтыру бойынша нҧсқаулар, ӛзін ӛзі бағалау мен біз қҧрастырған 
студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін ақпараттық-
коммуникациялық технологиялар негізінде қалыптастырудың қҧрылымдық-
мазмҧндық моделі негізге алынған студенттердің болашақ мамандығына деген 
кәсіби даярлығына бағалау жҥргізілді.
Педагогикалық практика соңында біз болашақ ағылшын тілі мҧғалімдері 
тәжірибенің ӛтуі мен нәтижесі туралы студенттердің есебі тыңдалған 
қорытынды конференция ӛткіздік. Барлық студенттердің есептері қызу талқыға 
тҥсті. 
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің есептері мен практика жетекшілері 
берген мінездемелерін танып білу, кҥнделік журналының мазмҧны мен ӛзін ӛзі 
бағалау карталарының толтырылуы, орындалған жҧмыстарға берілген бағалау 
эксперименттік топ (ЭП) қатысушыларының мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігінің қанағаттанарлық деңгейде екенін және жеткілікті деңгейі бар 
болашақ ағылшын тілі мҧғалімдері санының кӛтерілуін байқатты. Алынған 
нәтижелер ҧсынылған жҥйе мен болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастырудың тиімділігін 
кӛрсетті. 
Педагогикалық практикадан тыс біз тәрбие саласында да студенттердің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастырудың әр-тҥрлі іс-
шараларын қарастырдық. Атап айтқанда, біздің зерттеу жҧмысымыздың 
қалыптастырушы кезеңінде біз «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының 1-3 
курс студенттерімен бірлесе, ҧжым болып «Communicationclub» ҥйірме 
жҧмысын жҥргіздік.
Ҥйірменің мақсаты арнайы жинақталған психологиялық тренингтер мен 
семинар сабақтардың негізінде жастардың бойында ӛзгелермен ҥйлесімді ӛмір 
сҥруге бағыттай отырып, басқа мәдениет ӛкілдерімен мәдениетаралық қарым-
қатынас жасау қабілеттерін дамыту, студенттердің мәдениетаралық 
коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыру болды.
Ал ҥйірменің міндеттеріне тоқталатын болсақ студенттерді жалған 
қорытындылар мен тҧжырымдардан бойын аулақ салып, кез-келген ақпаратты 
сыни талдау дағдысымен қаруландыру, ҥшін ең қажетті деген мәдени 
ерекшеліктер мен қасиеттерге тӛзімді қарым-қатынасын қалыптастыру; басқа 
ҧлт адамдары туралы кӛзқарастардағы стереотиптерді анықтау; басқа халықтар 

138 
салт-дәстҥрі мен әдет-ғҧрыптары, мәдениеті туралы жаңа білімді меңгерту; 
адамдардың басқа ҧлттарды адекватты тҥрде қабылдауына кері әсер ететін 
стереотиптерді талдау; елтану, лингвоелтану саласында студенттердің 
танымдық қызығушылықтарын дамыту, білім алушылардың елтанушылық, 
мәдениеттанушылық дҥниетанымын кеңейту болды. Осы ҥйірменің жоспарын 
біз алдыңғы тармақшада кесте тҥрінде кӛрсеткен болатынбыз және ҥйірме 
жоспары мен есебінің толық нҧсқасы Қосымша Ғ-де берілген. 
Біз ҥйірме жҧмысын жҥргізген Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық 
қазақ-тҥрік университетінде «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығында 
ағылшын және тҥрік, ағылшын және қытай, ағылшын және араб тілдерінде 
білім алушылар жетерлік, Қызылорда мемлекеттік университетінде: ағылшын 
және тҥрік, ағылшын және қытай, ағылшын және араб тілдері бойынша 
студенттер ӛз білімдерін жетілдіруде. Сол секілді Тараз мемлекеттік 
педагогикалық институтында аталған мамандықта ағылшын және тҥрік, 
ағылшын және қытай, ағылшын және корей, ағылшын және неміс, ағылшын 
және француз тілдері бойынша бірқатар студенттер білім алуда. Сол себепті, 
тҥрлі тілдер бағытында маман даярлаушы кафедра болған соң ҥйірмені осы 
бағытта жҥргізуді мақсат етіп алдық. 
Тҥрлі ҧлт ӛкілдері білім алатын мамандықта аталған ҥйірме жҧмысын 
жҥргізу әрі қызықты, әрі ҧтымды ӛтілді деуге болады. Сол себептен, ҥйірмені 
ӛткізу ҥшін тыңдаушыларды топқа бӛліп алдық.
Эксперимент барысында адамдарды қандай да бір ҧлтқа жатқызу белгілері 
анықталып, талданды, тҥрлі халықтардың кәсіби, сезімдік, материалды 
қызығушылықтары, ӛмір сҥру әдебі, ҧлттық мәдениет ерекшеліктері ерекше 
назарға алынды, басқа мәдениеттер туралы сипаттама стереотиптер кӛрініс 
табады, ол стереотиптерді толығымен қабылдамау және оңды тҥрде қайта 
жасау мҥмкіндігі туралы мәселе қарастырылды, стереотиптердің туындауы мен 
олардың жасқа, мамандыққа және білімге байланысты болу себептері талданды.
Эксперименттік зерттеудің ҥшінші кезеңінде болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдерінің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
мәдениетаралық қарым-қатынасты оқытуда қалыптастыру бағдарламасы мен 
әдістемесі тәжірибеге енгізілді.
Эксперимент жҥргізуші-оқытушылардың, кафедра ҧжымының пікірлері 
талданып, 
қорытындыланып, 
бағдарлама 
мазмҧнына 
ӛңдеулер 
мен 
толықтырулар 
жасалды, 
тәжірибелік-эксперимент 
жҧмыстарының 
нәтижелеріне жан-жақты теориялық талдаулар жасалып, диссертация 
тақырыбы бойынша нҧсқаулар дайындалды. Эксперимент жҥргізетін оқытушы-
профессор қҧрамы қажетті әдістемелік нҧсқаулармен қамтамасыз етілді.
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
мәдениетаралық 
қарым-қатынасты 
оқытуда 
қалыптастырылғандығын растайтын мәліметтерді статистикалық ӛңдеуде 
тӛмендегідей ӛрнек қолданылды:
К=(Z•ni) / n =(n1+n2+n3… nn);
Мҧндағы: n – қҧзыреттілікті сипаттаушыкӛрсеткіштерсаны;
ni – білімалушылармеңгергенкӛрсеткіштерсаны;

139 
Z – нҧсқалардықосубелгісі;
К – қалыптастырылғанәлеуеттің толықтығыкоэффициенті.
Келесікӛрсеткіштіңқалыптастырылғандығыдеңгейініңкоэффициентшамас
ыәлеуеттілік 
мазмҧныныңбіртипінесәйкескеледіжәнеолбылайшаанықталады: 
К≤0,5 тӛмендеңгей; 0,5≤ К≤ 0,7 – ортадеңгей; 0,7≤К – жоғарыдеңгей.
Әлеуеттің 
қалыптасқандығыныңтолықтығыкоэффициентінесептеуҥшінкелесіӛрнекқолдан
ылды.
К=(Z•mi) / nm =(m1+m2+m3… mn);
Мҧнда: К – қалыптастырылғанқҧзыреттіліктің толықтығыкоэффициенті;
Z – нҧсқалардықосубелгісі;
m – кӛрсеткіштіңқалыптастырылғандығыдәрежесінесәйкесҧпайларсаны;
n – қҧзыреттілікті сипаттайтынкӛрсеткіштерсаны.
Мҧндада, 
қалыптастырылған 
қҧзыреттілік 
кӛрсеткішітӛмендегішеанықталады: К≤0,5 тӛмендеңгей; 0,5≤ К≤ 0,7 – 
ортадеңгей; 0,7≤К – жоғары. 
Сондай-ақ, 
зерттеужҧмысыбарысындаҧйымдастыруменәдістемелікбілімжәнеіскерліктердіа
нықтаудаарнайыӛлшеушамаларыанықталып, 
математикалықтҥрлендірулерқолданылды.
Болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін мәдениетаралық қарым-қатынасты оқытуда қалыптастыру, 
студенттердің тҧлғалық сапалық қасиеттеріне байланысты екендігі кеңінен 
қарастырылды, оны жҥзеге асыруда мақсаттылығы, танымдық ҥдерістердегі 
ерекшеліктері және т.б. мәселелерге кеңінен назар аударылды.
Жҥргізілген жҧмыстар студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттіліктерін қалыптастыруда біршама оң әсерін бергенін байқаймыз. Бҧл 
кӛрсеткіштерді келесі тәжірибелік эксперименттің ҥшінші кезеңіндегі кесте мен 
диагрмамалардан кӛруімізге болады.

жүктеу/скачать 2.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: