Курстық ЖҰмыс тақырып: Акцизделетің тауарларға салық салудың ерекшелігі Орындаған



Дата17.06.2016
өлшемі347.03 Kb.
#141973


Қазақстан Республиксының білім және ғылым министрлігі

Ақмола қаржы экономикалық колледжі



КУРСТЫҚ ЖҰМЫС


Тақырып:Акцизделетің тауарларға салық салудың ерекшелігі

Орындаған:Татиева А.

Тексерген:Дулатбекова Ж.А

Астана 2007


МАЗМҰНЫ


Кіріспе 3



I Жанама салықтар: акцизделетін тауарларға салық салудың экономикалық мәні

1.1 Жанама салықтардың экономикалық мәні 5

1.2. Акциз салығын салу ережелері мен тәртібі 7

1.3 Акцизделетін тауарлардың импортына салық салу ерекшеліктері 11


II. Акцизделетін тауарларға акциз салығын есептеу және рәсімдеу әдісі

2.1 Акцизделетін тауарларға салынатын салық ставкасы 14

2.2 Акцизделетін тауарларға салынатын салықты есептеу және рәсімдеу

әдісі 19
III Тауарларға салынатын акциз салығын төлеудегі мәселелер мен



оларды шешу жолдары 22
Қорытынды 29
Пайдаланған әдебиет тізімі 32

Кіріспе
Салық – Қазақстан республиканың бюджеттік стратегиялық басымдықтарын жүзеге асырудың негізгі құралы болып келеді, өйткені ол елдің ең маңызды ағымдарының қозғалысын реттейді. Келешек көкжиектегі салықтық-бюджеттік аяны реформалдаудың негізгі бағыттарына салықтық әкімгерлеуді жақсарту және бюджеттік бағдарламалау тәсілдерін өндіру кіреді.

Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында қойған біздің мемлекеттің кең ауқымды мақсаты – тәуелсіз гүлденген және саяси тұрақты Қазақстанды орнату үшін шекті ұзақ мерзімді басымдықтарды жүзеге асыру керек: ұлттық қауіпсіздік, ішкі саяси тұрақтылық және қоғамның үйлесімі, шетелдік инвестициялар мен ішкі жиналымдардың жоғарғы деңгейімен бірге ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өркендеу, республика азаматтарының денсаулығы, білімі мен әл –ауқаты, энергетикалық ресурстар, инфрақұрылым, әсіресе көлік пен байланыс, кәсіби мемлекет.

Осынау басымдықтарды іске асыру мемлекеттен орасан зор қаржылық ресурстарды жұмылдыру мен тиімді қолдануды талап етеді, ал ол өз кезегіндегі барлық қаржылық жүйені одан әрі реформалауды көздейді.

Егеменді еліміздің салық саясаты жөнінде әртүрлі пікірлер бар. Әрине, бұл түсінікті де. Өмірге жаңа құрылымдар келді, кәсіпкерлердің түрі көбейді, меншіктің алуан түрлілігі пайда болды. Осының бәрі салық саясатына ұдайы өзгерістер енгізіп отыруды алға тартары сөзсіз. Қалай дегенде де қазір қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес салықтарды толық көлемде уақытылы жинау басты міндет.

Президентіміздің «Қазақстан -2030» деп аталатын халқымызға арнаған Жолдауы сондай құжаттардың санатына жатады. Онда алдағы 25 жылда қоғамымызды мемлекеттік саяси және әлеуметтік- экономикалық дамуының стратегиялық бағыттары айқындалған. Өйткені бұл Қазақстанның ерекшеліктерін ескере және әлемдік тәжірибеге сүйене мемлекетіміздің дамуының бүгінгі болашағына терең барлау жасаған құжат.

Жалпы салықтар Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 59-бабының 2-тармағы бойынша жанама және тікелей болып бөлінеді.

Бұл курстық жұмыс жанама салықтың даму перспективасы тақырыбы бойынша қарастырылады.

Курстық жұмыстың мақсаты – жанама салықтардың даму перспективасын, түрлерін ашып көрсету.

Курстық жұмыс мазмұны кіріспеден, бөлімшелерден тұратын 3 тараудан, қорытынды және қосымшалардан тұрады. Қосымшалардың көп бөлігі таныстыру тәжірибеде өткен салық комитетінен алынған қосымша құжаттар мен деклорациялар болып табылады.

Курстық жұмысты жазуда қазақша және орыс тіліндегі отандық авторлардың еңбектері, Қазақстан Республикасының конститутциясы, Президентіміздің 2030 бағдарламасы, газет – журналдар, 2004-2006 жылдардағы Қазақстан Республикасының салық кодексі қолданылынды.


I Жанама салықтар: акцизделетін тауарларға салық салудың экономикалық мәні

1.1 Жанама салықтардың экономикалық мәні
Жанама салықтар деп кәсіпорындардан алынатын белгілі тауарлар мен қызметтерге баға қосылып, соңында тұтынушылар осы салық түрін төлеуші болып келеді. Басқа сөзбен айтқанда, жанама салықтар мемлекеттік бюджетке кәсіпорындар мен азаматтардың тауарларды сатып алудан емес, осы белгілі өнім өндірушілердің төлеуі арқылы бюджетке аударылады. Тікелей салықтарға қарағанда жанама салықтар салық төлеушінің табысына байланысты емес. Бұл салық түрін табу тауарларды тұтынған кезде сол тауар бағасына қосады да, ең соңында жанама салықтарды тұтынушылар төлейді.

Жалпы қолданыстағы тәжірибеде жанама салықтарға салық салу келесідей түрлерге бөлінеді:

-Акциздер;

-Қосылған құн салығы;

-Кеден баж салығы;

-Монополиялық фискальді салықтар;



Акциздер - Қазақстан Республикасы аумағында өндірілген және Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға, сондай-ақ тізбесі Салық Кодексінде анықталған қызмет түрлеріне акциз салынады. Өз кезегіде бір дәрежелі акциз және көп дәрежелі акциз деп айырады.

Қосылған құн салығы - жанама салықтардың бірі, сонымен қатар ол сатып алушылардың табысынан тікелей төленіп, тауарлардың құнын көбейтіп қосылады.

Кеден баж салығы - мемлекетке тауарларды әкелген немесе мемлекеттен шығарған кезде алынатын міндетті жыйналымдар.

Монополиялық фискальді салықтар - көпшілік пайдаланатын ерекше маңызы бар тауарларға мемлекетпен орнатылатын жанама салықтардың көпжақты бір түрі. Мемлекет монополист ретінде өндірісті немесе сатуды (немесе екеуін бірге) тоқтату арқылы тауарға деген бағаны көтереді. Осының арасындағы айырма – монополиялық фискальді салықтар болып келеді және олар бойынша салық ставкалары орнатылмайды, тек нақты тауарды сату бағасы ғана орнатылады.

Шет елдерде салық салуда жанама салықтарды қолдану шеберлігіне сүйенсек, бізге мына мәліметтер анық болады, яғни бұл салықтың түрі салық комитеті структураларының кірісіне экономикалық тұрақсыздық кезінде кіргізіледі. Сондықтан әрбір мемлекетте тікелей салықтар мен жанама салықтардың арасында өзара тығыз байланыс орнатылуға аса үлкен мән береді. Осыған байланысты, жанама салықтарды толығымен жетілдіре отырып, терең ғылыми анализ жасап, оларды орналастыру қажет [3].

Бұл жағдайда жасалған талаптарды анықтау керек, қажетінше жанама салықтардың құрылымының әртүрлілігін анықтау, олардың ашықтығы мен тиесілі бюджетке аударылуын зерттеу қажет. Жалпы жанама салық бойынша салық алу дәйекті мәліметтер мен себепті жағдайларға сүйеніп, Салық Кодексіне сүйене отырып, кәсіпорынның бухгалтарлік есебіне сүйене отырып бюджетке аударуы тиіс.


1.2. Акциз салығын салу ережелері мен тәртібі

Акциздер - Қазақстан Республикасы аумағында өндірілген және Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға, сондай-ақ тізбесі акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлеріне акциз салынады және де акциз салығын төлеушілер табысының мөлшері мен жеке иелігіндегі мүлігіне қарамастан көрсетілген сома төленеді. Акциз есептелетін тауарларды өз кезегінде акцизделетін тауар деп атайды.

Акцизделетін тауарлардың құрамына Қазақстан Республикасында өндірілетін және басқа мемлекеттерден әкелінетін мыналар:

Акцизделетін тауарларды сатып алған кезде сатып алушы акциз салығын төлеуші болып табылады, себебі акцизделетін тауарларды сатушы осы төленген акциз сомасын бюджетке аударуы қажет.


1

Акцизделетін таурлар мыналар болып табылады:




1)спирттің барлық түрлері;

2)алкоголь өнімі;

3)темекі бұйымдары;

4)құрамында темекі бар басқа бұйымдар;

5)бензин (авиациялы бнзинді қоспағанда), дизель отыны;

6)жеңіл автомобильдер (арнайы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа);

7)шикі мұнай, газ конденцаты.


2

Қызметтің акцизделетін түрлері мыналар болып табылады:




1)ойын бизнесі;

2)лотерея ұйымдастыру мен өткізу.



Қазақстан Распубликасында арнайы № 36 «Акцизделетін салықтарды есептеу және төлеу тәртіптері» туралы ережесі бар. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің 43 - тарауына сәйкес «Қазақстан Республикасында өндірілетін, өткізілетін акцизделетін тауарларға және акцизделетін қызмет түрлеріне салық салу» туралы қаулы орнатылаған. Акциздерге мінездеме бере отырып, олардың төлеу тәртіптері әр түрлі болып келеді:



  • шикізат бойынша – бұл дайын өнім тек қана бір шикізаттар жасалған болса;

  • жартылай фабрикаттар бойынша – бұл керісінше, дайын өнім әр түрлі шикізаттардан жасалса, яғни технологияның дамуына қарай қолданылады;

- Құралдардың қуаттылығы бойынша – бұл ең прогрессивті акциз салудың түрі болып келеді, себебі салықтың мөлшері құрал – жабдықтың қуаттылығына тікелей тәулді;

  • дайын өнім бойынша – салықтың мөлшері әрбір тауардың өзіндік ерекшелігіне байланысты салынады (безендіру бұйымдары, аяқ-киім, маталар және тағы да басқалары).

Акциз салығының салық салу объектісі болып:




Тауарлар (өнімдер) түрі бойынша


Салық салу объектісі

1

Отандық өндірілген тауарлар

Акцизді қоспағандағы өндірушінің әкелген тауары немесе дайын өнімнің физикалық көлемін анықтау бағасының құны

2

Дайын шикізаттардан өндірілген тауарлар бойынша

Акциз қосылмаған тауарларды сатушы әкелген немесе дайын өнімнің физикалық көлемін сатып алушыға берген сәттегі бағасы бойынша

3

Жеке өндіріс нәтижесінде өз шикізатымен өндірген акцизға жатқызылатын тауар

Кеткен шикізаттың немесе оның физикалық көлемі

4

Ойын бизнесі бойынша (лотореядан басқа)

Ойын бизнесінен түскен қаражат

5

Алыс-беріс операциялары,сыйлық ретінде,тауарды жалға беру

Өндірілген өнім бойынша акциз бен физикалық көлемінің өзінді құны бойынша

6

Лоторея ойындарына байланысты

Лоторея ойындарын жүргізген кездегі жарияланған түсімнің мөлшері

7

Импортталатын акцизделетін өнімдер

ҚР Үкіметі маркамен маркалау



Кеден құны немесе физикалық көлемінің өзіндік құны

-акциз маркаларының жиындары құны мен әкелінген тауар мөлшеріне байланысты


Сонымен, Акциз салығын төлеушілері болып мыналар табылады:

1) Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін тауарлар шығаратын;

2) акцизделген тауарларды Қазақстан Республиксының кедендік аумағына импорттайтын;

3) Қазақстан Республиксының аумағында бензинді (авиациялық бензиді қоспағанда) және дизель отынын көтерме, бөлшек саудада өткізуді жүзеге асыратын;

4) егер Қазақстан Республиксы заңдарына сәйкес бұрын Қазақстан Республиксының аумағында аталған тауарлар бойынша акциз төленбесе, конкурстық массаны, тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін таурларды, сондай – ақ мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен және Қазақстан Републикасының аумағында мемлекет меншігіне өтеусіз берілген акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге асыратын;

5) Қазақстан Республикасының аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар акциз төлеушілер болып табылады.

2. Осы баптың 1 – тармағының ережелері ескеріле отырып, резидент емес заңды тұлғалар және олардың құрылымдық бөлімшелері де акциз төлеушілер болып табылады.

Сонымен қатар, акциз салығының салық салу объектілері болып:


  • көтерме және сауда бағамен сату (авиациялық және дизель отынын қоспағанда);

  • жарғылық капитл кірістері;

  • акцизделетін өнім, акциз маркалары бүлінген жағдайлар;

  • ойын столы, ақшалай ұтысы бар ойын автоматы, тотализатор кассасы, букмекер кеңселерінің кассасы;

  • лоторея ұйымдастырушыларының сатуға шығарған лоторея билеттері.

Мыналар:

1) егер белгіленген талаптарға сай келсе, акцизделетін тауарлардың экспортына;

2) этил спиртін өндіруді және оның айналымын бақылау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілейтін квоталар шеіндегі этил спирті;

3) тауар өндірушіде аталған өнімді өндіру құқығына Қазақстан Республикасының лицензиясы бар болған жағдайда емдік және фармацевтік дәрі - дәрмек әзірлеу үшін;

4) мемлекеттік медицина мекемелері – акциз бойынша салық салудан босатылады [1].


1.3 Акцизделетін тауарлардың импортына салық салу ерекшеліктері




Салық салу объектісі

Қысқаша интерпретация

1

Импортталатын делетін тауарлардың бекітілген:

а) тұрақты акциз ставкалары;

б) адволорлық акциз ставкакцизалары;

а) импортталатын акцизделетін тауарлардың натуралдық мәнінде анықталады;


б) ҚР-ның кеден заңдарына сәйкес импортталатын акцизделетін тауардың құны бойынша анықталады;

2

Акцизделетін тауарлардың импортына салық салу мерзімі:

- кеден төлемдерін төлеу үшін;

- маркалауға жататындарға;

- кеден заңнамасымен белгіленген күн;

- марка алу немесе алуға дейінгі күн;


3

Акциздан босатылатын

акцизделетін тауарлардың

импорты

1) жол бойы бағытында және аралық аялдама пунктерінде халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын көлік құралдарына пайдалану үшін қажетті, сондай-ақ аварияны жою үшін шет елден сатып алынған акцизделетін тауарлар;


2) ҚР-ның кеден шекарасы арқылы өткізгенге дейін бүліну салдарынан бұйым және материал ретінде пайдалануға жарамсыз болып қалған тауарлар;
3) шетелдік дипломатия және оларға теңестірілген өкілдердің ресми пайдалануы үшін, сондай-ақ осы өкілдердің дипломатиялық және әкімшілік технологиялық қызметтерінің, олармен бірге тұратын мүшелерін қоса алғанда, жеке пайдалану үшін әкелінген және ҚР қатысушы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес акцизден босатылатын тауарлар;







4) ҚР-ның кеден шекарасы арқылы өткізілетін, «Еркін айналыс үшін тауарлар шығару» режимін қоспағанда, ҚР-ның кеден заңдарымен белгіленген кеден режимі шеңберінде акцизден босатылатын тауарлар;
5) сыйымдылығы 0,1 литрден аспайтын тұтынушы ыдысына құйылған және ҚР-ның заңдарына сәйкес тіркелген, құрамында спирті бар медициналық мақсаттағы өнім (бальзамдардан басқа) акциз тауарлары.


Арнайы ережеге сәйкес төленетін акциз салығын атап өту керек:

-толық көлемде - акциз маркаларының бүлінуі мен жоғалуы кезінде (төтенше жағдайларды қоспағанда);

-жариялану ассортименті көлемінде - ішкі қолданыс мақсатында алынған акциз маркаларының жоғалуы мен бүлінуі кезінде;

-азайтылған көлемде - сатылған акциз сомасы бойынша:

а) шикізаттардан өндірілген (шикі мұнайды қоспағанда, газ конденсатын қоса алғанда және спирт өнімдерінің барлық түрлері), және ҚР-ның аумағында акциз бойынша салық төлеген шикізат көлемі бойынша есептік кезеңде қолданған жағдайда;

б) акциз жиындарына жататын маркаларды маркалау кезінде акциз жиындарының маркасының құны бойынша.

II. Акцизделетін тауарларға акциз салығын есептеу және рәсімдеу әдісі

2.1 Акцизделетін тауарларға салынатын салық ставкасы

Акциз сомасын табу үшін бекітілген акциз ставкасын салық базасына әкелу арқылы есептеледі. Салық кезеңінде салық салу объектісі өзгерген жағдайда акциз сомасы есептелген объектіге толық көлемінде төленеді.

Акциз ставкалары мен төлеу мерзімдері:




Акциз ставкалары

Ставкаларды

белгілеу

Төлеу мерзімдері

1

Акцизделетін тауарлар

Тауар құнына пайызбен (адвалорлық) және заттай нысандағы өлшем бірлігіне абсолюттік сомада (тұрлаулы) белгіленеді

Операция жасалғаннан кейін 10 күннен кешіктірілмей төленуі керек

А

Алкаголь өнімдерінің барлық түрлеріне

Құрамындағы сусыз (100 % спирт) мөлшеріне байланысты

Операция жасалғаннан кейін 10 күннен кешіктірілмей төленуі керек

Ә

Спирттің барлық түрлеріне

Спирттің келешекте қолдануына байланысты дифференцияланады

Операция жасалғаннан кейін 10 күннен кешіктірілмей төленуі керек

Б

Алкогольді өнім шығару үшін спирт түрлеріне

Спиртке белгіленетін базалық ставкасынан төмен, алкогольдік өнім шығармайтын тұлға үшін

Операция жасалғаннан кейін 10 күннен кешіктірілмей төленуі керек

2

Басқа да акцизделетін тауарлар түрлеріне

Тауарлардың пайыздық құнына немесе натуралдық көрсеткіштердің физикалық көлеміне орнатылған көлемінде

-Салық кезеңінің алғашқы 10 күн ішінде жасалған операция бойынша айдың 13-күнінен;

- Салық кезеңінің кейінгі 10 күн ішінде жасалған операция бойынша айдың 23- Салық кезеңінің алғашқы 10 күн ішінде жасалған операция бойынша айдың 13-күнінен күнінен;

- Салық кезеңінің соңғы 10 күн ішінде жасалған операция бойынша есепті айдан кейінгі келесі айдың 3-күнінен кешіктірілмей.


3

Давальческии шикізатынан өндірілген тауарлар түрлеріне

Тауарлардың пайыздық құнына немесе натуралдық көрсеткіштердің физикалық көлеміне орнатылған көлемінде

Тауарды қабылдаушыға тапсырған кезде

4

Жеке шикізаты бойынша өндірілген таур түрлеріне

Орнатылған натуралдық көрсеткіштегі физикалық көлемге

Акциздалған дайын тауар ретінде акциз төлеу мерзімі ретінде орнатылған уақыт

5

Ойын бизнесі бойынша

Бір жылға шаққандағы акциздің максималды және минималды базалық ставкасы

Есепті айдан кейінгі айдың 20-нан кешіктірілмей ай сайын төленуі керек

6

Лоторея ойындарынан

Заңнамамен орнатылған мөлшерде

Билетті сатуға тіркелген күнге дейін немесе салық органдарында тіркелген күні

7

Өндірістік өңдеуге жіберілген ҚР-да алынған мұнай шикізаты

Заңнамамен орнатылған мөлшерде

Жөнелту күні

8

Импортталатын тауарлардың акцизына

Заңнамамен орнатылған мөлшерде

Кеден төлемдерін төлеу үшін белгіленген кеден заңнамасымен белгіленген күн


Ескерту. Акциз салығында салық кезеңі күнтізбелік ай болып табылады.
Ойын бизнесі бойынша акциз сомасы акциз ставкасы белгіленген салық кезеңіндегі салық салу объектісінің санын есептеумен табылады. Салық салу жүйесінде қолайлы акциздерге келесідей ставкалар жағымды:

а) бір түрлі - сапасы мен деңгейі жағынан аз ерекшеленетін тауарлар түріне

(қант, тұз және басқалар);

б) дифферециялданған – тығыздығы, сапасы, салмағы бойынша ажыратылатын тауарлар түріне ( маталар, шараптар және басқалар);

в) орташа күрделі - әртүрлі сорттар бойынша тауар түріне (табак, кофе, чай және басқалар).

Акцизді бюджетке аударудағы заң бұзушылықтарға бөлек тоқтала кетсек:






Заң бұзушылық түрі

Зардаптары

1

өндіруге және сатуға қажетті келісімшарттардың, сертификаттардың, лицензиялардың, накладнойлар мен өзге де төлем құжаттарының жоқ болуы; акциз бойынша дикларацияның дұрыс толтырылуын анықтау;

Акциз бойынша декларацияның дұрыс толтырылмауы

2

сатуға және өндіруге байланысты акцизделетін өнімдердің шығару көлемінің берілгенімен сатуға және өндіруге байланысты құжаттардың сәйкес келмеуі

өнімнің айналымы туралы құжаттың дұрыс толтырылмауы

3

маркалауға жататын акцизделетін тауарлардың өткізу кезіндегі акциз маркасының болмауы

Салық төлеуден қашу мен маркалаудың тәртібін бұзу мен заң бұзушылық

4

өнім дайындауға кеткен фактылық берілгендер мен бюджетке аударылған акциз сомасының сәйкес келмеуі

өндіру көлемін азайту мен заң бұзу арқылы салық төлеуден қашу

5

Ағымдағы төлемдер бойынша белгіленген уақытта бюджетке аударатын соманы уақытылы төлемеу

өз кезегінде және дұрыс емес көрсеткіштер бойынша акциз төлеу

6

Ішкі экономикалық іскерлік наменклатурасына дұрыс кодтамау және кіргізілген тауарлардың дұрыс құжатталмауы салдары

Акцизді құжаттауды дұрыс жүргізбеу

7

Ішкі экономикалық іскерлік наменклатурасына дұрыс кодтамау немесе дұрыс енгізілмеу мен сәйкес келмеушілік

Акцизделетін тауарларды дұрыс құжаттамй заң бұзушылық

8

Жеңістерге төленген және ойыннан түскен түсімді дұрыс есептемеу

Айналым қаражатын төмендету

9

Акциз салығын төлеу бойынша арифметикалық немесе бухгалтерлік есептің дұрыс болмауы

Айналым қаражатын төмендету

ҚР - ның регламентталатын іс- қағаздары мен заңнамасы акцизді тіркеуді реттеуде дұрыс ақпарат алуға бағытталған. Сонымен қатар акциз сомасын ұйымдастыру салықтық декларация толтыруға қажет. Дұрыс толтырылған құжаттардың негізінде (шот – фактура, шоттар, кіріс кассалық ордері, накладной, істелген жұмысттар туралы құжаттар және басқалар) акциз сомалары бөлек жолда жазылу керек, ал кейіннен бухгалтерлік есептер регистірлерінде есептелуі керек. Негізгі жұрнал – ордерінде, ведомстволарда, машинаграммаларда және тағы басқаларында жазылуға тиіс мәліметтер материалдық құндылықтар, тауар өткізу (жұмыстар мен қызметтер) және басқа да активтердің акцизға қатысы бар тауарлар енгізіледі. Акциздерді тіркеу мынадай кескінде жүргізіледі:



  • қабылданған акцизделетін тауарлар бойынша;

  • сатылған акцизделетін тауарлар бойынша.

Бухгелтерлік есептің қызметіне сомаларды есептеу бөлімі кіреді, ол кіріске алынған немесе төленген матариалдарды құндылықтарды есепке алғанмен, сондай – ақ төленбеген және кіріске алынбаған есептер тұспетті.

Осыған байланысты тексеруші органдардың дұрыс акциз сомасын бюджетке аудармағандарды тауып, оларға қызмет ететін заңнама бойынша қажетінше шаралар қолданып, қорытындысын тексеру актісі мен справкаларда көрсетуі қажет.

ҚР – да әрекет ететін акцизделетін тауарлар шығаратын кәсіпорындар мен ұйымдарда арнайы акциздік тексеріс жүргізетін посттар болады, ол 1999 жылы № 1453 1 – желтоқсанда мемлекеттік кіріс министрлігімен бекітілген жарлығында көрсетілген. Ол акциз посттарындағы инспекторлардың акцизделетін тауарлардың дұрыс аударылу жұмысын анықтап, реттеп отырады. Акциз посттарындағы инспекторлардың комплексті құрамын салық комитетінің және салық полициясының қызметкерлерінен алынады. Акциз посттарындағы инспекторлары есеп журналдарына акцизделетін тауарлардың қозғалысын есепке алып отырады, және де ол нөмірленуі, шнурлануы, салық комитетінің мөрімен басылуы қажет. Күнделікті болған оқиғалар акциз постындағы инспекторының қолымен берілгені бойынша тіркеліп отырылуы қажет. Осыған байланысты алдыңғы күннің берілгендері мен келесі күннің басындағы берілгендерімен сәйкес келуі тиіс.

Белгіленген формадағы және арнайы справка бойынша әр апта сайын акциз постының инспекторы журналдағы мәліметтердің сәйкестігін тексеріп отыруы қажет. Бұл құжат үш данада толтырылып, құжатқа акциз постының инспекторы мен апта бойы кезекшілікте тұрған инспекторлар қол қояды. Бір дананың көшірмесі акциз постында,қалған көшірмелері сәйкесінше салық комитетіне және салық полициясы басқармасына беріледі. Егер құжаттарда сәйкестік болмаған жағдайда акциз посттарының инспекторлары тексерістер жүргізуі қажет және заң бұзушылықтар бойынша ҚР Мемлекеттік кіріс министрлігінің алкогольдік өнімдердің айналымы бойынша ҚР –ның Мемлекеттік кіріс министрлігінің мемлекеттік Комитететіне арнайы баяндама жасау керек.

Бекітілген форма бойынша акциз посттарының инспекторларына арнайы электрондық почта арқылы апта сайын ведомстволар жіберіліп отырады. Кезекшілікті тапсыру кезінде инспекторлар алыс – беріс актісін толтырып, кейіннен кезекшілікті тапсырушы мен қабылдаушының қолымен бекітіледі. Акциз посттарының инспекторлары кем дегенде айына бір реттен ауыстырылып отырулары қажет.

Көбінесе бюджеттің кіріс бөлігінің көп мөлшерін акциз салығы құрайды, осыған байланысты мемлекет акциз салығын жинау мақсатында арнайы осындай іскерлік орындарды ашып отыр және де әр уақытта салық комитеті және салық полициясы басқармасымен қатаң түрде бақыланады.




2.2 Акцизделетін тауарларға салынатын салықты есептеу және рәсімдеу әдісі

Арақ – шарап шығаратын зауыт 12 сәуірде 12500 қорап арақ өндірді (1 жәшікте 20 шыны, 1 шыны 0,5 л).

1 шыныға кеткен шығын 56 теңге, рентабельдік нормасы 120%, акциз ставкасы 1л/26 теңге.

1. 56*120%=67,20тг – пайда

2. 56+67,20=123,20тг – көтерме баға

3. 1л/26тг=0,5л/13тг1 шыныға акциз сомасы

4. 123,20+13тг=136,20тг – акцизделген тауар

5. 136,20*15%=20,43тг – ҚҚС сомасы

6. 136,20+20,43тг=156,63тг - өткізу құны

Барлығы: 12500*20*156,63=36157500тг

Бюджетке акцизделген сомасы: 12500*20*13=3250000тг

ҚҚС сомасы: 12500*20*20,43=5107500тг

Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген және Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға, сондай-ақ тізбесі Салық Кодексінде 257-бабында анықталған қызмет түрлеріне акциз салынады.

Төлеушілер мыналар:



  1. Қазақстан Республикасының аумағында акцизделетін тауарлар шығаратын;

  2. Акцизделетін тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік аумағына импорттайтын;

  3. Қазақстан Республикасының аумағында бензиннің және дизель отынының көтерме, бөлшек саудасын жүзеге асыратын;

  4. Егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бұрын Қазақстан Республикасының аумағында аталған тауарлар бойынша акциз төленбесе, тәркіленген, иесі жоқ акцизделетін тауарларды, сондай-ақ мұрагерлік құқығы бойынша мемлекетке өткен акцизделетін тауарларды өткізуді жүзеге асыратын;

  5. Қазақстан Республикасының аумағында қызметтің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар акциз төлеушілер болып табылады.

  6. Осы баптың 1-тармағының ережелері ескеріле отырып, резидент емес заңды тұлғалар және олардың құрылымдық бөлімшелері де акциз төлеушілер болып табылады.

Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі мыналар: спирттің барлық түрлері, алкоголь өнімі, темекі бұйымдары, құрамында темекі бар басқа бұйымдар, бекіре және қызыл балық уылдырығы, бензин, дизель отыны, жеңіл автомобильдер (арнайы мүгедектерге арналған, қолмен басқарылатын автомобильдерден басқа), атыс және газ қарулары (мемлекеттік билік органдарының қажеттіліктері үшін алынғандардан басқа), газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнай акцизделетін тауарлар болып табылады.

Қызметтің акцизделетін түрлері мыналар болып табылады:



  1. Ойын бизнесі;

  2. Лотереяны ұйымдастыру мен өткізу.

Акциз ставкалары.

Акциз ставкаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді және тауар құнына пайызбен және заттай нысандағы өлшем бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді.

Алкоголь өніміне акциздер ставкасы баптың 1-тармағына сәйкес не онда су араластырылмаған спирттің болу көлеміне байланысты бекітіледі.

Спирттің барлық түрлеріне акциз ставкалары спирттің бұдан әрі пайдаланылу мақсаттарына қарай сараланады.

Алкоголь өнімдерін өндіру үшін өткізілетін спиртке акциз ставкасы алкоголь өнімдерін өндіру үшін пайдаланбайтын адамдарға өткізілетін спиртке белгіленетін базалық ставкадан төмен белгіленуі мүмкін.

Ойын бизнесі объектілеріне акциздің базалық ставкасының ең жоғары және ең төмен шектерін Қазақстан Республикасының Үкіметі бір жылға белгілейді.

Жергілікті өкілді органдар ойын бизнесі объектілдеріне белгіленген базалық ставкалар шегінде қызметін бір әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында жүзеге асыратын барлық салық төлеушілер үшін бірыңғай акциз ставкасын белгілейді.

Төлеу мерзімі: 23.04.2006.

Декларация тапсыру мерзімі: 15.05.2006.


III Тауарларға салынатын акциз салығын төлеудегі мәселелер мен оларды шешу жолдары

Cалықтар нарықтық экономиканы реттеудің ең тиімді нысаны болып табылады. Салық негізінде құрылатын мемлекет бюджеттің кірісіне қарай, мелекеттің кәсіпкерлікпен айналасуының және әлеуметтік-кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшелерін заңды құқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі, төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі [8].

Салық саясаты аса нәзік және күрделі аспап, ол жеңілдіктер мен жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтардың тізімі бірнеше бетке сыйып кете алады, ал жеңілдіктер бірнеше томдарды алып жатады.

Салық - Қазақстандық бюджет республиканың стратегиялық басымдықтарын жүзеге асырудың негізгі құралы болып келеді, өйткені ол елдің ең маңызды қаржы ағымдарының қозғалысын реттейді. Келешек көкжиектегі салықтық - бюджеттік аяны реформалаудың негізгі бағыттарына салықтық әкімгерлеуді жақсарту және бюджеттік бағдарламалау тәсілдерін өндіру кіреді.

Үкімет 2030 жылға дейін салық реформасын жалғастыру және салықтық әкімгерудің тиімділігін арттыру есебінен салық түсімдерін ішкі жалпы өнім көлеміне шаққанда 14-15 процентке өсіруді көздеп отыр: салық органдарын міндеттілік дәйектері бойынша жаңарту, салық төлеушілерді есепке алудың біртұтас ұлттық жүйесін құру, салық қызметтерін компьютерлеу, салық мағлұмдамаларының ықшамдалған нысандарын жақсарту және өндіру, Әділет министрлігі, кеден және Салық комитеттері арасындағы ақпаратты тиімділікпен, ретімен ұйымдастыру, кенді пайдалану мен мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі келісім- шарттарда салықтық сараптау жүйесін енгізу, оларды орындау мониторингі, шаруашылық субъектілеріне кешенді салықтық тексерулер жүргізу жөнінде нұсқаунамаларды жасақтау.

Сонымен қатар қазіргі таңда Интеграцилық комитет шеңберінде « арналған орны» дәйегі бойынша өзара сауда-саттықта қосалқы салықтарды алуға көшу жөнінде мәселелер жасақталынуда, бұл дегеніміз Кедендік одаққа мүше қайсыбір мемлекеттің ұлттық заңдары тағайындалған экспорт кезінде нөльдік мөлшерлемені пайдалануды, импорт кезінде іс-қимылдағы мөлшерлеме бойынша салық салуды білдіреді [5].

Бұл жерде айта кету жөн ол кәсіпорындардың дені тоқтап, өзара төлем қабілеті нашар болып тұрған бүгінгідей күрделі кезеңде салықтарды толық мөлшерде жинау оңай болмай тұр. Бұл жерде акциз туралы айта кету жөн. Акциз, қалыптасқан қағида бойынша, тұрғындарға арналған және мемлекеттің монополиясы болып табылатын тапшы, жоғары рентабедьді тауарлар мен өнімдерге салынады. Мемлекет акциз салығы сұраным мен ұсынымды реттеуге, сонымен бірге мемлекеттік бюджетті толықтыру үшін пайдаланады.

Еліміздің бюджет қорының көбеюіне және әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіруіне жанама салықтардың азда болса рөлі мол.

Республикамыздағы спирт және алкоголь өнімінің заңсыз өндірісі мәселесін шешу қажеттілігі алкоголь саласын реформалаудың негізгі мақсаттарын анықтайды:


  • халық денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

  • бюджетті толықтыру процесіне ықпал ету, заңды бизнесті жүзеге асыруға қолайлы жағдайлар жасау;

  • отандық өндірушілердің мүддесін қорғау;

  • саланы ғылыми – технологиялық қамтамасыз ету жүйесін құру.

Мұндай мақсаттарға жету үшін перспективада және қазіргі уақытта мынадай шаралар орындалуы қажет:

  • алкоголь өнімдерін тұтыну мәдениетін пропагандалау;

  • алкоголь өнімін өндіру мен оның сапасын бақылаудың бірыңғай техникалық және технологиялық стандарттарын енгізу;

  • өндіріс технологиясының дұрыс қолданылуына бақылау жасауды күшейту мақсатымен этил спирті мен алкоголь өнімін өндірушілерді міндетті паспортизациялау жобасын жасау. Бұл арқылы өнім өндіруге жұмсалған шикізат шығындарының, өндірілген өнім көлемінің нормалары реттеледі;

  • этил спирті мен алкоголь өнімнің өндірісі мен айналымын бақылау бойынша және оған байланысты жасалған заң бұзушылықтар үшін жауапкершілік бойынша заңды актілерге толықтырулар мен өзгерістер енгізу, оларды жетілдіру;

  • этил спирті мен алкоголь өнімінің импорты мен экспортын квоталау және лицензиялау;

  • конфискацияланған этил спирті мен алкоголь өнімін сақтау, есепке алу және өткізу тәртібін жетілдіру;

  • бөлшек сауда мониторингін күшейту және алкоголь өнімін базарлар мен рыноктарда сатуға рұқсат бермеу жөніндегі заң нормаларын орындау;

  • салықтарды дер кезінде және дұрыс төлеп отырған салық төлеуші өндірушілерге жеңілдік шараларын қолдану жүйесін құру;

  • алдағы жылдардағы алкоголь саласын дамыту концепцияларын құру.

Темекі өндірісінің заңсыз айналымына тосқауыл қою мәселесіне келсек бүгінгі күнде Қазақстанның темекі нарығындағы жағдайына назар аудару керек. Қазақстандағы темекі нарығының жалпы көлемінің 10%-қ үлесі заңсыз айналымға тиіп отыр. Контрабандалық заңсыз өнім айналымын конфискациялау және өндіріп алу бойынша жұмыстарды активизациялау қажет.

Мұнай өңдеу саласы кез – келген мемлекеттің жалпы қоғамның экономикалық, әлеуметтік және саяси мүдделерінің үлкен спектрін анықтайтын, экономиканың ерекше секторы болып табылады.

Мұнай өнімдері нарығының республика экономикасында ерекше орын алатынына байланысты бұл сала бір нормативті құқықтық актімен реттелінетін, мұнай өнімдерінің айналым сферасын реттейтін бір құжат қабылдану қажет.

Бүгінгі күнде акциз салығының бюджетке түсуін жоғарылату үшін республикадағы акцизделетін тауарлардың заңсыз өндірісі мен айналымына тосқауыл қою, оған қарсы күресті күшейту шараларын қолдану үлкен маңызға ие болып отыр. Яғни акциздердің бюджетке түсуінің резервтерін «көлеңкелі» өндіріс пен айналымынан іздеу керек [10].

Бұл мәселелерді шешу жолдарын іздестіру және оларды жүзеге асыру тек қаржы және салық органдарының ғана міндеті емес, ол құқық қорғау органдарына, кеден органдарына да тікелей қатысты болып табылады. Сондықтан акцизделетін тауарлар нарығын реттеу жұмыстары қаржы, салық, кеден және құқық қорғау органдарының тарапынан бірлесіп жүзеге асырылуы керек.

Сонымен Қазақстанның акцизделетін тауарлар нарығында туындап отырған негізгі мәселелер мыналар:



  • алкоголь өнімдерінің заңсыз өндірісі мен заңсыз айналымы көлемінің ұлғаюы;

  • сыра және шарап өндірісінің жеткілікті дамымауына байланысты осы өнімдердің контрабандасының кең етек жаюы;

  • акциз маркаларының қорғау дәрежесінің төмендігінен олардың заңсыз өндіріс көлемінің ұлғаюы;

  • алкоголь өнімдерін тұтынуды реттеудің жеткіліксіздігі;

  • мұнай өнімдері нарығындағы көлеңкелі айналым көлемінің жоғары болуы;

  • мұнай экспортының ұлғаюына байланысты отандық мұнай өңдеу зауыттарының толық іске қосылмауы;

  • республиканың мұнай өнімдері нарығын мемлекеттік реттейтін нормативтік құқықтық актінің болмауы;

  • жергілікті атқарушы органдар тарапынан алкоголь өнімнің бөлшек саудасын бақылаудың жеткіліксіздігі және т.б. мәселелер.

Осы аталған мәселерді шешу үшін мынандай шаралар ұсынылып отыр:

  • акцизделетін тауарлар өндірісі мен қозғалысын есепке алу жүйесін жетілдіру;

  • акциз маркаларын қорғау дәрежесін жоғарылату, дизайнын күрделендіріп, толықтыру;

  • алкоголь өнімдеріне, құрамындағы этил спиртінің мөлшеріне байланысты, темекі өнімдеріне, құрамындағы зиянды заттардың (никотиннің) мөлшеріне байланысты дифференциалданған акциз ставкаларын белгілеу;

  • республикадағы сыра және шарап өндірісінің шикізат базасын, әсіресе жүзім шаруашылығын ұлғайтуға ықпал ету;

  • акцизделетін тауарлардың заңсыз өндірісі мен заңсыз саудасын жүзеге асырушыларға қолданылатын санкцияларды күшейту және айыппұлдар сомасын жоғарылату (Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы);

  • республикадағы мұнай экспортына шектеу квоталарын белгілеу;

  • Қазақстан Республикасының «Мұнай өнімдері нарығын мемлекеттік реттеу туралы» Заңының жобасын құру;

  • акциз түсімдерінің жергілікті бюджетте тиімді, әрі мақсатты пайдаланылуын ұйымдастыру;

  • салық қызметі органдарының, кеден қызметі органдарының және құқық қорғау органдарының бірлесіп жұмыс істеуін, өзара ақпарат алмасу жүйесінің жетілдіруін ұйымдастыру және олардың тарапынан акциз салығын төлеушілерге жүргізілетін бақылау мен тексеруді күшейту;

  • салық қызметі органдарының өз қызметін дұрыс, әрі толық атқаруына әртүрлі шаралар арқылы ынталандыру (олардың жұмыс істеу жағдайларын жақсарту).

Біздің ойымызша Қазақстан Республикасында акциз ставкалары белгілі бір тауарларға дұрыс тағайындалмаған. Сараптап қарайтын болсақ, акциз ставкалары көпшілік тұтынатын тауарларға салыстырмалы жоғары. Ал қоғамның неғұрлым ауқатты адамдары тұтынатын тауарларға, соның ішінде вино өнімдері, коньяк және шампан шараптарына акциз ставкалары төмен дәрежеде. Өз кезегінде бұл тауарлар бойынша түсімдер барлық акциздік тауарлар бойынша түсімдердің 10-12%-ын алады.

Біздің нақты ұсынысымыз осы тауарлар бойынша акциз ставкаларын 20%-ға жоғарылату, яғни коньяктың 1 литріне 20 теңгенің орнына 24 теңге, вино өнімдерінің 1 литріне 10 теңгенің орнына 12 теңге, шампан шарабына 20 теңгенің орнына 24 теңге ставканы тағайындау. Мұндай ұйғарымды мен келесідей аргументтермен негіздеймін:

Біріншіден, бұл тауарларды көбінесе біздің қалталы азаматтарымыз тұтынатындықтан және акцизді соңғы тұтынушы төлейтіндіктен, бұл тұтынушыларға айырмашылық айтарлықтай байқалмайды.

Екіншіден, бұл тауарлар бойынша акциздік түсімдер сәйкесінше өседі. Мысалға, республикалық бюджетке 2004 жылы аталған тауарлар бойынша түсімдер сомасы 163884 теңге, соның ішінде вино бойынша 114978 теңге, коньяк бойынша 45342 теңге, ал шампан бойынша 3564 теңге құраған. Ендігі кезекте ставканы 20%-ға ұлғайтсақ, сұраныс мөлшері айталық 50%-ға кемігеннің өзінде тауарлар бойынша түсімдер кем дегенде 10%-ға өседі. 163884 теңгенің 10%-ы 16388,4 теңгені құрап, акциздік түсімдердің сомасы нәтижесінде 180272,4 теңгені құрайды.

Үшіншіден, Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 29 қарашадағы №500-11 Заңымен «Қазақстан Республикасының салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Салық кодексінің 257-бабының 1-тармағының 6 тармақшасы, яғни алтын, платина, күмістен жасалатын зергерлік бұйымдар акцизделетін тауарлар қатарынан алынып тасталды. Өз кезегінде бұл тауарлар бойынша акциздік түсімдер, жалпы акциздік түсімдердің 1%-ға жуық мөлшерін құрайтын. Сәйкесінше жалпы түсімдер 2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда кем дегенде 1%-ға кемігені анық. Сондықтан да вино, коньяк, шампан өнімдеріне арналған ставкаларды жоғарылату арқылы бюджетте туындайтын жетіспеушілікті жабуға болады.

Қорытынды

Салықтық жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды элементі. Ол мемлекеттің шаруашылық дамыуына, әлеуметтік ететін және экономикалық дамуды анықтау қасиеттеріне әсер ететін маңызды құрал болып табылады. Сондықтан, Қазақстанның салықтық жүйесі жаңа қоғамдық қатынастарға бейімделуі, әлемдік тәжірибеге сәйкес келуі қажет.


Мемлекеттік құрылымнан тыс, жаңа салықтық жүйеде Қазақстанда алдыңғы жылдарға қарағанда мәселесіндегі басқару деңгейлеріне сәйкес құқықтар мен жауапкершіліктер анық шектелген. Заңдылықпен қарастырылған қызмет ететін республикалық салықтар мен алымдарды енгізу әртүрлі жергілікті бюджеттерге арналған табыстар түрлерін толық білуге мүмкіндік берді.

Сонда да жаңа салықтық заң жаңа шарттарға толық сәйкес келмейді Оның негізгі жеткіліксіздіктері келесідей:артық тығыздылығы, түсініксіздік, салық төлеушілердің әр түрлі категорияларына арналған үлкен көлемі, тиімді өндіріс тиімділігін ынталандыру, ғылыми – техникалық прогрестің тездетілуі, перспективті технологияларды енгізу немесе халық шаруашылығының тауарларын шығаруды көбейту. Іске асырылушы заңдылық әлемдік қатынас бойынша әр фактілік түрде жабық, халық шаруашылығына шетел инвестицияларын тартуды ынталандырмайды. Әлемдік тәжірибе салықтық заң – сөніп қалған кесте еместігін, оның күнде өзгеретіндігін, өндістік процестерге, нарыққа бейімделуін куәландырады.

Біздің салықтарымыздың тұрақсыздылығы, ставкаларды күнделікті қарастыру, салықтардың, жеңілдіктердің және т.б көлемі теріс рөлді ойнайды, сонымен қатар ұлттық экономиеаның нарықтық қатынастарға өту кезеңінде, сонымен бірге атондық және шетелдік инвестицияларға қайшы келеді. Салық жүйсінің бүгінгі күндегі тұрасыздығы – салық сал pеформасының басты мәселесі.

Өмір салықтық жүйенің таза фискальдық жүйесіне жасалған күшінің жағдайы жоқтығын көрсетті. Салық төлеушіден ала отырып, салықтар сонымен бірге салық салынатын базаны және салықтық массаны азайта отырып оны қосады. Қозғалушы реформаторлық ұсыныстар көп жағдайларда салықтық жүйенің жеке элементтеріне тиеді. Өту кезеңінің фазасына сәйкес басқа салықтық жүйе туралы ұсыныстар жоқ және бұл кездейсоқ емес, өйткені оңтайлы салық жүйесін әлі де Қазақстанда жоқ нақты теориялық негізге аударып, жіберуі мүмкін. Барлық салықтармен байланысты бұл түсініксіздік біздің экономикамызға тұрақсыз жағдайға әкеледі және экономикалық дағдарысты қиындата береді. Ол үшін дағдарыстың жағдайдан шығу үшін ең біріншіден елдің салықтық жүйесін шешу керек.

Атқарылған жұмысты қорытындылай келе келесідей тұжырым жасауға болады. Қазақстан Республикасының салық жүйесінде салық салудың екі жүйесі бар екен: тікелей және жанама. Олардың негізгі айырмашылығы көп ғалымдар айтқандай салық төлеушіде емес, салық салу объектісінде екендігіне біз жоғарыда көз жеткіздік.

Дегенмен, КСРО-ғы құлдырап Қазақстан Республикасы жеке, тәуелсіз мемлекет болғаннан бері оның салық жүйесі бөлшектік те, кешендік те өзгерістерге ұшырады. Нәтижесінде Қазақстанның жанама салық салу жүйесінде жанама салықтың екі түрі бар: қосылған құн салығы және акциздер.

Қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін бюджетке аударуды, сондай-ақ ҚР-ның аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударымды білдіреді. Қосылған құн салығы 2003 жылға дейін қолданылып жүрген 16%-дық ставканың орнына қазір 15%-дық ставка енгізілді. Сонымен қатар, қосылған құн салығының нөлдік проценті осы күнге дейін сақталуда. Қосылған құн салығының бюджет кірісіндегі салықтық түсімдер ішіндегі үлесі соңғы үш жыл: 2002, 2003, 2004 жылдарда бірқалыпты болып, олардың 22%-ын құраған екен.

Жанама салық салу жүйесінде екінші орныға акциздер ие. Акциздер бюджет кірісін қалыптастыруда маңызы зор. Акциздер күнделікті сұранысқа ие күнделікті тауарларға (нан, тұз, ұн, отын және т.б.) және «әлеуметтік қауіпті» деп танылатын (спирт өнімдері, темекі бұйымдары, сыра, жеңіл автокөлік және т.б.) тауарларға салынады. Олардың бюджет кірісіндегі салықтық түсімдер арасындағы үлесі 2001 жылы – 3,7%; 2002 жылы - 3%; 2003 жылы – 2,8%; 2004 жылы – 2,5%-ды құраған.

Бюджет кірісінде елеулі орынды алатын түсімдердің бірі – ол кеден бажы. Ол тауарлардың экспорты мен импортына салынатын салықтар. Шаруашылықтың әр ұлттануына, еңбектің халықаралық бөлінісінің дамуына байланысты кеден баждарының мемлекеттік бюджеттің кіріс көзі ретіндегі екінші дүниежүзілік соғыстан кейін рөлі күшейді. 1999 жылы бюджетке кеден төлемдері бойынша 38 188 млн теңге түскен, ол бюджет кірісіндегі жалпы салықтық түсімдердің 11,5%; 2001 жылы – 11,2%; 2002 жылы – 14,2%; 2003 жылы – 19,6%; 2004 жылы – 18,5%-ын құраған.

Осылардың үшеуі де тауарлар мен қызметтердің шектеулі тізіміне салынады және екі негізгі рөлді атқарады.



  • Біріншіден, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көзі;

  • Екіншіден, белгілі бір тауарларға сұраныс пен ұсынысты реттейтін ең икемді құралдарының бірі.

Сонымен қатар, қазіргі кезде салық жүйесіндегі жанама салықтарға үлкен мән беруде. Олар мемлекеттік бюджет кірісін қамтамасыз ету үшін қолданылады және табысқа прогрессивті салық салуды түзету үшін, протекционистік саясатты жүзеге асыру үшін, сонымен қатар, кейбір тауарлар мен қызмсеттерге сұранысты реттеп отыру үшін қолданылады.

Жалпы айтқанда соңғы жалдардағы бюджет кірісіндегі салықтық түсімдерге назар аударсаңыздар, одан мынаны көруге болады: жанама салықтардың үлесі жылдан-жылға өсуде.


Пайдаланған әдебиет тізімі


  1. Мұсаев М. Қаражат құраудағы қарбаластар // Қаржы- Қаражат.-2000.-№1

  2. Ашуов А. Салық жинауда салғырттық болмасын// Қаржы-Қаражат .-1999.-№6

  3. Салық Кодексі; Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы .- Алматы,2004

  4. Серкебаев Б. Салық саласына салмақ түсмті // Қаржы-Қаражат.-1999.-№6

  5. Рустемов К. Салық реформасы уақыт сыны.//Қаржы-Қаражат.-2000.-№1

  6. Әлімов Қ. Салық халық несибесі // Қаржы-Қаражат.-2001.-№5

  7. Жүнісов Б. Нарықтық экономика негіздері.- Алматы,1999

  8. Назарбаев Н. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы.- Алматы,1999

  9. Мамыров М. Государство и бизнес.-Алматы,2002

  10. Жауапсыздық жарға жығады // Қаржы-Қаражат.-2000.-№5

  11. Салық кодексі; Салық жәңі бюджетке төленетін басұа да міндетті төлемдер туралы. – Алматы,2006

  12. Бухгалттерлік бюллетень //желтоқсан 2005, №52

  13. Бухгалтерлік бюллетень //қыркүйек 2005, №39




Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет