Л. Я. Гуревич Халықаралық Бизнес академиясының жоғары оқудан кейінгі ғылыми- методологиялық орталығының директоры, т.ғ. д., социология ғылымының профессоры
Толығымен, меншіктің құрылымы мен ірі акция пакеттерінің
жүктеу/скачать 2.37 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Стейкхолдерлер алдында ашу қажет корпорация қызметінің басқа аспектісі болып Директорлар кеңесінің рөлі мен құрамы табылады.
| Толығымен, меншіктің құрылымы мен ірі акция пакеттерінің
иелері туралы ақпаратты ашу корпоративтік қатынастардың барлық қатысушылары мүдделерінің (құқықтарын) балансын қамтамасыз ету мен меншікті сақтау құқығына (инвесторлар құқығы, акционерлер құқығы) кепілдік беруден және қосымша қорғаудан тұрады. Мұның ерекшелігі сонда, дамушы нарыққа жататын Қазақстанның корпоративтік басқаруы акционерлердің (миноритарлық) меншік құқығының заңсыз өзгеруінің алдын алуына кез келген уақытта қабылетті еместігін тәжірибе көрсетті. Мұндай жағдай сыртқы миноритарлық акционерлердің акцияларын ажырату жолымен көбіне басқа акционерлердің меншігіне тартып алу үшін, банкроттық заң туралы және басқа да корпоративті заңдардың меншік иелері (акционерлер) қолданады. Стейкхолдерлер алдында ашу қажет корпорация қызметінің басқа аспектісі болып Директорлар кеңесінің рөлі мен құрамы табылады. Ашудың маңыздылығы корпорация басқару құрылымында Директорлар кеңесінің басты ролі болып саналса, сондай жауапты рольді оның мүшелері де атқара алады. Жалпы Директорлар кеңесі келесі бес негізгі қызметті атқарады: 1. корпорацияның жоғарғы басшыларын жалдауы, баға беруі және жұмыстан босатуы мүмкін; 2. негізгі операциялық ұсыныс бойынша дауысқа салады (мысалы, компанияның жаңа капитал шығындары жобаларын алуы немесе инвестициялау) 3. негізгі қаржы шешімі бойынша дауысқа салады (мысалы, облигациялар мен акциялар шығару, акцияларды қайтадан сатып алу және т.б.); 153 4. корпорация қызметінің түрлі аспектілері бойынша жоғары басшылыққа кеңес береді; 5. корпорация қызметі мен қаржы жағдайы туралы ақпаратты акционерлердің дұрыс және дер кезінде алуын қамтамасыз ету Жоғарыда келтірілген қызметтерді орындаған кезде директорлар акционерлер мүдделерін басшылыққа алады. Алайда, практикада маңызды проблемалар кездеседі, акционерлер мүдделеріне қарап, директорлардың өз міндеттерін орындауға кедергі жасайды. Осы проблемаларға жататындар: Жоғары басшыларға тәуелді Директорлар кеңесі; корпорация менеджерлері; өз міндеттерін дұрыс орындау үшін қажетті білімі мен тәжірибесі және уақыты жоқ директорлардың өздері, сонымен қатар бірқатар директорлар өз қызметтерін барын салып орындауға ұмтылмайды. Осы себептер бойынша инвесторлар мен кредиторлар ақпараттарға қолдары жетуі тиіс, кім Директорлар кеңесінің құрамына кіреді, бұл адамның тәжірибесі қандай, бұрынғы жұмысында қаншалықты табысты болды, қандай мерзімнен бастап ол Директорлар кеңесінің мүшесі болып табылады. Кеңес құрамы туралы алатын тұрақты ақпараттар негізінде акционерлер мен инвесторлар бұл органның қаншалықты дұрыс екенін және корпорация басшылығы/менеджментіне тәуелді болмай акционерлер игілігіне басымды жұмыс істеуге қабылетті. Жоғарыда айтылғандай инвестордың компаниядан алатын құжатының бірі болып Корпоративтік басқару кодексі табылады. Корпорацияның Кодексті қабылдауы шығарылған құнды қағаздың сапасына инвесторлардың сенімін арттырмайды, басқа ақпараттарды ашумен қатар, компания ішінде қандай маңызды шешім қабылданатынын қосымша айту қажет болып табылады. Компанияның корпоративтік түрдегі Кодексті қабылдаудың басты мақсаты акционерлік қоғамдағы адал мінез нормаларының дамуы табылады, оған акционерлердің құқықтары мен мүдделерін тиімді қорғау, акционерлерге адал қарым-қатынас жасау, қабылдаған шешімнің ашықтығы, қоғам мен акционерлердің директорлар кеңесінің мүшелері мен басқа да лауазымды тұлғалардың кәсіби және этикалық жауапкершіліктерін қамтамасыз ету, іскер этика нормаларының бәрін қамтитын жүйесін дамыту және ақпараттық ашықтығын кеңейту жатады. Атап айтқанда «Қазақстандық қор биржасына ұсыныспен енгізілетін ақша шығарушы және олардың құнды қағаздарына, сондай-ақ қор биржасы тізімінің жекелеген санаттарына қойылатын талаптарда» ақша шығаратын құрылтай құжаттарында құнды қағаздың иесінің құқығын 154 шектейтін немесе қысым жасайтын норма болмауы керек, сонымен қатар акционерлердің жалпы жиналысында бекітілген корпоративтік басқару эмитенті кодексінің болуы міндетті екені белгіленеді. Акционерлік компанияның Кодекс ережесін сақтауға ақпаратты ашу стандартын енгізу арқылы оның тәжірибесі корпоративтік тәртіпте Кодекс талабына қаншалықты сәйкес келетінін ынталандыру. Кодексті сақтау туралы жыл сайынғы есеп акционерлердің жалпы жиналысында дайындалып, акционерлерге ұсынылатын жылдық есепке енгізілуі тиіс. Акционерлерге Кодексті сақтау туралы жыл сайынғы берілетін есеп Кодекс ережесінің пайдаланылуын белгілейтін акционерлер немесе директорлар кеңесінің шешімі негізінде жүзеге асырылады. Осы шаралардың бәрі Кодекс талаптарын сақтайтын акционерлік компанияларды ынталандыруға бағытталған. Инвесторларға келетін болсақ, олар үшін компанияның корпоративтік тәртіп стандарттары мен принциптерін сақтау тиісті корпорациялардың акцияларын сату немесе алу туралы пайымдалған шешімді қабылдау негізгі факторлар ретінде шығады. Ірі корпорациялар меншікке (акционерлерге) жатады, алайда жоғарғы басшылармен бақыланады (меншік иелерінің жалдаған менеджерлері). Осындай бөлулер қарапайым проблеманы тудырады Неге жалданған басшылар меншік иелерін қамқорлыққа алуы тиіс? Басшылар меншік есебінен көбіне өз пайдасын табу үшін басымды жағдайды қоюы мүмкін. Егер меншік иелері менеджерлер тәртібін тиімді бақылауға алмаса, онда олар ерте ме кеш пе корпорация активіне қызмет көрсетуі үшін, ең алдымен өз мүддесі үшін пайдаланады. Мұнда менеджер өз әрекетімен акционерлерге ғана зиян келтіріп қоймайды, басқа топтар стейкхолдерлерге-кредиторларға, сатып алушыларға, жабдықтаушыларға және қызметкерлерге тіпті өзіне де залалы тиеді. Жалданған менеджерлердің осындай әрекеттерін болдырмау әдістерінің бірі болып, басқа стейкхолдерлердің мүддесі үшін жұмыс істеуге, оларға атқарған жұмыстарына дұрыс ақшалай қаржы төлеу табылады. Осы өтемақының құрылымы бірқатар елдердің заңдылықтары бойынша ақпаратты ашуға міндетті болып табылады. жүктеу/скачать 2.37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|