Лекция:: 30 Практикалық: Семинар: 8 Лабораториялық: обс¤Ж: СӨЖ: 97

1.1870-1917жж Францияның ішкі саяси дамуы

2. 1870-1917жж Франциядағы жұмысшы қозғалысы

3.Францияның отарлық саясаты

1. 
   Экономикалық даму ерекшеліктері.
   

3. Мемлекеттік құрлымы.

4. Англия XX ғасырдың басында.

5. Ішкі саясат.

6. Отарлық саясат.
Пайдаланатын әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

1. Н. А. Ерофеев. Очерки по истории Англий. 1815-1917. М.., 1959г.

2. 
   Колониальная политика капиталистических держав.
   

3. В. Е. Кальнер. Том Манн -человек и революционер.

“Новая и Новейшая история”, 1976, И 1,2.

Лекция маќсаты: ХІХғ соңы мен ХХғ басындағы Англияның саяси-экономикалық дамуын қарастыру

Лекция мєтіні

XX ғасырдың 70 жылдарынан бастап Англия бұрынғы өнеркәсіптік біріншілігі монополиясынан айрыла бастады. Англия отары көп ел және теңізде үстемдігі күшті болып қала берді. Англияның экономикалық даму қарқыны төмендей бастады. XIX ғасырдың 70-жылдары АҚШ-та да Европа елдеріндегідей өнеркәсіп төңкерісі жасалды. Англияда өнеркәсіп төңкерлісі жасалды. Англияда өнеркәсіп төңкерлісі XVIII ғасырдың ортасынан бастап XIX ғасырдың 50-60 жылдары аяқталған-ды. АҚШ Англиядан құрал-жабдықтар сатып алып өздерінің экономикасын күшейтті. Осылайша АҚШ Англияның өзін басып озып өнеркәсіптік қарқыны жағынан Англия АҚШ тан кейін қала бастады. 1873-1900 жылдар арасында Англияның дүние жүзілік шаруашылықта үлесі 3 есе қысқарды. Англияның экспорты 8 процентке ұлғайса, Германияда, 40% ұлғайды. Америкада 230% ке көтерледі. Бұның себебі Англияның зауыттарына капитал өте ертеде салынды. Екіншіден, басқа елдердің ірі өнеркәсіптерінде өнімді жаңа салалар пайда болды. АҚШ пен Германида ірі өндіріс салалары көбейді. Химия өнеркәсіптері пайда болды. Англияның отарлардан келетін табысы өте көп болды. Бірақ бұлар XVIII ғасырдан бергі өндіріс орындарын жаңартпады. Бұл жағдай Англияның экономикалық өмірінде көп ұзамай көрініс тапты. Германия Англияның бәсекелесіне айналды. Англияның артта қалуына 1878 жылғы дағдарыстар, 1890 жылғы ақша дағдарысы, 1892-93 жылдардағы дағдарыстар да елдің орта шаруаларын күйзелтті. Англияда елдің түрғындарының әл-ауқатының нашарлай түсуіне байланысты ішкі рынок тарыла түсті. Енді Англия ақша жасаудың басқа жолына түсті. XIX ғасырдың аяғында шет елге капитал шығару арқылы пайда табу табыстың негізгі көзіне айналды. Ағылшын кәсіпкерлері Голандияда жүн фабрикаларын салды. Белгияда болат зауыттарына капитал салды. Бельгияда болат зауыттарына капитал салды. Көмір шахталарын ашты. Европа елдеріне темір жол салуға Англия буржуазиясы өздерінің капиталын салды. Англияның өзінде де акционерлік қоғамдар құрылды. Ол қоғамдар ұсақ кәсіпорындарға ақша жұмсады.

Елде орталық саясат күшейді. XIX ғасырдың соңы ширегінде Англия бөлінбеген жерлердің көбін басып алды. 1860 жылы Англияның орталық иелігінің көлемі 6 млн шаршы шақырым болса, енді 30 млн шаршы мильге жетті. Онда 300 млн. Тұрғындар болды. Англияның отарларының көп болуына байланысты империализмін отарлық империализм деп атады. Индиядан жыл сайын 60 млн. адамның бір жылдық өндірген өнімін алып отырған.Олар феодалдық институттарды сақтап отырды. (Король үкіметі, лордтар палатасы). Парламенттік орындарда буржуазияның өкілдері отырды. Елдегі маңызды қызмет орындары ірі жер иелерінің қолында отырғанын да көруге болады. Англияда либералдар және консерваторлар партиясы өмір сүрді. Олар үкімет билігіне таласып отырды. Елдің ішіндегі демократиялық қозғалыстардың өсуіне кедергі жасап отырды.

Англияның буржуазиясы отарлық сыртқы саясат жүргізді. Көрнекті өкілі (1874-80) Дизраэли өкіметі отарлау мәселесіне назар аударды. 1874 жылы Суэц каналының құрлысын Египеттің үкіметінен 4 млн фунт стерлингке сатып алды. Сингапур, Малайя аралдарына сүйене отырып Оңтүстік шығыс Азияда үстемдігін жүргізді. Ол жерлер қалайы кеніне бай болатын. Малая княздіктерінің федерациясын құрды. Сөйтіп Англияның отарына айналдырды. Дизраэли үкіметі Оңтүстік Африкадағы зулустардың қарсылықтарын басты. Англия Африкада да отарлау саясатын жүргізді. Англия Ауғаныстанға екі рет шабылу жасады (1878). Гайдамак келісіміне қол қойды. 1880 жылы Ауғаныстанды бағындырды. 1874 жылы Англия Египетті жаулап алды. Египеттің халқы көтерліске шықты.

Ирландия жерін ағылшын ленлордтары бөліп алған еді. Ирландықтар “Ақ балалар ұйымы” деген ұйым құрды. “Жер лигасы” деген лига құрылды. Ленлордтардан жалға тиімді жер алу үшін күресу керек болды. Екіншіден, осы қозғалыс мүшелері күрес тактикасын күшейтті. Ленлордтар “жер лигасы” талаптарына көнбесе, жерді уақытында жыртпау керек деп байкот жариялады. Бұл қозғалыстың барысында Ирландияға өзін-өзі билеу құқығын алу мәселесі күн тәртібіне қойылды. Англияның жұмысшы қозғалысында Тредюниондар болды. Ол кейін оппортунистік ұйымға айналып кетті. Жұмысшылар арасында іріткі салды. Олар жұмысшы категориясын жасады. Англияның буржуазиясы жұмысшыларды революциядан кетіру үшін түрлі қоғамдар құрды. Солардың бірі фабиандық қоғам. Оны құрғандар ағылшын зиялылары – Сидней және Беатриса, Беббтер, Бернард Шоу, Уэльс тағы басқалар. Бұл адамдарды жұрттың бәрі біледі, атақты жазушылар. Бұлар таптық күресті жоққа шығарды. Таптардың бейбіт қатар өмір сүруі, жұмыс істеуі нәтижесінде мемлекеттік социализм құруға болады деді, сондай-ақ жергілікті өзін-өзі басқару оргндарына халық өкілдерін қатыстыру арқылы социалистік қоғамға өтуге болады деді.

1890 жылдардан бастап Англияда “еңбек партиялары” көптеп құрыла бастады. 1983 жылы осы “еңбек партиясынан” “Тәуелсіз жұмысшы партиясы” (НРП) құрылды. Бұл партияны құрған “марксизм” Англия жағдайына сай келмеді деп, фабиандық көзқарасты қолдады.

Ирландия мәселесі: XIX ғасырдың 80-90 жылдарда Англиядағы мәселелердің бірі – Ирландия мәселесі болды. Олар өзін-өзі билеу құқығын беруді талап етті. Бұл қозғалыс Гомруль-Британия империясының құрамында өзін-өзі билеу құқығын алу деген қозғалыс. Бұл жолда 70-жылдары Ирланд лигасы құрылды, оның көсемі Чарлз Парнелл парламентте Ирланд фракциясының көсемі ретінде өте беделді болды.

1897 жылы “Жер лигасы” құрылды, ол ирланд жалгерлердің, қала кедейлерінің, радикал интеллегенция өкілдерінің ұйымы болды.

1896 жылы Дж. Коннолидің бастамасымен Ирланд социалистік партиясы құрылды, ол Ирландия мәселесін маркстік позициядан шыға отырып шешуді мақсат тұтқан партия болды.

Англия XX басында экономикасы күшті дамыған ел болып қала берді. Дұние жүзілік есеп айырысу Англияның фунт стерлингімен жүрді. Өндірістің жаңа салалары күшейді. Шойын өндіру көлемі өсті. 1900-1913 жылдар арасында 14,5% өсті. Көмір өндіру 30% ке өсті. Дүние жүзілік жарыста АҚШ Германиядан артта қала бастады. 1910-13 жылдары Англияның үлесі дүние жүзілік өндірістегі 29, 7% тен 21% ке төмендеді, шойын өндіруден 22% ден 13% ке төмендеді. Артта қалудың себебі өндіріске капитал өте ерте салынды, оны жаңартпады. Англияның буржуазиясы шетелден. Отарладан келетін табыстарға қанағаттанды. Бұл кезде АҚШ, Германия бірден өндіріс орындарында өнімді техникалық пайдаланды. Англия сыртқа капитал шығаруда бірінші орын алды, 3,7 млрд фунт стерлиг ақша сыртқа шығарды. Соның есебінен байыды. Англияның экономикасы кейін кете бастады. Еңбек етпей өмір сүретін адамдар тобы қалыптасты. Еңбекке жарамды адамдардың 10% ті қызметшілерге айналды. Англияның қоғамы паразиттік қоғамға айнала бастады. Бұлар үкіметке беделді және ықпалды болды. Бұл жағдай елде монополиялық бірлестіктің жасалуына кедергі болды. Бірінші дүние жүзілік соғыс қарсаңында Англияда банктің 70% ті шоғырланды. Англияда банктер үлкен күшке айналды. Банктің күшеюі өндірістің шоғырлануымен қатар жүрді.

1900 жылы Англияның отарларының жалпы көлемі 33 млн шаршы км болды.Онда 390 млн. адам тұрды. Англия империясының бұл күшеюуі реакциялық ішкі және сыртқы саясатпен қатар жүрді. Англия Африканы түгелдей отарлау үшін саясат жүргізді. Добрая Надежда мүйісінде Трансваль және Оранжевая тұрғындарыбұлар бағынбады. Егерде бұларды бағындырса бұкіл Африканы отарлаған болар еді. Бұларды өзіне бағындыру кезінде Ағылшын-Бур бур соғысы болды. Бур халқы партизандық әдістермен қарсыласты. Англия 500000 әскер апарды. Бурлардың саны 50 000 еді. Ағылшындар олардың деревняларында қалған кемпір-шалдарды, балаларды концлагерьге қуып тықты. Олар жауынгерлердің бала-шағаларын аштан қатырды.

Осыны көрген тауға кеткен бурлар төмен түсті. Лагерьдің өзінде 40% тен артығы аштықтан өлді. 1902 жылы көктемде бурлар берілді.Келісім жасасты. Ағылшындар Оңтүстік Африканың қожайынына айналды. Ағылшынбур соғысы прогрессифті көзқарастағы дүние жүзі адамдарынан қатты сыналды.Англияның тарапынан болған бұл қаталдық Англияның басқа елдермен қатнасын қиындатты. Ағылшын дипломатиясы Германиямен жанжал бола қалса, Англияны ешкім қолдамайтынын білді. Англия мен Германияияның арасындағы шиеленісу күшейді. Германия имперализімі дүниені қайта бөлуді ойластырды. Ағылшын-Герман күресі саяси күреске айнала бастады. Әсіресе бұл бәсекелестік Германия мен Англия арасында теңіздегі қарулану ісінде қатты көрінді. Англия 1905 жылы ірі браноносецті суға түсірді. Осыдан бастап кемелер түсіруден жарыс басталды. Германия мен мұндай қайшылықтан кейін Англия басқа елдермен қатынасын күшейтті. Англия өзіне одақтастар іздей бастады. Англия АҚШ –тың Панама каналын салуына кедергі жасап отыр еді. Енді оған рұқсат берді. Англия және Франция арасындағфы қайшылықты реттей бастады. 1904 ж 8 сәуірде екі ел арасындағы таластарды тоқтату үшін келісім жасады. Франция мен арада Орта шығыс, Ирак жерлеріндегі қайшылықты бісеңдетті. Дипломатиялық жұмыстың нәтижесінде болашақ одақтың негізі жасалды. Англия дүние жүзінде оқшаланудан құтыла бастады.Англияның империалистері де соғысқа дайындалып жатты. Сонғы он жылдың ішінде ғана соғыстың қаржысы 3есе артты. Англия соғысқа дайындалу барысында іскери теңіз-базасын жасады. Бүкіл Англияны әскери окруктерге бөлді. Соғысқа қажеттінің барлығын дайындады. Милиторизмді, шованизмді уағыздады, соған арнап кітаптар, газеттер шығып жатты. Бұған Англияда мүмкіндік бар . Ол бай мемлекет . Ангия мен Франция арасындағы келісім халықтан жасырылды. Парламент оны халыққа білдірмей бекітті.

ХХ ғ басында жұмысшылардың жағдайы 1890- ж қарағанда нашарлады. Әр бір оныншы жұмысшы 1908 жылы жұмыссыз болды. Олар кәсіп одақ мүшелері еді. Ал кәсіподаққа мүше емес одақтар адамдар арасында бұданда тіпті күшті болды. Англия дүние жүзілік біріншіліктен айырыла бастады. Англия буржуазиясы жұмысшылардың бір бөлігін “сатып” алу жағдайынан айырылды. Жұмышы қозғалысы күшейді. Англияның жұмышы қозғалысында екі бағыт болды. Ол революциялық және оппортунистік тенденция. Осы екеуінің күресі Англияда революциялық партия құруды күн тәртібіне қоя бастады. Лейбористік партия бар еді. Ол оппортунистік партияға айналып кетті. Тәуелсіз жумысшы партиясының сол қанаты және социял демократиялық партия екеуі бірігіп Британ-социялистік партиясын құрды. БСП . Бұл партия өзінің бағдарламасында социялизм үшін күрес деп көрсетті. Бұл партия жұмысшыларды социялистік рухта тәрбиелеуге біраз жұмыстар істеді. Бірақ сектанттық көзқарастағы партия болды. Буржуазиялық үкімет қарап отырмады. Олар ел ішіндегі наразылықтарды бәсеңдету үшін әрекеттер жасай бастады. 1908 жылы жұмысшыларға жұмыс күнін қысқартуға, зейнетақыны көбейтуге уәделер беріп заңдар шығарды, 70 жастан асқандарға зейнетақы тағайындалды. Бұл саясатты Лойд Джорж кедейлікке қарсы күрес ашамыз деп жариялады. Бірақ бұның бәрі азғана күнгі уәде болып қалды.

1.1870-1917жж Англияның ішкі саяси дамуы

2.ХІХғ 70-80жж реформалар

3.Ллойд Джордждің саясаты

1.Англияның ішкі саяси дамуы

2.Англияның отарлық саясаты

Пайдаланатын әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

Из истории европейского парламентаризма:Великобритания / Под ред Е.В.Гутновой – М., 1995

Каирбекова Р.Р. Кокебаева Г.К. Всемирная история в новое и новейшее время.Учебное пособие. –Алматы, 1997

История Европы / Под ред М.А.Барга и др.- М., 1994- т.4

Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая история стран Европы и Америки.Практическое пособие для вузов – М., 2000 – т.1

Лекция маќсаты: ХІХғ соңы мен ХХғ басындағы Англияның саяси-экономикалық дамуын қарастыру
Лекция мєтіні :

ХІХ ғасырдың 70 жылдарынан бастап Англия бұрынғы өнеркәсіптік біріншілігі монополиясынан айрыла бастады. Англия отары көп ел және теңізде үстемдігі күшті болып қала берді. Англияның экономикалық даму қарқыны төмендей бастады. ХІХ ғасырдың 70-жылдары АҚШ-та Европа елдеріндегідей өнеркәсіп төңкерісі жасалды. Англияда өнеркәсіп төңкерісі ХҮІІІ ғасырдың ортасынан басталып ХІХ ғасырдың 50-60 жылдары аяқталғанды. АҚШ Англиядан құрал-жабдықтар сатып алып өздерінің экономикасын күшейтті. Осылайша АҚШ Англияның өзін басып озып өнеркәсіптік қарқыны жағынан Англия АҚШ- тан кейін қала берді. 1873-1900 жылдар арасында Англияның дүниежүзілік шаруашылықта үлесі 3 есе қысқарды. Англияның экспорты 8 процентке ұлғайса, Германияда 40 % ұлғайды. Америкада 230 % ке көтерілді. Бұның себебі Англияның зауыттарына капитал өте ертеде салынды. АҚШ пен Германияда ірі өндіріс салалары көбейді. Германия Англияның бәсекелесіне айналды. Англияның артта қалуына 1878 жылғы дағдарыстар, 18900 жылғы ақша дағдарысы, 1892-93 жылдардағы дағдарыстар әсер етті. 1875-95 жылдары болған ауыл шаруашылығы дағдарысы да елдің орта шаруаларын күйзелтті. Англияда елдің тұрғындарының әл-ауқатының нашарлай түсуіне байланысты ішкі рынок тарыла түсті. Енді Англия ақаш жасаудың басқа жолына түсті. ХІХ ғасырдың аяғында шетелге капитал шығару арқылы пайда табу табыстың негізгі көзіне айналды.

Елде отарлық саясат күшейді. ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде Англия бөлінбеген жерлердің көбін басып алды. Англияның отарларының көп болуына байланысты империялизімін отарлық империализм деп атаған. Индиядан жыл сайын 60 млн адамның бір жылдық өндірген өнімін алып отырған.

Елдегі маңызды қызмет орындары ірі жер иелерінің қолында отырғанын да көруге болады. Англияда либералдар және консерваторлар партиясы өмір сүрді. Олар үкімет билігіне таласып отырды. Елдің ішіндегі демократиялық қозғалстардың өсуіне кедергі жасап отырды.

Англияның буржуазиясы орталық сыртқа саясат жүргізді. Көрнекті өкілі (1874-80) Дизраэли өкіметі отарлау мәселесіне назар аударды. 1874 жылы Суэц каналының құрылысын Египеттің үкіметінен 4 млн фунт стерлингке сатып алды. Сингапур, Малайя аралдарына сүйене отырып Оңтүстік Шығыс Азияда үстемдігін жүргізді.

1890 жылдардан бастап Англияда «еңдек партиялары» көптеп құрыла бастады. 1893 жылы осы «еңбек партияларынан» «Тәуелсіз жұмысшы партиясы» (НРП) құрылды. Бұл партияны құрған «марксизм» Англия жағдайына сай келмейді деп, фабиандық көзқарасты қолдады.

Ирландия мәселесі: ХІХ ғасырдың 80-90 жылдарында Англиядағы үлкен мәселелердің бірі Ирландия мәселесі болды. Олар өзін-өзі билеу құқығын беруді талап етті.

1879 жылы «Жер лигасы» құрылды, ол ирланд жалгерлерінің, қала кедейлерінің, радикал интеллегенция өкілдерінің ұйымы болды.

1896 жылы Дж.Коннолидің бастамасымен Ирланд социалистік партиясы құрылды, ол Ирландия мәселесін маркстік позициядан шыға отырып шешуші мақсат тұтқан партия болды.

Англия ХІХ ғасырдың басында экономикасы күшті дамыған ел болып қала берді. Дүниежүзілік саудада алда болды. Дүниежүзілік есеп айырысу Англияның фунт стерлингімен жүрді. Өндірістің жаңа салалары күшейді.

1900 жылы Англияның отарларының жалпы көлемі 33 млн шаршы км болды. Онда 390 млн адам тұрды. Англия империясының бұл күшеюі реакциялық ішкі және сыртқы саясатпен қатар жүрді. Англия Африканы түгелдей отарлау үшін саясат жүргізді. Добрая Надежда мүйісіндей Трансваль және Оранжевая тұрғындары бурлар бағынбады. Егерде бұларды бағындырса бүкіл Африканы отарлаған болар еді. Бурларды өзіне бағындыру кезінде Ағылшын-Бур соғысы болды. Бур халқы партизандық әдістерімен қарсыласты. Англия 500000 әске апарды. Бұлардың саны 50 000 еді. Ағылшындар олардың деревняларында қалған кемпір-шалдарды, балаларды концлагерьге қуып тықты. Олар жауынгерлердің бала-шағаларын аштан қатырды. Ағылшындар Оңтүстік Африканың қожайынына айналды. Ағылшын-бур соғысы прогрессивті көзқарастағы дүние жүзі адамдарынан қатты сыналды. Англияның тарапынан болған бұл қаталдық Англияның басқа елдермен қатнасын қиындатты. Ағылшын дипломатиясы Германиямен жанжал бола қалса, Англияны ешкім қолдамайтынын білді. Англия мен Германияның арасындағы шиеленісу күшейді. Ағылшын-Герман күресі саяси күреске айнала бастады. Әсіресе бұл бәсекелестік Германия мен Англия арасында теңіздегі қарулану ісінде қатты көрінді. Англия 1905 жылы ірі брононосецті суға түсірді. Осыдан бастап кемелер түсіруден жарыс басталды. Англия дүниежүзілік оқшауланудан құтыла бастады. Англия соғысқа дайындалу барысында әскери-теңіз базасын жасады.

ХХ ғасырдың басында жұмысшылардың жағдайы 1890 жылға қарағанда нашарлады. Әрбір оныншы жұмысшы 1908 жылы жұмыссыз болды. Олар кәсіподақ мүшелері еді. Ал кәсіподаққа мүше емес адамдар арасында бұдан да тіпті күшті болды. Англия дүниежүзілік біріншіліктен айырыла бастады. Жұмысшы қозғалысы күшейді. Англияның жұмысшы қозғалысында екі бағыт болды. Ол революциялық және оппортунистік тенденция. Осы екеуінің күресі Англияда революциялық партия құруды күн тәртібіне қоя бастады. Тәуелсіз жұмысшы партиясының сол қанаты және социал демократиялық партия екеуі бірігіп Британ-социалистік партиясын құрды. Бұл партия өзінің бағдарламасында социализм үшін күрес деп көрсетті. Олар ел ішіндегі наразылықты бәсеңдету үшін әрекеттер жасай бастады. 1908 жылы жұмысшыларға жұмыс күнін қысқартуға, зейнетақыны көбейтуге уәделер беріп заңдар шығарды, 70 жастан асқандарға зейнетақы тағайындалды. Бұл саясатты Лойд Джорж кедейлікке қарсы ашамыз деп жариялады. Бірақ бұның бәрі азғана күнгі уәде болып қалды.

1. 
   ХІХ ғасырдың 70 жылдарынан бастап Англияның өнеркәсіптік жағдайы.
   
2. 
   ХІХ ғасырдың 70-жылдары АҚШ-та Европа елдеріндегідей өнеркәсіп төңкерісі.
   
3. 
   ХХ ғасырдың басында жұмысшылардың жағдайы.
   
4. 
   Англидағы жұмысшы қозғалысының себебі.
   
5. 
   1900 жылы Англияның отарларының жалпы көлемі
   
6. 
   Англия ХІХ ғасырдың басында экономикасы
   

1.Италияның ішкі саяси дамуы

2.Италияның отарлық саясаты

Пайдаланатын әдебиеттер:

Негізгі әдебиеттер:

Каирбекова Р.Р. Кокебаева Г.К. Всемирная история в новое и новейшее время.Учебное пособие. –Алматы, 1997

История Европы / Под ред М.А.Барга и др.- М., 1994- т.4

Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая история стран Европы и Америки.Практическое пособие для вузов – М., 2000 – т.1

Италия 1870 жылы бірікті. Бірігу нәтижесінде елдің тұтастығы қамтамасыз етілді. Бұл ішкі рынокты қалыптастырды. Яғни, елде капитализмнің дамуына қажетті. Алғышарт жасалды. Бірігудің нәтижесінде елдің үкімет басына бай топтың өкілдері келіп отырды. Бірігудің барысында қалыптасқан буржуазиялық мемлекет ортағасырлық мемлекеттің қалдықтарын иемденді.

Бүкіл Италия халқы 3/4 бөлігі ауылда тұрды. Италияның деревняларында жартылай феодалдық қатынас басым болды. Жердің 5/6 бөлігі дворияндардың, шіркеудің, ірі жер иелерінің, буржуазияның қолында болды. Ұсақ шаруа иелігі өте аз болды. Қауымдық жер көп аудандарда сақталды. Жер шаруашылығын ірілендіру баяу жүрді. Шаруалардың басым көбі жерсіз болды. Италияның шаруашылығы өте ауыр жағдайда дамыды. Жер өңдеу қарапайым кетпенмен өңделді. Өнім төмен болды. Осыған байланысты тұрмыс ауыр болды. Аштық, жалаңаштық белең алды.

Ішкі рынок өте тар. Өнеркәсіп өнімдерін сатып ала алмады. Елдің оңтүстігінде феодалдық құрылыстың қалдығы көп болды. 1870 жылы оңтүстіктің аграрлануы бұрынғыдан күшейді. Себебі солтүстікте капитализм азды-көпті дамыды. Соған байлансты оңтүстіктің қолөнер бұйымдары өтпей қалды.

Ауыл шаруашылығына капитализмнің енуі өте жай жүрді. Шіркеу жерін және басқа жерлерді сатып алған буржуазия капитализмді енгізе алмады. Көп жағдайда аренде төлемінің көлемін жоғарылатты, салық төлей алмағаны үшін жерлерді сатып жіберді. Бұл шаруалардың жерсіз қалуына әкелді. Сондықтан олар «бақыт» іздеп шетелге кетті.

Сотүстік Италияда аграрлық құрылыс ерекше болды. Мұнда капиталистік типтегі өнеркәсіптер салына бастады. Ірі жер иелері иеліктеріне, исполщина, батрак еңбектерін пайдаланды. Олар рынок үшін өндірді. Олардың шаруашылығына азды-көпті ауылшаруашылық машиналары, жер өңдеудің жаңа прогрессивтік түрлері болды. Басқа капиталистік елдерге қарағанда Италияда бұл процес жай жүрді. 1800-1900 жылы 11 % өссе, Америкада 57 % өсті.

Тауарлы ақша қатнасының дамуы, ауыл шаруашылығына капитализмнің енуі, Италияның шаруаларының жіктелу процесін күшейтті. Шаруалардың көп бөлігі жерсіздену барысында қалаға кетті. Бірақ қалада өндірістің дамуы төмен болды. Сондықтан олар басқа елге кетті. 1865-1900 жылдар арасында 5,5 млн. Адам шетелге кетті.

Дегенмен Италия біріктірілгеннен кейін өнеркәсіп тез дамыды, саудасы да дамыды. 16 мың шақырым темір жол салынды. Бұл ішкі рынокты кеңейтті.

1872. 
      жылы 100 мың жұмысшы болса, 1900 жылы 1млн. 275 мың адамға жетті. Өнеркәсіптің жай дамуының себебі елде рыноктың тарлығы. Табиғи байлыққа өте аз. Жерінді көмір, темір қоры жоқ. Осының барлығы басқа елдермен салыстырғанда артта қалуына әкеліп соқтырды. 1890 жылы 200 000 тонна шойын өндірсе, Англия 7,13 млн. тонна шойын өндірді. Болат 120 мың тонна болса, Германия 7 млн. тонна өндірді. Өнеркәсіп төңкерісі елдің оңтүстігінде болмады десе де болады.
      

Оңшыо партия үкімет басында болғанда өздеріне қажетті мемлекеттік аппаратты күшейтті. Теміржол құрылысын қолдады. Оған қажетті ақша салықтарды көбейту арқылы жасады. Солшыл партия да болды. Бірақ бұлар да ірі финансистер мен саудагерлердің мүддесін қорғады. Бұл паритяның бағдарламасы:

1. 
   Жоғары кедендік тариф белгілеу
   
2. 
   Ірі өнеркәсіпшілерге тиімді сауда келісімін жасау.
   
3. 
   Ұсақ буржуазияға кредит беру.
   
4. 
   Салықты азайту, сайлау құқығын кеңейту, елді басқаруды демократияландыру
   

1887. 
      жылдары солшылдар партиясы үкіметтің басында отырды. Олар үкіметтің басына келгеннен кейін халыққа қарсы әрекет жасады. Демонстрация, митингілерге қарсы тұрды.
      

1. 
   Италияның бірігуі нәтижесінде еолің жағдайы қандай болды.
   
2. 
   1870 жылдары Италияның экономикасы.
   
3. 
   Ауыл шаруашылығына капитализмнің енуі.
   
4. 
   Сотүстік Италияда аграрлық құрылыс қандай дәрежеде болды.
   
5. 
   Италияның Тауарлы ақша қатнасының дамуы.
   
6. 
   Италия мемлекеті буржуазиялық конституциялық монархиясы.
   

5. 
   АҚШ тың экономикалық даму ерекшеліктері.
   
6. 
   Ауыл шаруашылығында капитализмнің дамуының
   

7. 
   Жұмысшы табының жағдайы, социалистік партияның құрылуы.
   
8. 
   АҚШ тың сыртқы саясаты.
   

1. 
   2.Ф. Энгельс. “Протекционизм и свобода торговли”. 21-том.
   
2. 
   3.Ф Энгельс. Президентские выборы в Америке. 21-том.