Лекция: 30 сағат СӨЖ: 30 сағ обсөЖ: 30 сағат Барлығы: 90 сағат

'Отандықтарихнаманыңалаш козғалысыныңаса көрнекті кайраткерлерінің

есімдерімен байланысты орасан калың кабаты кеңестік тәртіп басқарған ұзақ

жылдар бойында мүлде игерілмей келген еді. Кдзақстанның Ресей кұрамына

кіру проблемасы ең алдымен Ә. Бөкейхановтың еңбектерінде мейлінше толық және түтас көрініс тапты. Автор «Кырғыз өлкесініңтарихитағдыры және

онын мәдени табыстары» деген еңбегінде «косылу», «өз еркімен» деген

терминдерді мүлде қолданбайды, керісінше, «жаулап алу», «бағындыру» деген

терминдерді колданады, Кіші және Орта Ордалар казақтары «оңтүстіктегі

жаулары Горькая шебіне дейін тыксырғандықтан, орыс билігін тануға мәжбүр

болды» деп атап көрсетеді. Бұл тақырыпты жалғастыра келіп, Ә. Бөкейханов

XIX ғасырдың үшінші ширегіне дейін «барлық қазак, рулары біртіндеп орыс билігін мойындады» деп атап өтеді.

Ә. Бөкейханов еңбектерінің XVIII—XIX ғасырлардағы Қазақстан тарихын бағалау үшін де маңызы баға жеткісіз/ Ә. Бөкейханов былай деп жазды: «XVI ғасырдың екінші жартысынан бастаЛ солтүстіктен жаңа халык — славяндар келе бастады; олардың мәдениеті сол кездегі Қырғыз өлкесі билеушілерінің мәдениетінен жоғары болатын, сондықтан жергілікті халық өз өлкесіндегі үстемдікті келімсектерге беругетиіс болды».

Орыстардың өлкені отарлауын Ә. Бөкейханов екі кезеңге: мүнда ерікті отарлаушылардың пайда болуына және олардың ізімен үкімет жасақтары-ның келе бастауына бөледі. «Ерікті отарлау, - оның пікірінше, — осында сол кездегі ауыр тұрмыс жағдайларынан кашкан немесе корғансыз бұратаналар есебінен оңай баю үшін шаруалардың, кылмыскерлердің, сектанттар мен баска да әр түрлі тобырлардың келуімен жасалды. Бұл жәнінен оларға оңтүстік Орал мен біздің өлкеміздің солтүстік-шығысы ерекше катты үнады. Беймәлім елдерге терендей еніп, ілгері қарай козғалумен жалғасқан «жер шолу» туралы ой осы түста туды. Бұл крзғалыстың каншалыкты күшті жөне құдіретті болғанын аты-жөні жок еріктілер толқынының небәрі екі жүз жылдай уақытта (1560—1750) Оралдан Камчаткаға дейін, Березовтан Алтайға дейін бүкіл Сібірді баса-көктеп жүріп еткенінен білуге болады. Осындай толкын тармақтарының бірі — солтүстіктен Ертіс бойымен және Бараба даласынан, екіншісі — оңтүстік Оралдан Жайықөзенімен оныңсалаларын бойлап Қырғыз өлкесіне келді. Соңғы козғалыс ерте басталды, бірақ Ертіс бойымен отарлау тезірек жүргізілді, өйткені бұл толқын күштірек болатын; табиғи байлықтарының аркасында Ертіс өлкесі мен Алтай отаршылдар көзіне өте бағалы керінді, сөйтіп олар осы жаққа көбірек жіберілді. Мұны орыс үкіметі де ұғынып, оған кейіннен басты әскери күштерін жіберді. Төменіректе біз үкіметтік отарлау (және жаулап алу) еріктілердің ізімен жүргізілгенін және былайша айтқанда, оны зандастырғанын көреміз; кейбір жағдайларда үкіметтің белгілі жер учаскесін еріктілер сол кезде-ак басып алғандыктан, оны өзінікі деп тануына ғана тура келді».

Әлихан Бөкейханов өзінің Казақстан тарихы және жер пайдалану нысан-дарыныңдамуымәселелеріжөніндегі еңбектеріндеөлкенің солтүстік-орталыкжөне шығыс бөліктерін жаулап алу мен отарлауды бөлек алып карасты-рады.

«Есіл—Ертіс өлкесінде орыс адамдарының келген жылын кай жылға жат-кызу керек екенін дәл айту киын, — деп жалғастырады ол ойын. — Солтүстік Сібірдегі сияқты, мұнда да өлкені жаулап алудың алдында терісі бағалы аң аулауды кәсіп еткендердің, ал кейде бұратаналарды жай ғана тонап кету үшін келіп-кетушілердің болғаны анык,- Орыс отарлаушыларының қандай да бір арнайы (талап-тонаудан баскд) максатпен бірікпеген еріктілер тобырын құраған осы жекелеген алдыңғы бастаушылары алғашқы кезде бұратаналар тара-пынан, сірә, ынтымақты тойтарыс таппағанына қарамастан, отарлаудың сенімдітірегінеайналаалмады».

Сейтіп Ә. Бөкейхановтың пікірінше, Кдзақстанның империя күрамына кіруі отарлау (ерікті түрде және үкімет арқылы) мен жаулап алудан түрады. «XVIII ғасырдың аяғында (біздің жоғарыда байкағанымыздай) Кырғыз елкесі көшпелілерінің едәуір белігі орыстардың билігін мойындап, орыстар шегінде көшіп жүрді. XIX ғасырдың басынан бастап үкімет жаулап алынған елкені

нығайту жайын ойластырды». Ә. Бөкейханов өзінің барлық зерттеулерінде «жаулап алу» деген ұғымды қолданып, сол арқылы XVIII—XIX ғасырлардағы орыс-казақ катынастарының барысында калыптаскан күрделі өзара катынастарды сипаттайды.

Ә. Бөкейханов орыстардың Орталық Азиядағы ерекше өркениеттілік миссиясы туралы негізсізтұжырымдамасын ашықтан-ашықәшкереледі. «Өлкені бағындырған соң, — деп жазды ол, — орыстар мәдениетгі жұмыска көше алма-ды, өйткені бастапқыда жаулап алу тек кана баю мақсатымен жасалды және алғашкы жаулап алушылар мәдениет рөлін аткаруға мүлде дайын емес бола-тын. Олар адамгершілігі алғашқы кауым адамдарынан аспаған, өткендегі өмірі күмәнді, дөрекі, наданадамдар еді; рас,осыныңбәрі болаотырып, олар бүратаналардан жетілгендеу болып шыкты, бірак оларды бағындырған соң, саналы түрде бейбіт мәдени жұмысқа көше алмады; олар тіпті табиғаттың бай тартуларын ақылмен пайдалануға немесе өздерін өз еңбегімен асырауға күш-жігер жұмсаған жок, Керісінше, олар баюдың неғұрлым жеңіл басқа әдісін — бағындырылған бүратаналарды талап-тонау мен табиғи байлыктарды талан-тараж ету жолын тандады».

Автор еріктілердің ендей кіруіне империяның мүдделі болғанын нақтылай келіп, еріктілер мен үкіметтік отарлау үрдісін ажырағысыз бірлікте карастырады. Біріншіден, ол орыс отарлауының алдыңғы тобы болды, екіншіден, ол империяның ішкі өміріндегі проблемаларды жоюға мүмкіндік бердіг

1917 жылдан кейін отандықтарих проблемаларына ден қою артатүсті. Бұл түрғыда көптеген еңбектер ішінен Т. Рысқүлов, X. Досмұхамедов, П. Г. Галузо, С. Мендешев, Ғ. Тоғжанов еңбектері мен басқа еңбектерді атап өту керек.

П. Е. Галузо Ресей мен Кдзақстан серіктестігінің тең қүкылы еместігін атап көрсетіп, империяныңөзге өлкелерді «косып алуға» өте мүдделі екенін атап айткан болатын. П. Г. Еалузо отаршыл империя теоретиктерінін, агрессияға бейбіттон жамылдырып, өркениетті сипат беруге неліктен тырысқанын түсіндірді. «Отар Түркістан» («Орыс патша өкіметінін Орта Азиядағы отар-лау саясаты тарихының очерктері») деген кітабында ол былай деп жазды: «Патшалык Ресей өскерлерінің казак, даласына карай ендеп кіруі XVIII ғасыр-дыңбіріншіжартысында-акбасталғанболатын.Орыспатшалары елгеентелей әрі толассыз дерлік сүғынатүсті, алайда былайша айтканда, біраз жал-тактай отырып жылжыды...».
Лекция 17.

Тақырыбы: XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы Қазақстандағы тарих ғылымының қалыптасуы мен дамуы

Жоспары:

1. 
   Архивтік ж±мыстардыњ байта ќ±рылуы жєне орталыќтандырылуы.
   
2. 
   Алѓашќы тарихи ќ±жаттардыњ жариялануы.
   
3. 
   Ќазаќстандаѓы ѓылыми тарихи орталыќтардыњ ќ±рылуы, тарихшы кадрлардыњ дайындаудыњ ерекшеліктері.
   

1. 
   Қазақстан тарихы. Очерктер. Көне заманнан бүгінге дейін. Алматы 1994ж.
   
2. 
   Қазақ ССР тарихы 5-томдық. 4-5 томдар. Алматы 1981 ж.
   
3. 
   Х.Маданов Қазақ халқының арғы-бергі тарихы А., 1995
   
4. 
   Ә.Әбдіәкімұлы Қазақстан тарихы А., 1997 ж.
   
5. 
   К.Мамырұлы. Қазақ тарихы А.,1995ж.
   
6. 
   А.Күзембайұлы, Е.Әбіл История Республики Казахстан А.,1998 г.
   

7. 
   Сапаргалиев К. Карательная политика царизма в Казахстане (1905-1917г.г.) Алматы 1995ж.
   
8. 
   Иностранная военная интервенция и гражданская война в Средней Азий и Казахстане. Алматы 1986ж.
   
9. 
   Асфендияров С. История Казахстана ( с древнейших времен) Алматы 1993ж.
   

А. П. Чулошников «Қазақстанды зертгеу қоғамының» алғашқы төрағасы бодцы, ол XVIII ғасырдың 30-жылдарына дейінгі қазақ халқының саяси және шаруашылық өмірі баяндалған, этникалық тарих мәселелерін қорытынды-лайтын еңбек жазды. Қазақтардың шаруашылық кәсібін «қоспасыз» көшпелі-малшылар ретінде ғана емес, сонымен қатар отырыкшьшық өмірмен, егіншілікпен таныс етіп сипаттайтын мысалдар келтіреді. Автор бұл кәсіптердің кеңбайтақ Қазақстан аумағында алуан түрлі болған табиғи, гео-графиялық факторларға байланысты екенін көрсетеді. Қазақ қоғамындағы өлеуметтік-экономикалық қатынастардың сипаты туралы өз түсініктерін автор өзінің «XVII—XVIII ғасырлардағы Қазақстандағы феодалдық қатынастар тарихы женінде» деген басқа бір еңбегінде (1936 ж.) сынға алған.

1925 жылы М. Тынышбаевтың «Қырғыз-қайсақ халқьшыңтарихы жөніндегі материалдар» деген еңбегі шығарылды,1926 жылы «Қазақстанды зерттеу қоғамы» оның «17 және 18-ғасырлардағы қырғыз-қайсақгар» деген еңбегін шығарды. «Материалдарда» қазақжүздерініңэтникалыққүрамы, казақтар-дың шыққан тегі туралы аңыз-әңгімелер, қазақ руларының таңбалары мен ұрандары берілген, әрбір тайпаның тарихын сипаттау үшін тарихи материал іріктелі Ғалынған. Алайда ол ғылыми емес әдістерді қолданып, қателіктер жібереді: географиялық атаулардың, тарихи есімдердің лингвистикалык үндестігін қазақ халқы тайпаларының ежелден келе жатқанының айғағы деп қабылдайды; ол бүларды Геродоттың алазондары, Святославтың касогтары, черкестер жәнет. б. деп санап, оларды Қиыр Шығыстағы Аргуннан Дунай мен Кавказ сыртына дейінгі аумаққа орналастырады.

1935 жылы өзінің «Қазақстан тарихын (көне заманнан бергі)» бастырып шығарған С. Ж. Асфендияров М. Тынышбаевтың қазақтайпаларын ежелгі етіп көрсеткен және олардың орналасқан аумағын шексіз кеңейткен қателіктерін көрсетті.

М. Тынышбаев жүздердің қүрылуын Батый мен Орда-Ежен заманына жа-тқызады (оның пікірінше, олардың иелігі тиісінше Орта жүз бен Үлы жүз); Кіші жүзді ол Жошының кіші үлы Тоқа-Темірдің есімімен, ал аумақтык жа-ғынан Кавказбен, Қырыммен және Жошы ұлысының батыс жерлерімен байланыстырады. Шыңғыс-ханның жаулап алу дәуірінде жергілікті және көшіп келген халықтың саяси бөлінуі де шынына келгенде, табиғи-географиялык жағдайлардың салдарынан ежелден құрылып, халықтың шаруашылық байла-ныстары тарихи қалыптасқан әр түрлі тарихи-географиялық еңірлердегі (Жетісу, Түркістан, Сарыарқа, Батыс Қазақстан, Арал өңірі және басқалар) тайпалар мен этникалыктоптардың бөлініп шығуына айқын әсер етті. Алайда деректемелерден XIII ғасырдағы казақтар, олардың жүздері және олардың автор атаған аумақгармен, есімдермен байланыстары туралы ешқандай деректер байқалған жок.

Лекция 18.

Тақырыбы: XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы Қазақстандағы тарих ғылымының қалыптасуы мен дамуы

Жоспары:

1. 
   Ќоѓамдыќ ѓылымдардыњ негізініњ ќалануы, партия тарихыныњ зерттеу орталыѓыныњ ќ±рылуы
   
2. 
   Ќазаќстанда ќазан тµњкеріс мен азаматтыќ соѓыстыњ тарихы бойынша алѓашќы зерттеулер.
   

1. 
   А.Күзембайұлы, Е.Әбіл История Республики Казахстан А.,1998 г.
   
2. 
   М.Тынышпаев История казахского народа А.,1994 г.
   
3. 
   М.Қойгелдиев Алаш қозғалысы А., 1995 ж.
   
4. 
   М.Қ.Қозыбаев Историяграфия Казахстана Уроки истории. А.,1990 г.
   

5. 
   Т.Омарбеков. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті. Алматы 1997 ж.
   
6. 
   Қызылдар қырғыны. Алматы 1993 ж.
   
7. 
   Балақаев Т.Алдажұманов Х.С Қазақстан еңбекшілері – майданға. Алматы 1985 ж.
   
8. 
   Қозыбаев М. Казахстан – арсенал фронта Алматы 1970 ж.
   
9. 
   Народное движение за освоение целинных земель в Казахстане. Сб материалов М.,1959г.
   

Көп жылдық пікірсайыстардан кейін 1916 жылғы тарих бойынша тұжы-рымдама кабылданып, ол бес томдық «Қазак, ССР тарихында», Орта Азия республикаларының тарихы жөніндегі тиісті зерттеулерде көрсетілді (қараңыз: Қазақ ССРтарихы, 3-т. А., 1982; Тұрсынов X. Т. Орта Азия мен Кдзакстандағы 1916 жылғы көтеріліс. М., 1961 жөне баскалар).

III томның «Бірінші дүниежүзілік соғыс. 1916 жылғы көтеріліс» деп аталған үшінші тарауывда оның негізгі кағидалары баяндалған. Кдзір тарихшылар бұл проблеманың жаңа түсіндірмесін беруге үмтылуда және мұндай ізденістің алғашқы нөтижелері мамандарға М. Қозыбаевтың, Ә. Бисенбаевтың, К. Нүр-пейісовтің, М. Қойгелдиевтің және баскаларының зерттеулері бойынша қазірдің өзінде таныс. Академик М. Козыбаев, атап айтқанда, бес томдық «Қазак, ССРтарихы» III томының бұл тұжырымдамасын мынадай дәлелдермен қайта қарауды жән деп тапты.

1. 1916 жылғы оқиғалар «көтеріліс» деп жөне сонымен бірге «азаттық козғалысы» деп аталған. Басқаша айтқанда, авторлар ұжымы, сірә, ұлтазаттык қозғалысы кетеріліс нысанын алды деп ойласа керек. В. Даль бойынша, «кетеріліс — бүлік, ашуыза» 1916 жылғы окиғалар бүлік, ашуыза аясына сыймайды. Шынына келгенде, отаршыларға бүкілхалықтық қарсыласудың барлық нысандары: ауылдардағы халыктың манифестациялары, патша жарлығына карсы жігіттердің өздігінен туында-ған бой көрсетулері, жазалаушыларға карсы ұрыс қимылдары, зиялылар-дың наразылықтары, жүмысшылардың ереуілдері, калалардағы солдат әйелдерінің аштык жариялаған бүліктері көрініс тапкдн үрдіс жүріп жатгы. Отар Шығыстың империяға қарсы үлт-азаттық соғысы жүргізілді. Ал оның бер жағында дәстүрлі әдет бойынша салдары қазіргі кезде де жалғасып келе жатқан кеңестік тарихнамада Орта Азия мен Казақстан халықтарының ұлт-азаттық соғысы шағын аймактық көтерілістерге жатқызылды. Бүл тұжы-рымдамаға кезінде Түркістан аймағындағы жазалау әрекеттерін басқарған патша генералдары негіз салған болатын. Нақсолар саны 50 мың адамға дейін жететш халықтық армияны «карақшылар», «бүлікшілер тобыры» деп атады; оның бер жағында басқа ешкім де емес, нақ генерал А. Н. Куропаткин 1916 жылғы Орта Азияға жасалған жазалау экспедициясына қарағанда, «Черняев, Романовский, Кауфман, Скобелев Сырдария, Самарқан және Ферғана облыстарын аз күшпен жаулап алды» деп көрсетті. Жазалау экспедицияларына карсы ұрыс операцияларының аукымдылығы, серпінділігі және сипаты жөнінен ол Оңтүстік-шығыс және Орталык, Азиядағы ұлт-азаттык соғыстарынан асып түсті.

2. Бес томдық «Қазақ ССР тарихында» авторлар ұжымы 1916 жылғы феноменді идеологияға айналдырып, үлт-азаттык козғалысын азаттык козғалысының маркстік лениндік кезеңі деп санады.

Үлттық қозғалыстар мәнінің асқан зор білгірі Д. Нерудің былай деп санауы әбден әділ: «нағыз соғыс болмаған күннің өзінде де бақталас тараптар мен карама-қайшы мүдделер арасында көбінесе жасырын соғыс пен жанжал болып жатады. Жатжерліктер билігінде болған елде мұндай жанжал іштей болып, тұрақты сипат алады, сөйтіп адамдардың ой-пікірі мен мінез күлкына әсер етіп, оларды бұзады; әскери пиғыл ешкашан толық жойылып кетпейді»

Империя-метрополия мен азиялыкотар арасында накосындай «өскери пиғыл», «жасырын соғыс» 173 Іжылдан бастап орын алып, кейде ашық соғы-ска үласып отырды. Шын мөнінде, 1916 жыл феномені казақхалкыныңим-перия қүрамына кірген кезінен бастап бір күн де толастамаған ұлт-азаттық қозғалысының жаңа кезеңі болып табылады. Т. Рыскүловтың 1916 жылғы оқиға «отарлардың көтеріліске шыккан бұкарасымен метрополияның на-ғыз соғысы сипатын алды» деп санағаны тегін емес.

3. Бес томдык «Қазақ ССР тарихында» 1916 жыл феномені жалпы ресейлік үрдістің күрамдас белігі ретінде карастырылды.

Ал 1916 жылғы феноменді азиялық Шығыс халыктарының сан ғасырлық ұлт-азаттык күресінің жалғасы деп карастыру керек.

4. Бес томдық «Қазақ ССР тарихының» авторлары қозғалыс феодализмге карсы сипатта болды, сондай-ақ феодалдық билік басындағыларға да карсы бағытгалды деп пайымдады.

Ал зерттеушілер жаңадан пайда болып келе жаткан, орыс және шетел капиталымен бәсекелес үлттык буржуазияның, дәстүрлі катынастарды сак-тап калуға үмтылған дәстүрлі шонжарлардың, әр түрлі зиялылар топтары-ның азаттык козғалысына белсене косылып, бүл орайда өздерінің көбінесе бір-біріне қайшы келетін мүдделерін көздегенін дәлелдеді.

Оқиғалардың каншалықты қасіретті болғанына карамастан, 1916 жылды езін империяға кару колданып тайталаса алатын күш деп үғынған халыктардың ұлы жеңісі деп санау керек. Нақ үлттык мүдделердің ортактығын ұғыну

1. 
   А.И. Левшинніњ ѓалым, ќоѓамдыќ ќайраткер ретінде ќалыптасу кезењдерімен идеялыќ концепциялары.
   
2. 
   Ќазаќ халќыныњ тарихын зерттеуіндегі А.И. Левшинніњ ж±мыс баѓыттары жєне концептуальдыќ кµзќарастарыныњ µзгеруі.
   
3. 
   Ќазаќ халќыныњ тарихын “Ќырѓыз-ќайсаќ даласымен ордаларыныњ сипаттамасы” ењбегіндегі зерттеулер.
   
4. 
   А.И.Левшинніњ ењбегіндегі этнографиялыќ деректер.
   
5. 
   Д‰ние ж‰зіндегі тарих ѓылымында А.Левшинніњ орны, ењбектерініњ мањызы жєне ќосќан ‰лесі.
   

1. 
   А.Күзембайұлы, Е.Әбіл История Республики Казахстан А.,1998 г.
   

3. М.Қойгелдиев Алаш қозғалысы А., 1995 ж.

4 М.Қ.Қозыбаев Историяграфия Казахстана Уроки истории. А.,1990 г.

Қосымша:

1Т.Омарбеков. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті. Алматы 1997 ж.

2. Қызылдар қырғыны. Алматы 1993 ж.

3. Балақаев Т.Алдажұманов Х.С Қазақстан еңбекшілері – майданға. Алматы 1985 ж.

4 Қозыбаев М. Казахстан – арсенал фронта Алматы 1970 ж.

5.Народное движение за освоение целинных земель в Казахстане. Сб материалов М.,1959г.

Ресейде соңғы орта ғасырлар кезіндегі Қазақстан тарихын зертгеу XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап шығыс деректемелері сияқты берік негізге ие болды. Бүл кезенде ол В. В. Вельяминов-Зернов пен Ш. Ш. Уәлихановтың есімдерімен байланысты. Аса көрнекті ориенталист В. В. Вельяминов-Зернов (1830—1904) өзінің «Касимов патшалары мен ханзадалары туралы зер-ттеу» деген терт томдық тарихи еңбегінде алғаш рет XV—XVI ғасырлардағы Қазақстан тарихына назар аударды, ал оның қолында сенімді тарихи негіз болған еді. Еңбегінің екінші бөлімінде ол Қазақ хандығының тарихын ретретімен баяндап, бұл мемлекеттің құрылуы туралы пікір айтқан, оны Керей және Жәнібек хандардың Жетісуға көшіп кетуімен байланыстырып, қазақ хандарының ноғай, моғол билеушілерімен сыртқы саяси байланыстарын көрсеткен. Автор қазақтардың жүздерге бөліну фактісіне өз түсінігін үсынып, оны XVII ғасырда болған және халықтың түрлі топтарының: Түркістан мен Ташкент өңірін мекендеген жартылай отырықшы және калған аумақтағы көшпелі тұрмыс салтының шаруашылық, әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктерімен түсіндіреді. В. В. Вельяминов-Зернов қазақ халқы мен мемлекетініңтарихы жөніндегі өз еңбегіне орыстыңмүрағат және әдеби ма-териалдарымен қоса, шығыстын, түпнүсқа деректемелерінен алынған үлкен үзінділер жариялап, олардьщ бірегей мәліметтерін түнғыш рет келтірген. Бүл деректемелер арасында Мырза Мұхаммед Хайдар Дуғлатгың «Тарихи Рашиди», Қадырәли бек Жалаиридің «Жами ат-таварих», Хафиз Таныштьщ «Аб-дулла-наме» («Шараф-наме-йи Шахи»), Захир ад-дин Бабырдын, «Бабыр-нама» деген шығармалары және басқалары бар. В. В. Вельяминов-Зерновтың еңбегі ү. зақ уақыт бойы кейінгі зертгеушілер үшін дерек көзі болып келді. Ол орыс ғалымдары арасынан 1858 жылы бірінші болып Ғыльм академиясыньщтолық мүшесі болып сайланды, мұны В. В. Бартольд Академиянын, Шығысты зерттеу саласындағы міндетгері туралы мақаласында атап өткен".

XIX ғасырдың екінші жартысында орыстыңшығыстану ғылымы ойдағы-дай дамыды. В. В. Григорьев, П. И. Лерх, И. Н. Березин, В. Г. Тизенгаузен, Н. И. Веселовский, В. В. Радлов, В. Р. Розендердің енбектері «орыстың дүниежүзілік шығыстануда қүрметті орын алған тарихи-шығыстанушылық мектебінің пайда болғанын» керсетті.

Лекция 20.

Тақырыбы: С.Ж. Асфендияровтің өмірбаянының негізгі кезеңдері

Жоспары:

1. 
   С.Ж. Асфендияровтыњ ѓалым, мемлекеттік ќайраткер ретінде ќалыптасу кезењдері. Оныњ кµзќарастарындаѓы Ќазаќстан тарихындаѓы кезењдерге бµлу, кµшпенділердіњ цивилизациясы, ќазаќ халќыныњ шыѓу мєселелері.
   
2. 
   Ќазаќстанныњ Ресей, Ќытай, Орта Азия елдерімен ќарым-ќатынастарыныњ зерттелінулері.
   
3. 
   С.Ж.Асфендияровтыњ Ќазаќстанды отарлау жµніндегі концепциясы.
   
4. 
   С.Ж.Асфендияровтыњ ењбектеріндегі революциялыќ, ±лт-азаттыќ кµтеріліс мєселелері.
   
5. 
   Ќазаќстан тарихнамасындаѓы С.Ж.Асфендияровтыњ ењбектерініњ тарихи мањызы.
   

1. 
   А.Күзембайұлы, Е.Әбіл История Республики Казахстан А.,1998 г.
   

3. М.Қойгелдиев Алаш қозғалысы А., 1995 ж.

4 М.Қ.Қозыбаев Историяграфия Казахстана Уроки истории. А.,1990 г.

Қосымша:

1. 
   Т.Омарбеков. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті. Алматы 1997 ж.
   

3. Балақаев Т.Алдажұманов Х.С Қазақстан еңбекшілері – майданға. Алматы 1985 ж.

4 Қозыбаев М. Казахстан – арсенал фронта Алматы 1970 ж.

5.Народное движение за освоение целинных земель в Казахстане. Сб материалов М.,1959г.