Лекция №9 апта Энтропия Лекция жоспары

Лекция №13  
  
Лекция жоспары
  
1. 
Хабарлама мен ақпарат кӛздерінің моделдері; сигнал дар моделдері; дискретні 
және үздіксіз сигнал дар; квант тау және модуляція
2. 
В.Котельников теоремасы; сызықтық жүйелер арқылы кедергілер мен сигналдар; 
бинарлы симметриялы және симметриялы емес байланыс каналдары.
  
Лекция мазмұны
Ақпарат беріледі және хабарлама түрінде сақталады. Хабарлама дегенде ақпаратқа 
ие белгілер немесе алғашқы сигналдар жиынтығы ұғынылады. Басқаша айтқанда 
хабарлама- бұл қандай да бір түрінде берілген ақпарат. Хабарлама үлгісі: жеделхат мәтіні, 
ЭЕМ шығатын деректер, сӛйлеу, әуен және т.б. Хабарламаны алушыға беру мүмкіндігі 
үшін белгілі бір жылдамдықта шығу кӛзінен хабарламаны алушыға таралуға қабілетті 
физикалық бірқатар үрдістерді пайдалану қажет. Уақыт бойында ӛзгеретін физикалық 
үдеріс берілген хабарламаны бейнелейді және сигнал деп аталады.
Хабарлама уақыт қызметі болуы мүмкін (ақпарат алғашқы сигналда: сӛйлеу, әуен 
түрінде ұсынылған кезде) және ол болып табылмауы да мүмкін (ақпарат белгілер 
жиынтығы түрінде берілген жағдайда). Сигнал барлдық уақытта уақыт қызметі болып 
табылады. Аргумент (t уақыты) қабылдауы мүмкін мәндерге байланысты сигналдар 
деңгейі тӛрт типке бӛлінеді.
1) 
Үздіксіз немесе баламалық сигналдар (бұл типтегі кездейсоқ сигналдар 
үздіксіз кездейсоқ үрдістер деп аталады). Олар уақыттың барлық кезеңдері үшін 
анықталған және берілген диапазоннан барлық мәндерді қабылдай алады. Кӛбінесе 
сигналдарды туындататын физикалық үрдістер үздіксіз болып табылады. Осы типтегі 
сигналдардың екінші атауы баламалық деген атауымен түсіндіріледі және үрдістерді 
баламалық туындатады.
2) 
Дискретизацияланған немесе дискретті үздіксіз сигналдар (осы типтегі 
кездейсоқ сигналдарды дискретті уақытты үрдіс немесе үздіксіз кездейсоқ жүйеліліктер 
деп атайды). Олар уақыттың тек жекелеген кезеңдерінде ғана анықталған және деңгейдің 
кез-келген м»әнін қабылдай алады. Кӛршілес есептер арасындағы Dt уақыттық аралығы 
дискретизация қадамы деп аталады. Кӛбінесе мұндай сигналдарды уақыт бойынша 
дискретті деп атайды.

Хабарламаларды олардың шығу кӛзінен ақпаратты тұтынушыға беру үшін 
пайдаланылатын техникалық құралдар жиынтығы байланыс жүйесі деп аталады.
Байланыс жүйесінің жалпы сызбасы 0,5 суретте кӛрсетілген.
Ол 5 бӛліктен тұрады:
1. 
Хабарламаны құратын немесе хабарлама жүйелілігін құратын хабарлама 
кӛзі берілуі тиіс. Хабарлама әралуан типте боулы мүмкін: әріптердің немесе сандардың 
телеграф жүйесіндегідей және деректерді беру жүйесіндегідей жүйелілігі. Дыбысты беру 
жүйесіндегі сияқты уақыттың бір немесе одан кӛп қызметі моно немесе 
стериодыбысталды және т.б.
2. 
Хабарламаны бірқатар үлгіде белгілі сипаттамалы пайдаланушы каналдың 
сәйкес типінің сигналдарына қайта ӛңдейді.
3. 
Канал - бұл берушіден қабылдағышқа сигналдарды беруді қамтамасыз 
ететін техникалық құралдар кешені. Канал құрамына беруші мен қабылдаушының 
сәйкесінше байланыс бағытына немесе байланыс бағытының ӛзінен шығу және ену 
сигналдарының жанасуын жүзеге асыратын канал түзуші аппаратура енеді. Байланыс 
бағыты деп беруші мен қабылдаушыға сигналды беру үшін пайдаланылатын орта 
аталады. Бұл мәселен сым қатары поаксиальды кабель, радиотолқындардың таралу 
аумағы, жарық ӛткізгіш және т.б. болуы мүмкін. Әдетте байланыс бағытының ену және 
шығу сигналдары бір типтегі, яғни үздіксіз сигналдар болып табылады. Сонымен қатар 
каналдың енетін және шығатын тұстарында басқа типтегі де сигналдар қатысуы мүмкін. 

Канал егер де ену және шығу тұстарында деңгей бойынша дискретті сигналдар қатысатын 
болса дискретті деп аталады (3,4 типіндегі сигналдар). Егер де каналдың ену және шығу 
тұстарындағы сигналдар уақыт бойынша үздіксіз болатын болса (1 немесе 2 типтегі) онда 
олар үздіксіз деп аталады. Жалпы жағдайда беру үрдісінде каналда сигнал шумен 
беріледі, бұл 0,5 суреттегі шу кӛзінің болуына сәйкес келеді.
4. 
Қабылдаушы әдетте беруші жүргізетін операцияға қатынасы бойынша 
қарамақарсы операцияны орындайды, яғни сигнал бойынша хабарлама қалпына 
келтіріледі. Қабылдағышты құрастыру күрделігі қабылданған сигналдар формасының 
ӛзгеруімен байланысты, бұл шудың болуымен байланысты.
5. 
Алушы бұл хабарлама арналған тұлға немесе аппарат. Хабарламаның 
берушіде жүзеге асырылатын және қабылдағышта эжүзеге асырылатын оған кері үрдіске 
қайта түзілу үрдісін сәйкесінше кодтау немесе кодсыздандыру деп атаймыз.
Мұндай жағдайда АТ негізгі маңыздылығын құрайтын мәселелер тобын шуға 
байланысты каналдар бойынша хабарламаларды сенімді беру үшін және хабарламаның 
әралуан кӛздерінен хабарламаны экономикалық ұсыну үшін кодтау әдістерін зерттеу 
ретінде сипаттауға болады.
АТ негізінде хабарлама кӛздері мен байланыс каналдарын, сондай-ақ осыған 
негізделетін олардың қасиеті тәуелді емес және хабарламалардың ықтималдылық 
қасиеттеріне ғана анықталған хабарламалар арасындағы ақпарат мӛлшерін ӛлшеуді 
сипаттау, яғни статистикалық сипаттау жатады.
АТ негізінде шекті мүмкіндіктер жӛніндегі сұраққа да жау беруге болады (яғни 
максимальды қол жетімді сипаттамалар жӛнінде). Сондай-ақ әралуан жүйелер жӛнінде 
сұрақтарға жауап беруге, жобаланушы жүйе қандай шамада теоретикалық мүмкіндікке 
жол беретіндігін анықтауға болады. Бірқатар жағдайларда АТ –да қолданылатын 
талқылаулар логикасы шынайы жүйе үшін құрастырылымдық шешім табылуы мүмкін 
жолды кӛрсетеді. АТ туылу кезеңі 1948 жыл негізін салушы мақаланың пайда болу жылы 
Клод Шеннонның «Байланысты математикалық теориясы». Осы кезеңнен бастап АТ 
біздің отандастарымыз Холмогоровтың, Добрушинаның, Хоркевичтің, Ханчиннің және 
тағы басқалардың жұмыстарының арқасында кӛлемді деңгейде қарқынды дами түсті.

жүктеу/скачать 0.98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: