Агрометеорологиялық мәлiметтердi өндiрiсте және алқаптық тәжiрибелерде қолдану

Алқаптық тәжiрибенiң нәтижесiн бағалау үшiн тәжiрибе жүргiзу кезеңiнде метеорологиялық шарт қаншаға ауытқығанын бiлу қажет.

Егерде ауа-райы жағдайы тәжiрибе жүргiзу кезiнде кенеттен аномалды (өзгерсе) болса, онда алынған нәтижелер көп жылдарға сипатты (сәйкес) бола алмайды.

1. Егiн егу алдындағы кезең: топырақтың температурасы мен ылғалдылығы туралы мәлiметтер қажет (әсiресе тұқымды егу тереңдiгiнде).

2. Егу кезеңiнен өскiн пайда болғанға дейiн. Тұқымның ену тереңдiгi мен топырақ ылғалдылығы және температура динамикасының есебi маңызды орын алады. Көрсетiлген факторлар тұқымдардың өсу жылдамдығын айқындайды және өскiндердiң бiркелкi пайда болуын қамтамасыз етедi.

Үсiктер белгiленiп, олардың қарқындылығы айқындалады.

Топырақ ылғалдылығына баға берiледi, ол үшiн тәжiрибе учаскесiнде өсiмдiкке тиiмдi ылғал мөлшерi, жауын-шашын, оның iшiнде нөсер жаңбыр мөлшерi анықталады.

3. Көктеуден гүлденуге дейiнгi кезең. Мысалы: күздiк бидай дақылы үшiн температура 20-24⁰ және топырақ ылғалдылығының қоры 10-14 мм болғанда масақ iшiндегi дәннiң саны 50% төмендейдi. Бұдан бiз әлеуеттi астық өнiмдiлiгiнiң қолайсыз метеорологиялық құбылыстардың әсерiнен екi есе төмендейтiндiгiн байқаймыз.

Мұндай тәуелдiлiк әртүрлi кезеңде дамитын көптеген ауылшаруашылық дақылдарында белгiленген, онда өсiмдiктiң дамуы мен өнiмдiлiгiне метеорологиялық факторлардың әсер етуi әр-бiр фазаларына анықталған.

4. Гүлденудiң басталу кезеңiнен өсiмдiктiң жетiлуiне дейiн, өсiмдiктiң арасында ауа ылғалдылығы мен температура режимiнiң әсерi маңызды. Сонымен қатар бұл уақытта өсiмдiк аралығындағы күн радиациясы да үлкен әсер етедi.

Өсуге метеорологиялық шарттардың әсер етуiн сандық бағалау кезеңдерi, ауылшаруашылық дақылдарының өнiмдiлiгiнiң қалыптасуы мен дамуы үшiн келесi мәлiметтер пайдаланылады:

а) көпжылдық орташа температурамен салыстырғанда фаза аралық кезеңнiң орташа ауа температурасы;

ә) топырақтың беткi қабатында және атмосферада болатын күндердiң саны көрсетiлген максималды және минималды температуралар: керi температура (үсiктер), 5⁰С төмен температура (жылуда өсетiн дақылдар), 30⁰С жоғары – максималды температура;

б) жауын-шашын мөлшерiнiң жиынтығы және жауын күндерiнiң саны, оның iшiнде тәулiктiк 1,0 мм асатын жауын-шашын көлемi және күштi нөсерлер (тәулiгiне 10мм жоғары);

в) 30% тең, одан да төмен салыстырмалы ауа ылғалдылығының күндер саны, аңызақ күндерiнiң саны;

г) өсiмдiк пайдалана алатын ылғалдылықтың қоры 0-20 және 0-100 см және он күндiк бойынша;

ғ) бұршақ жаууы мәлiметтерi, қатты жел және басқадай қолайсыз метеорологиялық құбылыстар бойынша мәлiметтер алынуы керек..

Тәжiрибелiк участкелерде топырақтың құрамына байланысты әртүрлi агротехникалық тәсiлдердi қолдануға, рельефтiң түрiне байланысты температура мен ылғалдылық, метеорологиялық алаңда айрықша ерекшеленедi.