Лекция конспектісі «6В06103 Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығы үшін Шымкент 2023 «Деректер қорын құру және басқару»
жүктеу/скачать 2.71 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тиянақты
| Көбейтудің бірінші тəсілі.
Көбейгіш жəне қосынды екі есе ұзындыққа ие (2n), көбейткіш – бір ұзындықты (n), n – көбейгіштердің разрядтылығы. кезең. Көбейткіштің кіші разряды талданады: а) егер ол 1-ге тең болса, онда қосындыға көбейгіш қосылады, б) егер 0-ге тең болса, қосындыға ештеңе де қосылмайды. кезең. Көбейткіш оңға бір разрядқа жылжыйды. 3 кезең. Көбейгіш солға бір разрядқа жылжыйды. 4 кезең. 1-3 кезеңдер n рет қайталанады. Мысалы: 13 ×11 =143 1310 = 000011012 1110 = 10112 14310 = 100011112
Кµбейгіш ҚЕЕ¦И Кµбейткіш Бөлу. Бөлу төрт тəсілмен бөлінеді: қалдықты қалпына келтіріп, қалдықты оңға жылжыту арқылы бөлу; қалдықты қалпына келтіріп, бөлгішті оңға жылжыту арқылы бөлу; қалдықты қалпына келтірмей, қалдықты солға жылжыту арқылы бөлу; қалдықты қалпына келтірмей, бөлгішті оңға жылжыту арқылы бөлу Тиянақты үтірлі сандарды бөлу. Берілген бөлінгішті (А) бөлгішке (В) бөлудің ешқандай мағынасы жоқ. Тиянақты үтірлі цифрлық машиналарда сандар көбіне бірден кіші болып өрнектелетіндіктен, бөлінгішке, бөлгішке жəне бөліндіге қосымша мынадай шектеулер қойылады: |A|<1, |B|<1; |Z|<1. Соңғы теңсіздіктен |A|<|B| екені шығады. Егер де бөлінгіш пен бөлгіш шамаларының арақатынасына байланысты бөлінді бірден үлкен болса, онда операция орындалмайды. Бұл жағдайда операторға арифметикалық құрылғы "разряд торы толып кетті" немесе "қате" деген сигнал береді. Сандарды тура кодта бөлгенде операцияға операндтардың (бөлгіш пен бөлінгіштің) модульдері қатысады. Бөліндінің таңбасы (көбейту операциясындағыдай) бөлінгіш пен бөлгіштің таңбаларын екілік модульмен қосу арқылы анықталады, ал бөліндінің модулі - бөлінгіштің модулін бөлгіштің модуліне бөлу арқылы табылады. Бөлу процессі бірінен кейін бірі орындалатын: əуелі бөліндіден бөлгішті азайту, сонан соң алдын ала бөлудің əрбір қадамында солға қарай бір разрядқа жылжытылған қалдықтарын бөлгішті азайту операцияларынан тұрады. Егер кезекті қалдық оң болса, онда бөлінді разрядына бірлік жазылады. Азайту процесі қайталанады, қайталаулар саны бөліндінің разрядтылығымен анықталады. Кезекті теріс қалдықты алғаннан кейін бөліндінің келесі разрядының мəнін анықтау үшін қандай əрекеттер жүргізілуіне байланысты қалдықты қалпына келтіріп жəне оны қалпына келтірмей бөлу əдістерін айырады. Бірінші əдісте В бөлгішін Ri теріс қалдыққа қосу арқылы алдыңғы қалдық қалпына келтіріледі, яғни (Ri+B). Бөліндінің келесі разрядын табу үшін қалпына келтірілген қалдық бір разряд солға жартыланады (яғни екі еселенеді) жəне одан бөлгіш азайтылады: 2(Ri+B)-В. Екінші əдісте теріс қалдық солға бір разрядқа жылжытылып оған бөлгіш қосылады; 2Ri+B, өйткені 2(Ri+B)- В=2Ri+B. Осы екі əдісті салыстырып, бірінші əдісте қосу мен азайту операциялары көбірек керек екеніне көз жеткізу оңай. Сондықтан да қазіргі ЭЕМ-де қалпына келтірмей бөлу əдісі жиірек қолданылады. Бөлу орындағанда, егер бөлгішті қозғамай бөлгішті оңға жылжытсақ, онда алынған нəтиже бірдей болады. Сонымен бөлу операциясын орындаудың екі сұлбасы болуы мүмкін: алынған қалдықты қозғамай, бөлгішті оңға жылжыта отырып қалдықтарды қалпына келтіру жолымен бөлу; бөлгішті қозғамай, қалдықтарды солға жылжытып, оларды қалпына келтірмей бөлу. Қалдықтарды қалпына келтірмей екілік сандарды бөлу алгоритмі мынандай əрекеттерді орындауға келтіріледі: бөлгіш нольге тексеріледі, егер ол нольге тең болса, онда разрядтық тордың аса толу сигналы қалыптасады да, операцияны орындау аяқталады; бөліндінің таңбасы анықталады; бөлінгіштен бөлгіш азайтылады: егер нəтиже (қалдық) онда операция аяқталады (разрядтық тор аса толады); R0 ³ 0 болса, бөлгіш бір разряд оңға жылжытылады немесе алынған қалдық Ri солға бір разряд жылжыту арқылы екі еселенеді; егер жүктеу/скачать 2.71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|