I. тілдік жүйелер арасындағы құрылымдық айырмашылықтар, әдетте, ана тілдеріндегі декреттік типтегі грамматикалық емес танымдық айырмашылықтарға параллель болады.
II. кез-келген адамның ана тілінің құрылымы қатты әсер етеді немесе дүниетанымды дәл анықтайды "ол тілді үйрену кезінде қол жеткізеді" үшінші гипотезаны Кей мен Кемптон үнсіз қабылдады,
III. әр түрлі тілдердің семантикалық жүйелері шектеусіз өзгереді.
Декан 2013 ж., Британ энциклопедиясы бірқатар ғалымдарды экзотикалық мінез, тіл, мәдениет және әдеттегі ойлау үлгілері немесе "дүниетаным" арасындағы қарым-қатынас туралы ойлауға итермеледі, сонымен қатар морфологиялық және синтаксистік өрнектермен көрсетілген семантикалық құрылымдардың американдық үнділері, олардың сөз категориялары, олардың веб-сайтындағы тізім талқыланды. «Әр тілде енгізілген ғаламның бірегей ұйымы әр тілде анықтаушы фактор бола алады деп болжаланды. Осылайша, адамның қабылдау және ойлау дағдылары байланысты лингвистикалық мәдениеттің белгілі бір тенденцияларын қалыптастырады және қолдайды. Эдвард Сапир айтқандай: «Адамдар объективті әлемде жалғыз өмір сүрмейді... бірақ олардың қоғам үшін білдіру құралы болатын белгілі бір тілдің күші көп... «Нақты әлем» көбінесе топтың тілдік әдеттеріне бейсаналық түрде салынған... Біз мұны көп жағдайда көреміз, естиміз және басқаша сезінеміз, өйткені біздің қоғамдастықтың тілдік әдеттері түсіндірудің белгілі бір нұсқаларына бейім».
Вильгельм Фон Гумбольдт Вельтанцихт гипотезасын келесідей қорытындылады: «Тіл біздің барлық ақыл-ой іс-әрекетімізді субъективті түрде ұсынады (біреуі сонымен, тіл - бұл, егер толық болмаса, кем дегенде қабылдау тұрғысынан, [әр адам] бір уақытта өзін және әлемді құратын немесе өзін және әлемді ажырата отырып, өзін саналы ететін құрал».
Этностың ғасырлар бойғы даму жолы бізге оның бейнелері – символдар, тас мүсіндер және мәдени ескерткіштер мен түрлі ғимараттар түрінде жартастарға оралған тікенді жазулар арқылы жете алады. Бірақ бұл этнос өмірінің мың бір ғана елесі, оның шынайы даналығы мен дүниетанымы тек тілде сақталады. Титулдың әр кезеңінде қажетті заттар, қару-жарақ, киім-кешек және сусындар, тұрмыстық заттар мен әдет-ғұрыптар, әдет-ғұрыптар, қиянат, ойындар, үйлену тойлары және т.б. тек тілдік фактілермен байланысты ұғымдардың сипаты. Осылайша сіз бізбен тек жеке сөздер мен сөз тіркестер, фразалар мен мақал-мәтелдер арқылы байланыса аласыз. Бүгінгі таңда қазақ этнолингвистикасы ғылыми негіз қалыптаса бастаған, ауқымды зерттеулердің нәтижесінде ерекшеліктер мен үрдістер пайда болатын ғылымның перспективалы саласы ретінде танылды. Мұны белгілі профессор М.М. Копыленко
Достарыңызбен бөлісу: |
