АРЖ-нің типтік буындары, олардың беріліс функциялары мен

13 
Жүйені конструктивті рәсімделуі бойынша элементтерге жіктеуге 
болады (мысалы, генератор, электромашиналы күшейткіш, потенциометр). 
Дегенмен автоматты реттеу жүйесінің төзімділігі мен сапасын зерттеу 
кезінде элементтерді олардың динамикалық қасиеттері бойынша бөлу 
маңызды. Жүйе элементтерін осындай негізде қарастыру, әртүрлі әрекет ету
принциптері мен әртүрлі конструктивті рәсімделуі бар түрлі элементтер 
бірдей дифференциалды теңдеумен сипатталады, демек бірдей динамикалық 
қасиеттерге ие және өтпелі процесс кезінде өзін-өзі ұстауы да бірдей болады.
Өзіңің динамикалық қасиеті жағынан қарастырылатын элемент буын 
деп аталады. Шоғырланған параметрлері кезкелген сызықтық жүйе осындай 
қарапайым жай элементтерге бөлінуі мүмкін. Буынның өтпелі процестері 
қарапайым 
дифференциялды 
теңдеулермен 
бейнеленеді, 
олардың 
әрқайсысының реті екіден жоғары емес. Автоматты реттеу жүйесінің барлық 
нақты элементтері бөліне алатын үзбелер типінің саны онша үлкен емес. 
Төмендегідей буындарды ажыратуға болады: күшейткіш, апериодты, 
тербелістік, интегралдаушы, дифференциялдаушы, кешігу. 
Инерциясыз (күшейткіш) буын. 
 
Инерциясыз деп шығыс шамасы кіріс шаманы еш бөгетсіз және 
кешіктірмей көрсететін буынды айтамыз: 
кір
шыг
kX
Х

, (1.4) 
мұндағы 
k
– буынның күшею коэффициенті (беріліс коэффициенті). 
Күшейткіш буынды кейде қатаң байланыс деп атайды. Өтпелі процесс 
күшею үзбесінде болмайды. 
Күшейткіш буынның мысалдары: қатты рычак, инерциясыз электронды 
күшейткіш, электр машинасы бөлшектерінің механикалық жіктелуі. (1.4) 
өрнегінен күшейткіш буынның беріліс функциясы: 
.
)
(
k
X
X
p
W
кір
шыг


(1.5) 
Амплитуда-фазалық жиілікті сипаттаманың (АФЖС) теңдеуі: 
.
)
(
k
j
W


(1.6) 
Бұл жағдайда осьтің оң бағытымен сәйкес келетін вектор (1.8,а сурет). 
Нақты және жорамал жиіліктік сипаттамалардың теңдеулері (НЖС, ЖЖС): 
k
P

)
(

– жиілік осіне параллель сызық; 
0
)
(


Q
– жиілік осіне сәйкес келетін сызық (1.8,б сурет); 
Амплитудалы жиіліктік сипаттама (АЖС): 
 
 
k
k
Q
P
A




2
2
2
)
(



. 

14 
Логарифмдік амплитудалы жиіліктік сипаттама: 
L(ω) = 20lg k. 
Фазалы жиіліктік сипаттама (ФЖС) (1.8,в сурет): 
.
0
)
(
0
)
(
)
(



k
P
Q
arctg




1.8 сурет - Инерциясыз буынның жиіліктік сипаттамалары 

жүктеу/скачать 2.26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: