Тақырып № Тақырыптар атауы

Барлығы МӨОЖ– 30 сағат

60 сағат

3. СЕМИНАРЛЫҚ САБАҚТАР ЖОСПАРЛАРЫ ЖӘНЕ МАГИСТРАНТТАРДЫҢ ӨЗДІГІНЕН ЖҰМЫС ЖАСАУЫНА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

3.1.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылым: пән, қызметтері, оқыту аспектілері. Ғылым философиясының пәні, оның ғылымтанумен және ғылымметриямен байланысы.

2. Ғылыми білім әдістерінің алуантүрлілігі. Ғылыми және ғылымнан тыс білімдер.

3. Ғылым мен философияның байланысы және олардың даму болашағы. Ғылым мәдениеттің феномені ретінде.

4. Қазіргі білім берудегі ғылымның рөлі және жеке тұлғаның қалыптасуы. Қоғам өміріндегі ғылымның қызметі.

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Дүниетаным түсінігі. Оның құрылымы, деңгейі және мәні.
   
2. 
   Философиялыққа дейінгі дүниетаным және әлем бейнесі: мифтік, магиялық, діни.
   
3. 
   Философиялық ойлау ерекшелігі және оның өзгешеліктері. Философиямен шұғылдану түрлері.
   
4. 
   Философия және ғылым.
   
5. 
   Философия жалпыдүниетанымдық әдіснамалық ғылым ретінде.
   
6. 
   Ғылым философиясының табиғаты туралы түсінік.
   
7. 
   Ғылымнан тыс білімнің негізгі түрлері.
   
8. 
   Ғылыми білім жүйе ретінде және оның ерекшеліктері.
   
9. 
   Философия тарихындағы ғылымның жіктелуі және бүгінгі заман.
   
10. 
    Дін және ғылым диалогы.
    
11. 
    Ғылым және білім.
    
12. 
    Ғылым этикасы.
    

1. Мәдениеттегі философияның орны және рөлі.

2. Философия және дәлдік ғылымдар (математика, физика, химия, информатика, тіл білімі).

3. Ғылым тарихы (физика, математика және т.б.).

4. Философияның әдіснамалық қызметі.

5. Ғылым – білімнің, қызметтің және мәдениеттің ажырамас бөлігі .

6. Жүйелік тәсіл және жүйелік анализ.

7. Ғылымның қазіргі тұжырымдамасы.

8. Логика және ғылым әдіснамасы.

9. Математиканың философиялық мәселелері.

10. Информатиканың философиялық мәселелері.

11. Компьютерлендірудің философиялық тұжырымдамасы.

12. Физиканың философиялық мәселелері.

13. Химияның философиялық мәселелері.

Агностицизм, аксеология, гносеология, догматизм, шындық, логика, әдіснама, дүниетаным, мифология, ғылым, ғылымтану, ғылымметрия, онтология, праксеология, рефлексия, ғылым философиясы, эпистемология.

1. Логикалық сұлба құру: дүниетаным, философия және ғылым.

2. Логикалық сұлба құру: философиялық білім құрылымы, философия қызметі.

3. Берілген тақырып бойынша жазбаша глоссарий құру және ауызша тапсыру.

4. Берілген тақырып бойынша тестілер құру.
3.1.6. «Ғылым философиясының пәндік саласы. Философия мен ғылым байланысы» тақырыбы бойынша тестілік бақылау.

1. Ғылым философиясы пән ретінде пайда болды.

А) Жаңа уақытта В) Ағарту дәуірінде С) көне дәуірде Д) ҒТР жағдайында ХХ ғасырдың екінші жартысында Е) ХХІ ғасырда.

2. Ғылымның жалпы даму және қызмет ету заңдылығын зерттейді:

А) философия В) ғылым философиясы С) ғылымтану Д) ғылым әлеуметтануы Е) ғылымметрия.

3. Ғылымның ақпараттық ауқымды динамикаларын, ғылыми ақпараттар ағынын статистикалық зерделеу саласы қандай атаумен ресімделеді:

А) статистика В) информатика С) ғылымметрия Д) ғылымтану Е) ғылым әлеуметтануы.

4. Ғылымтану арнайы пән ретінде қалыптасты:

А) XVII ғ. В) XIX ғ. С) XVIII ғ. Д) ХХI ғ. Е) ХХ ғ. 60 жылдарында

5. Ғылым философиясының негізгі мәселесі

А) болмыс В) адам болмысы С) қоғам Д) ғылыми білімнің өсуі, даму мәселесі Е) қоғам туралы ғылым

6. Адамзаттың рухани мәдениетінің ең алғашқы түрі:

А) ғылым В) өнер С) дін Д) философия Е) мифология

7. Тиімділігімен, жүйелілігімен және теориялық ресімделуімен ерекшеленетін дүниетаным түрі:

А) онтология В) философия С) дін Д) мифология Е) аксиология

8. Гносеология бұл - .... туралы ілім

А) таным В) ғылыми таным С) болмыс Д) табиғат Е) адам

9. Ғылыми танымның үш түрлі міндеті бар және ол байланысты:

А) сипаттаумен В) теріске шығарумен С) түсіндірумен Д) сеніммен Е) болжаумен

10. Ғылымнан тыс білімнің мынадай түрлері болады, артығын табыңыз:

А) қос ғылым В) жалған ғылым С) ғылымға қарсы Д) қос психология Е) жалған ғылым

11. Адамзат білімінің алғашқы тарихи формаларына жатады:

А) теориялық В) эмприкалық С) ойын Д) күнделікті-практикалық Е) көркемдік

12. Ұтымдылықтан тыс білім қатаң жіктелуге жатпайтындықтан, танымдық технологиясының үш түрі бөлінеді:

А) қос қалыпты білім В) жеке бас білімі С) жалған ғылым Д) ойын танымы Е) әумесерлік ғылым

13. Ғылымнан тыс және ұтымдылықтан тыс білімдердің ерекше түрлері өз атауларын ұсынады:

А) жалған ғылым В) халық ғылымы С) қолданбалы ғылым Д) маңызды ғылым Е) гуманитарлық ғылым

14. Жеке тұлғаның қалыптасу процесі ішкі, күрделі мақсатты қалыптастырудан тұрады, яғни қағидаттардан:

А) экстериориздендіру В) интернационалдандыру С) анықтау Д) интериоризациялау Е) жаһандастыру

15. «Позитивтік (жағымды) ғылым» тұжырымдамасын ұсынған ХІХ ғасырдың француз ойшылы:

А) Р.Декарт В) Ж.Ж.Руссо С) А.Бергсон Д) И.Кант Е) О.Конт

16. Ғылым мен философияны бөлуге ұмтылыс қалай аталады:

А) анықтау В) бұрмалау С) демаркациялау Д) догуманизациялау Е) технократия
3.1.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Айзенк Г., Сарджент К. «Объяснение необъяснимого: Тайны паронормальных явлений», М.,2001.,

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

3. Баранцев Р.Г. «Методология современного естествознания», М.,2002.

4. Белов В.А. «Ценностное измерение науки», М.,2001.

5. Границы науки, М., 2000.

6. Ильин В.В. «Философия науки» М., 2003.

7. Канке В.А. «Основные философские направления и концепции науки: итоги XX столетия», М., 2000.

8. Мырзалы С.К. Философия. Алматы, 2010.

9. Маркова Л.А. «Наука и религия: проблемы границ», СПб 2001.

10. Основы философии науки (Под ред.Кохановского В.П.) р н/о - 2005.

11. «Проблема знания в истории науки и культуры», СПб 2001.

12. Режабек Е.Я. «Мифомышление (когнитивный анализ)», М., 2003.

13. Томсон М. «Философия науки», М.,2003.

14. Современные философские проблемы естественных технических и социально-гуманитарных наук. М., 2006.

15. «Философия естествознания: ретроспективный взгляд», М., 2003.

16. Яковлева Е.Ю. «Научное и вненаучное знание», СПб 2000.
3.2. Ғылымның пайда болуы және оның дамуының негізгі сатылары.

3.1.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылым генезисі және оның тарихын кезеңге бөлу мәселелері. Ғылым алдындағы және ғылым өз мағынасында.

2. Көне полюс мәдениеті және теориялық ғылымның алғашқы түрлерінің қалыптасуы.

3. Батыстағы ортағасырлық ғылым. Шығыстағы ортағасырлық ғылым.

4. Жаңа еуропалық мәдениетте тәжірибелі ғылымның қалыптасуы.

5. Ғылым өз мағынасында: қалыптасудың басты кезеңдері.
ІІ-сабақ

1. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы жаратылыстанудағы революция, классикалық емес ғылым пікірінің және әдістерінің қалыптасуы.

2. Ғылымның кәсіби әрекет ретінде қалыптасуы. Тәртіптік ұйымдасқан ғылымның пайда болуы.

3. Ғылымның технологиялық қолдануы. Техникалық ғылымның қалыптасуы.

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Ежелгі Үнді мәдениетіндегі дін мәртебесі және оның философиясының қалыптасуы мен дамуына ықпалы.
   
2. 
   Көне мәдениет адамдарының дүниені түйсіну ерекшеліктері және ғылым алды..
   
3. 
   Ежелгі Қытай және Үнді мәдениеті: өркениетті бағдарлар, қолданбалы сипаты, математикалық, астрономиялық және өзге де білімдердің практикалық мақсаттары.
   
4. 
   Ежелгі Үнді философиясында логикалық ойлау түрлерінің дамуы.
   
5. 
   Ежелгі Греция ғылымның туған жері. Көне логика және көне математика
   
6. 
   Көне грек философиясында ғылымның жіктелуі.
   
7. 
   Орта ғасырда логикалық ойлау нормаларының дамуы және ғылымды ұйымдастыру.
   
8. 
   Шығыста математикалық білімнің, логиканың, астрономияның, медицинаның және өзге де ғылымдардың дамуы.
   
9. 
   Табиғаттың эксперименталды әдісінің және математикалық сипаттамасының пайда болуының алғы шарттары.
   
10. 
    XVII ғасырдағы ғылыми революция және әлем көрінісінің механикалық дамуы (И.Ньютон).
    
11. 
    Классикалық емес ғылымның қалыптасуы.
    
12. 
    Әлемнің кванттық-релятивистік физикалық көрінісі және ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы философия ғылымының дамуы.
    
13. 
    ҒТР және ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылым философиясының дамуы.
    
14. 
    Қазіргі ғылым ерекшеліктері.
    

3.2.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Шығыстық ойлаудың ерекшелігі.

2. Даолық философия және әлем көрінісі.

3. Шығыс мифінің және көне шығыс өркениеті білімінің көне грек философиясына және пайда болып келе жатқан ғылымға ықпалы.

4. Көне логика және көне математика: тарихи және ғылыми білім.

5. Алхимия, астрология, магия: табиғи объектілерді қабылдау ерекшеліктері

6. Ортағасырлық шығыс ғылымының мәні және даму шарттары.

7. Араб тілді перипатетизмнің энциклопедизмі, әмбебаптығы.

8. Жаңа кезеңде экспериментальды ғылымның пайда болуының әлеуметтік-мәдениеттік алғы шарттары.

9. XVII ғасырдағы ғылыми революцияның мәні.

10. Ф.Бэкон., Р.Декарт., Б.Спиноза философиясындағы таным әдісінің мәселелері.

11. И.Кант философиясындағы таным теориясы.

12. Г.Гегель философиясындағы таным әдісі ретіндегі диалектика.

13. Марксістік диалектика және таным теориясы.

14. ҒТР және ХХ ғасырдың екінші жартысындағы ғылым философиясының дамуы.

15. Жаңа ғылымның жалпы сипаты.
3.2.4. Негізгі ұғымдар:

Аналитикалық философия, антиномия, апория, апостериори (тәжірибелік), априори (долбар), атрибут, веданта, анықтау, туа біткен идеялар, диалектика, дедукция, дихотомия, таным пұты, индукция, интуиция, иррационализм, қағида, логос, майевтика, номинализм, перипатетизм, прагматизм, рационализм, шынайылық, сенсуализм, силлогизм, схоластика, триада, трансценденттік  шеттеу диалектикасы, фәлсафа, феноменология, фрейдизм, эволюция, экзегетика эмонация, эмпиризм

1. Логикалық сұлба құру: көне, ортағасырлық, жаңа еуропалық философиядағы ғылымдар жіктемесі (Эпикур., Аристотель және басқалар).

2. Аристотель., И.Кант бойынша катеориялардың дәреже сатысына ауызша сипаттама беру.

3. Көне заманнан ХХ ғасырдың басына дейінгі философия, ғылым тарихы бойынша жазбаша глоссарий құру және ауызша тапсыру.

4. «Ғылым философиясы және тарихы» бойынша тестілер құру.
3.2.6. «Ғылымның пайда болуы және оның дамуының негізгі сатылары» тақырыбы

бойынша тестілік бақылау.

1. Ғылым танымның өзіндік формасы және әлеуметтік институты ретінде қай ғасырда құрылды?:

А) б.з.д VI-IV ғ. В) XV ғ. С) XIX ғ. Д) XVI-XVII ғғ. Е) ХХІ ғ.

2. «Логиканың ерекше ғылым ретіндегі алғашқы айқын анықтамасы» кімнің диалогтарында пайда болды?:

А) Фалестің В) Эпикурдың С) Демокриттің Д) Гераклиттің Е) Платонның

3. «Бүкіл әлем кітабы математика тілінде жазылған» деген нақыл сөзді айтқан Қайта өрлеу дәуірінің философы:

А) И.Кант В) Р.Декарт С) Г.Галилей Д) Ж.Ж.Руссо Е) И.Ньютон

4. Философия тарихында ғылым генезисі түсінігі екі қарама-қайшы тәсілде қалыптасты:

А) диалектика және метафизика В) экстернализм және интернализм С) материализм және идеализм Д) номинализм және шынайылық Е) рационализм және эмпиризм

5. Ғылым тарихын зерттеушілердің басым көпшілігі ғылыми білімнің туындауының алғы шарттары мынау деп есептейді

А) миф В) философия С) дін Д) мораль Е) өнер

6. «Дәлелдеу ғылымы» қалыптаса бастады:

А) көне Үнді В) көне Қытайда С) Египетте Д) көне Грецияда

Е) Вавилонда

7. Әлем туралы білімнің тегіс қамти алатын жүйесін тудырған Стагир қаласының көне грек философы:

А) Платон В) Сократ С) Гераклит Д) Демокрит Е) Аристотель

8. Альберт Великий нені ғылыми зерттеудің басты әдісі деп есептеді:

А) салыстыруды В) қиялдауды С) бақылауды Д) талдауды Е) жалпылауды

9. Бағдатта қызмет жасаған ерекше академия атауы:

А) «Ликей» В) «Дом мудрости» С) «Сад эпикура» Д) Лицей Е) «Дом Соломона»

10. «Тәжірибелі ғылым – ойша ғылымның әміршісі» деп атап көрсеткен ХІІІ ғ. ағылшын натурфилософы және дін маманы, «Тамаша дәрігер»:

А) У.Оккам В) Р.Декарт С) Ф.Аквинский Д) Р.Бэкон Е) Ф.Бэкон

11. Алғашқы ғылыми революция Қайта өрлеу дәуірінде болды және оның мағынасын анықтаған гелиоцентрлік ілім:

А) Н.Коперниктің В) Аристотельдің С) И.Ньютонның Д) А.Эйнштейннің Е) Г.Галилейдің

12. Екінші ғылыми революция кімнің шығармашылығымен аяқталды?

А) Д.Бруноның В) И.Кеплердің С) У.Оккамның Д) А.Эйнштейннің Е) И.Ньютонның

13. Ньютонның ілімі бойынша бірінші соққыны кімнің электр теориясы жасады?:

А) А.Эйнштейннің В) Ж.Б.Ламарктың С) Ж.Кювеның Д) Д.Максвеллдің Е) Ю.Майердің

14. ХІХ ғасырдағы үш маңызды жаңалық:

А) Ньютонның классикалық механика заңдары В) клетка теориясының пайда болуы С) энергияны сақтау және айналдыру заңы Д) А.Эйнштейннің салыстырмалылық теориясы Е) Дарвиннің эволюциялық теориясы

15. Кванттық механиканың маңызды принциптерінің бірі:

А) даму В) өзара байланыс С) белгісіздік Д) жүйелілік Е) қайшылықсыздық

16. Үстеме принципін ойлаудың толық жаңа әдісі ретінде ашқан:

А) И.Ньютон В) Н.Бор С) А.Эйнштейн Д) Н.Коперник Е) Д.Масквелл

17. XVII ғасырда кәсіптік қызмет ретінде ғылым бастауында орын алған ағылшын философы:

А) Р.Бэкон В) Р.Декарт С) Б.Спиноза Д) Г.Лейбниц Е) Ф.Бэкон

18. Техникалық ғылымның классикалық даму кезеңдері басталады:

А) ХІХ ғасырдың 70 жылдары В) XVII ғасырдан С) XVIII ғасырдан

Д) ХХ ғасырдың басынан Е) ХХ ғасырдың 70 жылдары

19. Алғашқы университеттер құрылды:

А) Көне дәуірде В) Ортағасырлық дәуірде С) Жаңа дәуірде Д) Қайта өрлеу дәуірінде Е) ХVIII ғасырда

20. Техникалық ғылымның «классикалық емес» даму кезеңі басталады:

А) XVII ғасырдан В) XVIII ғасырдан С) ХХ ғасырдың ортасынан

Д) ХХ ғасырдың басынан Е) ХХ ғасырдың аяғынан
3.2.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Гайденко П.П. История новоевропейской философии в ее связи с наукой М.2000.

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

3. Әлемдік философиялық мұра Ежелгі шығыс философиясы 20 томдық. Алматы, 2005.

4. Ильин В.В. «Философия науки», М., 2003

5. Канке В.А. «Основные философские направления и концепции науки: Итоги XX столетия», М., 2000

6. Койре А. Очерки истории философской мысли (о влиянии философских концепций на развитие научных теорий) М, 2003.

7. Лекторский В.А. Эпистемология классическая и неклассическая М., 2001

8. Основы философии науки /Под ред. Кохановского В.П. Р н/Д 2005

9. Современные философские проблемы естественных, технических и социально гуманитарных наук.М.,2006.

10. Томсон М. Философия науки М., 2003

11. Философия для аспирантов/ Под ред. Кохановского В.П. Р н/д 2003

12. Мырзалы С.К. Философия. Алматы, 2010.
3.3. Ғылыми танымның құрылымы.

3.3.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылыми білімнің табиғаты және құрылымы, ғылыми танымның өзгешелік белгілері

2. Философия мен ғылымда таным құралдары және әдістері түрлерін тану субъектілері мен объектілері

3. Эмприкалық және теориялық таным ерекшеліктері, ғылыми теорияның құрылымы және қызметі, ғылыми шындық критерийлері.

4. Ғылым негіздемесі және оның құрылымы. Зерттеу идеалдары және нормалары. Әлемнің ғылыми көрінісі, оның тарихи құрылысы

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Ғылыми білімнің табиғаты және құрылысының әралуандығы.
   
2. 
   Білімнің ғылыми және ғылымнан тыс түрлері.
   
3. 
   Ғылыми білім құрылымындағы философиялық негіздеу.
   
4. 
   Ғылыми танымның өзгешелік белгілері.
   
5. 
   Ғылым негіздемесі: идеалдар және нормалар.
   
6. 
   Философия мен ғылымдағы шындық мәселесі.
   
7. 
   Ғылыми шындық критерийлері.
   
8. 
   Түсінік және түсіндіру.
   
9. 
   Физикалық білім (химиялық білім) құрылымы.
   

3.3.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Ғылым – білім жүйесі ретінде.

2. Білім және ақпарат.

3. Ғылымның эпистемологиялық кеңістігі.

4. Әлемнің жаңа ғылыми көрінісі.

5. Ғылыми шындық критерийлері анықтамасындағы тәсілдердің әралуандығы.

6. Ғылымдағы ұғыну мәселелері.

7. Ғылыми шығармашылық, жаңалық және жаңалау.

8. Жаңа ғылымдағы білімді дифференциялау және біріктіру процестері.

9. Жаңа ғылымның әдістемелік жаңалануы.

10. Жаңа ғылымның нормативтік-құндылықты құрылымы.

11. Эвристика және оның ғылыми шығармадағы білімі.
3.3.4. Негізгі ұғымдар:

Верификация, қабылдау, қиялдау, болжам, заңдар, шындық, когеренттілік, конвенциализм, объект, түйсіну, парадигма, ұғым, практика, ұсыну, қағидаттар, мәселе (проблема), пролиферация, ақыл-ой, парасат, рационализм, рефлексия, синергетика, субъект, пайымдау, схоластика, теория, ой тұжырымы, бұрмалау, феноменологиялық және феноменологиялық емес теориялар, эвристика, эмпиризм, эксперимент.

1. Логикалық сұлба құру: а) ғылыми білімнің құрылымы; б) таным әдістері; в) таным деңгейлері және түрлері; г) ғылым негіздемелері және оның құрылымы.

2. Аталған тақырып бойынша жазбаша глосарий құру және ауызша тапсыру.

4. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. Ойлаудың белсенді рөлін және салыстырмалы дербестігін жоққа шығаратын философиялық бағыт:

А) номинализм В) эмпиризм С) шынайылық Д) рационализм Е) концептуализм

2. Г.Гегель өз кезеңінде бұл бағытты ешқандай объективті мазмұны жоқ «категориялардың шексіз үйлесімінде қозғалатын» «парасаттың варварлық философиясы» деп атаған:

А) номинализм В) рационализм С) схоластика Д) софистика Е) скептицизм

3. Ғылыми таным бұл – екі негізгі деңгейден тұратын білімнің дамушы жүйесі:

А) номинализм және шынайылық В) диалектика және метафизика С) идеологиялық және саяси Д) эмпирикалық және теориялық Е) рационализм және иррационализм

4. Эмпирикалық зерттеудің маңызды элементі болып табылады:

А) ұғым В) пікір С) интуиция Д) болжам Е) факт

5. Н.Бор: «Бірде бір тәжірибелі факт басқа кейбір ... (толықтыр) жүйесіне тұжырымдала алмайтынын мойындауымыз керек»-, деп атап өткен:

А) парадигма В) диалектика С) дәлелдеулер Д) ұғымдар Е) аксиомалар

6. Ішкі ғылыми рефлексия, яғни таным процесінің өзі, оның түрлерін, әдістерін және т.б. зерттеулер қай танымға тән?

А) эмпирикалық В) интуитивті С) теориялық Д) метафизикалық

Е) биологиялық

7. Ойлаудың екі негізгі деңгейін атап өту керек:

А) парасат және ақыл-ой В) парасат және интуиция С) ақыл-ой және интуиция Д) ақыл-ой және санасыздық Е) парасат және психика

8. Логикалық ойлау түріне жатпайды:

А) ұғым В) пікір С) интуиция Д) ой тұжырымы Е) болжам

9. Білместік туралы білім бұл - ...

А) болжам В) теория С) ұғым Д) интуиция Е) мәселе (проблема)

10. Ерекше болжау дегеніміз бұл - ...

А) теория В) факт С) интуиция Д) болжам Е) аксиома

11. Ғылымның жаңа әдіснамасында элемент кезінде мынадай теория туындайды:

А) бастапқы негіздеме, дәріптелген объектілер В) болжам С) логика теориясы Д) пікір Е) фактілер

12. Теорияның негізгі элементі болып табылады:

А) болжам В) заң С) ереже Д) пікір Е) фактілер

13. Ғылым негіздемесі ретінде ғалымдар арасында келісімді жариялайтын әдістемелік бағдарлама қалай аталады?

А) конвенцализм В) когеренттілік С) коэволюция Д) парадигма

Е) плюрализм

14. Бұрмалау принципін ұсынған:

А) Т.Кун В) И.Лакатос С) К.Поппер Д) М.Полани Е) П.Фейер-абенд

15. Синергетиканың негізін қалаушы:

А) М.Хайдеггер В) О.Конт С) Г.Гадамер Д) Г.Хакен Е) Т.Кун
3.3.7. Негізгі әдебиеттер:

1.Бряник Н.В. Введение в современную теорию познания Екатеринбург, 2003.

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

3. Гайденко П.П. Научная рациональность и философский разум М, 2003

4. Границы науки М., 2000. •

5. Дугин А.Г. Эволюция парадигмальных оснований науки М., 2002.

6. Ильин В.В. Философия науки М., 2003.

7. Лекторский В.А. Эпистемология классическая и неклассическая М., 2001.

8. Лешкевич Т.Г. Философия науки: традиции и новации М., 2001.

9. Меркулов И.П. Эпистемология (когнитивно -эволюционный подход) Т. 1 СПб, 2003.

10. Меркулов И.П. Эволюция, язык познание М., 2001.

11. Мырзалы С.К. Философия. Алматы., 2010.

12. Порус В.Н. Рациональность. Наука. Культура М., 2002.

13. Проблема знания в истории науки и культуры СПб. 2001.

14. Сачков Ю.В. Научный метод: вопросы и развитие М.,2003.

15. Современная картина мира формирование новой парадигмы М., 2001.

16. Эволюционная Эпистемология. Карл Поппер и его критики. М. 2000.
3.4. Ғылым динамикасы жаңа білім нәтижесінің процесі ретінде.

3.4.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылыми білім динамикасы: ғылымның даму модельдері

2. Алғашқы теориялық модельдер мен заңдардың қалыптасуы

3. Дамыған ғылыми теорияның қалыптасуы. Ғылымдағы проблемалық жағдайлар

4. Ғылым дамуының жалпы заңдылығы. Ғылыми білімнің дамуындағы сабақтастық, ғылымдарды дифференцациялау және біріктіру

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Ғылым динамикасы мәселелеріне модельді тәсіл
   
2. 
   Ғылым динамикасы, дәстүрлер байланысы және ғылымдағы жаңартпа
   
3. 
   Ғылымдарды жіктеудегі мәселелер
   
4. 
   Ғылыми-зерттеу бағдарламасы түсінігі
   
5. 
   Жаңа ғылым негіздемесінің тұжырымдамасы
   
6. 
   Ғылыми болжау және оның мәні
   

3.4.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Т.Кун., И.Лакатос және басқалар бойынша ғылым дамуының модельдері.

2. Ғылым дамуының сыртқы және ішкі факторлары. Интернализм және экстернализм.

3. Ғылымды біріктіру мен дифференциялаудың негізгі факторлары.

4. Ғылыми революция және олардың типологиясы мен құрылымы.

5. Ғылым дамуындағы дәстүрлер мен жаңартпалар.

6. Жаңа теориялық-математикалық идеялар және әлемнің ғылыми көрінісінің алмасуы.

7. Теориялық білімдер ғылым дамуындағы біріктіруші факторлар ретінде.

8. Ғылымның логикалық-гносеологиялық және аксиологиялық мәселелері.

9. Ғылымды математикаландыру мәселелері.

10. Компьютерлендіру жаңа ақпараттық технологиялар негізі ретінде.

3.4.4. Негізгі ұғымдар.

Ұқсастық, антикумулятивизм, догматизм, интернализм, К.Поппердің білімнің даму тұжырымдамасы, кумулятивизм, әдіснамалық плюрализм, «ғылыми-зерттеу бағдарламасы», қалыпты ғылым, парадигма, «болжамды граф» синергетика, «техне», фаллибилизм, эволюциялық, эвристика, экспланандум, экстренализм, эксплананс, эпистемология.

1. Сұлба құру: ғылымның тарихи динамикасы генезисінің негізгі кезеңдері.

2. Аталған тақырып бойынша жазбаша глоссарий құру және ауызша тапсыру.

3. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. Мәдениет пен ғылымның өзара байланысы тарихи идея грек ұғымдарында байқалады:

А) дихотомия В) полис С) техне Д) энтелегия Е) антиномия

2. Ғалымдардың алдыңғы ұрпақтарымен жинақталып, келесі ұрпаққа берілген және нақты ғылыми бірлестіктерде, ғылыми мектептерде, бағыттарда және т.б. сақталған білім мына терминде байқалады:

А) жаңартпа В) дәстүр С) мәдениет Д) даму Е) тәжірибе

3. Жаңа ғылымға тән ерекшелік бұл – әдіснамалық:

А) монизм В) эмпиризм С) дуализм Д) плюрализм Е) рационализм

4. «Шындық – ұлағатты сөз және неғұрлым жоғары ұлы іс» деп атап көрсеткен идеалистік диалектиканың негізін қалаушы:

А) К.Маркс В) И.Кант С) Л.Фейербах Д) Г.Гегель Е) И.Фихте

5. «Таным – білім алу және дамыту үдерісі үнемі тереңдетіліп және кеңейтіліп отыратын, нәтижесінде, жаңа білім алу ......» деп атап көрсеткен герменевтика негіздерінің қалаушылардың бірі

А) О.Конт В) Г.Гегель С) Г.Гадамер Д) М.Хайдегер Е) Б.Рассел

6. Өмір сүрмейтін, бірақ бейнесі бар объектілер, процестер мен құбылыстар туралы ойша құрастырылған ұғым қалай аталады?:

А) абстракциялау В) хабар С) болжам Д) дәріптеушілік Е) жалған

7. «Құбылыс қалай пайда болады?» деген сұраққа жауап беретін теориялық түсінік қалай аталады:

А) динамикалық В) феноменологиялық С) эксперимент Д) герменевтикалық Е) номонологиялық

8. Заңдарды қолданумен фактілерді түсіндіру қалай аталады:

А) номонологиялық В) эксперимент С) герменевтикалық Д) теориялық Е) феноменологиялық

9. «Неліктен құбылыс осылайша болады?» деген сұраққа жауап беретін теориялық түсінік қалай аталады?:

А) натуралистік В) герменевтикалық С) номонологиялық Д) феноменологиялық Е) динамикалық

10. К.Поппердің пайымдауынша «білімнің дамуы ескі мәселеден жаңа мәселеге ... арқылы жетеді»:

А) анықтау В) реформа С) болжам және теріске шығару Д) эволюция Е) революция

11. Маңызды идеялар мен әдіснамалық принциптер жиынтығын біріктіретін, бірін-бірі алмастыратын теориялар сериясын И.Лакатос қандай бағдарлама деп атады?:

А) жұмыс В) эволюциялық С) ғылыми-зерттеу Д) анықтау Е) максимум

12. Анықтау принципінің баламасын құрайтын принцип:

А) детерминизм В) жалғандық С) дедукция Д) ұқсастық Е) модельдеу

13. Кесінділер – қабырғалармен біріктірілген, мақсаттарын көрсететін, шектерден тұратын геометриялық фигура, яғни мақсатқа қол жеткізу тәсілдерін қандай әдіс деп атайды?:

А) граф В) гриф С) спираль Д) шеңбер Е) үшбұрыш

14. Критикалық рационализм деп кімнің ғылыми философиясын айтады?:

А) Р.Декарттың В) И.Канттың С) Б.Расселдің Д) Т.Кунның Е) К.Поппердің

15. Теориялық модельдің маңызды сипаттамаларының бірі болып табылады:

А) индукция В) жүйелілік С) құрылымдық Д) функционалдық Е) детерминизм
3.4.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Аршинов В. И. Синергетика как феномен постнеклассической науки М 1999.

2.Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

3. Бряник Н. В. Введение в современную теорию познания Екатеринбург, 2003.

4. Гайденко Научная рациональность и философский разум М, 2000.

5. Границы науки М,2000.

6. Дугин А. Г. Философия науки М, 2003.

7. Канке В. В. Основные философские направления и концепции науки: Итоги XX столетия М, 2000.

8. Капица С. П. Курдюмов С. П. и др. Синергетика и прогнозы будущего М, 2003.

9. Лакатос И. Методология исследовательских программ М, 2003.

10. Лекторский В. А. Эпистемология классическая и неклассическая М, 2001.

11. Лешкевич Т. Г. Философия науки: традиции и новации М, 2001.

12. Меркулов И. П. Эпистемология (когнитивно- эволюционный подход) Т. 1 СПБ. 2003.

13. Мырзалы С.К. Философия. Алматы., 2010

14. Порус В.Н. Рациональность. Наука. Культура. М, 2002.

15. Сачков Н.Н. Научный метод: вопросы и развития М,2003.

16. Современная картина мира. Формирование новой парадигмы М,2001.

17. Эволюционная эпистемология. Карл Поппер него критики М, 2000.

3.5.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Әдіс және әдіснама ұғымы. Диалектика және оның баламалары.

2. Зерттеудің жалпы ғылыми әдістері мен тәсілдері.

3. Эмпирикалық зерттеу мен теориялық таным әдістері.

4. Жалпылогикалық әдістер және зерттеу тәсілдері.

5. Жаңа ғылымның әдіснамалық жаңартпалары.
3.5.2. МӨОЖ тапсырмалары:

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Ғылыми таным әдістері және философиялық әдіснама.
   
2. 
   Диалектика және оның баламалары.
   
3. 
   Диалектиканың тарихи формалары.
   
4. 
   Диалектика заңдары және категориясы.
   
5. 
   Тарихи және логикалық тұтастық немесе диалектика тұтастығы.
   
6. 
   Диалектика және синергетика.
   
7. 
   Батыс философиясы диалектикасының тұжырымдамасы.
   
8. 
   Диалектика логика сияқты, таным теориясы және ғылым әдіснамасы.
   
9. 
   Диалектиканың негізгі заңдары және принциптері.
   
10. 
    Түсінік және түсіндіру.
    

3.5.3. Рефераттар тақырыбы.

1. Таным процесіндегі ұтымды және иррационалды, дискурсивті және интуитивті байланыс.

2. Модельдеу ғылыми таным әдісі сияқты.

3. Диалектика және жүйелі тәсіл.

4. Ғылыми танымдағы практика рөлі.

5. Синергетиканың әдіснамалық мағынасы.

6. Ойша эксперимент жасау және теориялық модельдеу.

7. Танымдағы модельдер рөлі, олардың топтамасы.

8. Жаңа ғылымның әдіснамалық тұтастығы және әралуандылығы.

9. Компьютерлендіру және ақпараттық технологиялар жаңа ғылым дамуының факторы ретінде.

10. Ғылымды математикаландыру мәселесі.

11. И.Лакатостың ғылыми-зерттеу бағдарламасының әдіснамасы.

12. Т.Кунның ғылыми парадигмасының алмасу тұжырымдамасы.

Әдіс, әдіснама, бақылау, эксперимент, салыстыру, сипаттау, өлшеу, ресімдеу, болжау, анализ, абстракциялау, дәріптеу, индукция, дедукция, ұқсастық, жүйелік тәсілдеме, құрылымдық-функционалдық әдіс, герменевтика, түсінік, түсіндіру, парадигма.

1. Логикалық сұлба құру: таным әдістерінің жалпығылыми, жалпылогикалық, жартылай ғылыми.

2. Аталған тақырып бойынша жазбаша глоссарий құру және ауызша тапсыру.

3. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. Жүйелік, тұтастық жалпылау және адамзаттың бүкіл тәжірибесі танымының әртүрлі формаларының синтезі, толығымен алғанда бұл ... әрекет:

А) коммуникативтік В) интегративтік С) әдіснамалық Д) аксиологиялық Е) критикалық

2. «физика болжайтын көптеген ...., философия болжап білді. Біз физиктер оған осы үшін ризамыз» - деп айтқан ХХ ғасырдағы атақты физик

А) Ж.Кювье В) Р.Декарт С) М.Борн Д) М.Фарадей Е) И.Ньютон

3. Таңбалы-символдық түрдегі мазмұнды білімнің бейнесі:

А) аксиома В) өлшеу С) индукция Д) формализация Е) дедукция

4. Зерттелетін құбылыстардың бірқатар қасиеттері мен қатынастарынан бір уақытта зерттеушілерде қызығушылық тудыратын қасиеттер бөлінетін ойша дерексіздену процесі қалай аталады:

А) синтез В) анализ С) дедукция Д) индукция Е) абстракциялау

5. Ғылыми танымда бұл әдістің маңызды рөлін ескере отырып, А.Эйнштейн «инерция заңын эксперименттен тікелей шығарып тастауға болмайды, оны тек бақылаумен байланысты ойша ғана алып тастауға болады» деп атап көрсеткен. Бұл әдіс қалай аталады?:

А) сипаттау В) индукция С) пайымдау Д) анализ Е) ұқсастық

6. Зерттелетін процестің өтуінде белсенді және мақсатты араласуы, арнайы құрылған және бақыланатын жағдайларда объектінің тиісті өзгеруі немесе оның қайта қалпына келуі дегеніміз:

А) эксперимент В) бақылау С) өлшеу Д) салыстыру Е) сипаттау

7. Тек бұл әдіс қана «гипотезді тексеруді қамтамасыз ете алады және шамадан тыс қиялға қарсы қымбат уыт болып табылады» деп Лу де Бройль жазған. Ол қай әдісті сөз еткен?:

А) ұқсастық В) дедукция С) индукция Д) анализ Е) синтез

8. ХХ ғасырдың қай неміс ойшылы философиясында «Түсінік мәтін авторының мәдени мәнмәтіннің қайта құрылуымен тығыз байланысты рухани әлеміне енуі сияқты, оның құрылуы»-, деп көрсетілген:

А) А.Бергсон В) Г.Гегель С) К.Маркс Д) В.Дильтей Е) А.Шопенгауэр

9. Түсініктің іргетасы болып ... принципі табылады:

А) тұйық шеңбер В) геометриялық шеңбер С) тарихи шебер Д) теріс шеңбер Е) герменевтикалық шеңбер

10. Түсінікпен қатар мынадай маңызды рәсім бірге жүреді:

А) жоққа шығару В) сипаттау С) түсіндіру Д) болжау Е) индукция

11. Жаратылыстануда басымдылық мына әдіске беріледі:

А) түсіндіру В) интуитивті С) аңдағыш Д) дедуктивті Е) өзгеше түсіндіру

12. Г.Х.Вриг бойынша түсіндірудің бірқатар формалары бар, оның ішіндегі ең негізгісі:

А) идеологиялық В) себепті С) ұтымды Д) интенциальды Е) дедуктивті-номологиялық

13. Герменевтика бұл – «белгісіз біздің зерттеуміздің сипаттамасы, ал эпистемология – таныс біздің зерттеуіміздің сипаттамасы» деп санаған американ философы:

А) И.Лакатос В) М.Хайдегер С) А.Бергсон Д) Р.Рорти Е) А.Камю

14. «Сын үшін барлығы ашық» принципі «ғылымның маңызды әдісі» болып табылады деп санаған постпозитивизм өкілдерінің бірі:

А) З.Фрейд В) М.Хайдегер С) А.Шопенгауэр Д) Б.Рассел Е) К.Поппер

15. Онсыз «табиғаттың кем дегенде екі фактісін байланыстыру немесе олардың арасындағы бар байланысты түсіну мүмкін емес» деп Ф.Энгельс қай әдісті негіздеген:

А) метафизикалық В) индуктивті С) диалектикалық Д) дедуктивті Е) логикалық
3.5.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

2. Баранцев Р.Г Методология современного естествознания М, 2002.

3. Бряник Н.В. Введение в современную теорию познания Екатеринбург, 2003.

4. Дугин А. Г. Эволюция парадигмальных оснований науки М, 2002.

5. Князева Е.Н Курдюмов С.П. Основания синергетика СПб,2002.

6. Кохановский В.П. Диалектика и герменевтика Р н\Д 2002.

7. Лакатос И. Методология исследовательских программ М, 2003.

8. Лекторский В.А. Эпистемология классическая и неклассическая М, 2001.

9. Лешкевич Т.Г. Теория познания и философия науки Р н\Д 2Q02.

11. Проблемы методологии пост неклассической науки МД992.

12. Его же, научный метод: вопросы и развитие М,2003.

13. Эволюционная эпистемология. Карл Поппер и его критики М,2000.

14. Ядов В.А. Стратегия социологического исследования описание, объяснение, понимание социальной реальности М,2001.

3.6.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылымдағы дәстүрлер мен жаңартпалар. Ғылыми дәстүрлердің әртүрлілігі және ғылым дамуындағы жаңартпалардың сан алуандығы.

2. Ғылыми революция ғылым негіздемесінің қайта құрылуы сияқты. Ғылыми революция типологиясы және құрылымы.

3. Жаһандық революция және ұтымдылық түрлерінің ауысуы. Үшінші индустриалды революцияның мәні және проблемалары.
3.6.2. МӨОЖ тапсырмалары:

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Эволюциялық парадигманың қалыптасуы
   
2. 
   Жаңа ғылымды математикаландыру
   
3. 
   Ғылыми революция және ұтымдылық түрлерінің өзгеруі
   
4. 
   Үшінші ғылыми революция және ұтымдылықтың жаңа түрін қалыптастыру
   
5. 
   Төртінші ғылыми революция және ғылым негіздемесіндегі түбегейлі өзгерістер
   

3.6.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Ғылым және ұтымдылық.

2. Ғылыми революциялар, олардың типологиясы және құрылымы.

3. Жаһандық ғылыми революциялар және ұтымдылық түрлерінің ауысуы.

4. Т.Кун ғылыми дәстүрлер туралы ілімнің негізін қалаушы.

5. Ғылым дәстүр сияқты және оның құрылымы.

6. Ғылым дамуындағы жаңартпа түрлері.

Вербалданған және вербалданбаған дәстүрлер, жаңартпалар, айқындалмаған білім, революция, әлемнің ғылыми көрінісі, ғылыми ұтымдылық, әдіснамалық плюрализм, жаһандық эволюционизм, инновация.

1. Ғылыми революциялардың сұлбасын құру, оларға қысқаша сипаттама беру.

2. Аталған тақырып бойынша жазбаша глоссарий құру және ауызша тапсыру.

3. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. Дәстүрлерді ғылым дамуының айқындалған факторы ретінде ең бірінші болып қарастырған:

А) Т.Кун В) О.Конт С) К.Поппер Д) А.Шопенгауэр Е) Ф.Ницше

2. Үздіксіз дамыған ғылым үшін өткені:

А) мәдениет В) өнер С) заң Д) парадигма Е) проблема

3. Ғылыми қоғам мүшелерімен сөзсіз бөлінетін, нақты міндеттерді, құндылықтарды шешудегі білімнің, әдістердің, үлгілердің жиынтығы дегеніміз ...

А) проблема В) ереже С) парадигма Д) заң Е) норма

4. Өмір сүру тәсілі бойынша дәстүрлер бөлінеді:

А) ғылыми В) мәдени С) вербалданған Д) ұлттық Е) вербалданбаған

5. Вербалды тіл көмегімен негізінде айқын және толық көріне алмайтын білім дегеніміз ...

А) анық В) анық емес С) толық Д) бір жақты Е) шынайы

6. Ғылым негіздемесімен берілетін зерттеу стратегиясын қайта құрумен байланысты ғылымның даму кезеңдері қандай атауға ие болды:

А) эволюция В) реформа С) өзгеру Д) ғылыми революция Е) жаңартпа

7. Әлем, олардың ортақ қасиеттері және ғылыми түсініктер негізінде қалыптасқан заңдылықтары және заңдар туралы түсініктердің біртұтас жүйесі ... деп аталады:

А) болмыс В) табиғат С) әлемнің ғылыми көрінісі Д) ноосфера Е) биосфера

8. Ғылыми білімді талдауда негізгі қай принцип Т.Кунге ғылыми революциялар барысында болып жатқан ғылымның дамуын парадигманың ауысуы ретінде көрсетуге мүмкіндік жасады:

А) тарихшылдық В) даму С) логикалық Д) жүйелілік Е) өзара байланыс

9. И.Кант өркендеудің басты принципі деп есептеді:

А) тарихшылдықты В) ұтымдылықты С) иррационалдықты

Д) мәдениеттілікті Е) жүйелілікті

10. ... үйлестігін тану көне философиядағы ұтымдылықтың жасырын немесе айқын негіздемесі болып табылады:

А) материя мен табиғат В) материализм мен метафизика С) адам және табиғат Д) ойлау және болмыс Е) дін және философия

11. Алғашқы ғылыми революция қашан болды?:

А) ХХ ғ. В) XVIII ғ. С) XVII ғ. Д) XIX ғ. Е) XV ғ.

12. Бірінші ғылыми революция нәтижесінде ең алдымен пайда болған классикалық еуропалық ғылым:

А) механика В) математика С) философия Д) химия Е) астрономия

13. Екінші ғылыми революция қашан болды:

А) XVII ғ. В) XVII ғ. аяғында XVIII ғасырдың басында С) ХХ ғасырдың басында Д) ХХ ғасырдың аяғында Е) XVIII ғасырдың аяғында ХІХ ғасырдың бірінші жартысында

14. Екінші ғылыми революцияда негізінен механикалық және физикалық құбылыстарды зерттеуге бағытталған классикалық ғылымнан қандай ғылымға ауысу болды?:

А) математика В) астрономия С) кибернетика Д) тәртіптік ұйымдасқан физика Е) бейорганикалық ғылымдар

15. Үшінші ғылыми революция ... пайда болуымен сипатталады:

А) классикалық физиканың В) бейклассикалық жаратылыстанудың С) гуманитарлық ғылымдардың Д) постнеклассикалық ғылымдардың Е) неопрагматизмнің

16. Төртінші ғылыми революция ХХ ғасырдың соңғы үшінші жартысында болды, бұл қандай жаңа ғылымның пайда болуына әкеліп соқтырды:

А) бейклассикалық физика В) классикалық ғылымдар С) постнеклассикалық ғылымдар Д) гуманитарлық ғылымдар Е) постнеклассикалық ғылымдар

1. Бряник Н.В. Введения в современную теорию познания Екатеринбург, 2003.

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философиясы. Алматы, 2011.

3. Гайденко П. П. Научная рациональность и философский разум М,2003.

4. Дугин А. Г. Эволюция парадигмальных оснований науки М, 2002.

4. Ильин В. В. Философия науки М, 2003.

6. Лектарский В.А. Эпистемология классическая и неклассическая М,2001.

7. Лешкевич Т. Г. Философия науки: традиции и новации М,2001.

8. Лешкевич Т. Г., Мирская. Л. А. Философия науки: Интерпретация забытой традиции Р н\Д 2000.

9. Меркулов И.П. Эпистемология ( когнитивно-эволюционный подход) Т.1 СПб, 2003.

10. Его же, Эволюция, язык, познание М,2001.

11. Парус В. Н. Рациональность. Наука. Культура М,2002.

12. Его же, Парадоксальная рациональность М, 2000.

13. Синергетическая парадигма. Многообразие поисков и подходов М, 2000.

14. Современная картина мира. Формирование новой парадигмы М. 2001.

15.Современные философские проблемы естественных технических и социально-гуманитарных наук. М., 2006.

1. Жаңа, постнеклассикалық ғылымның негізгі сипаттары және ерекшеліктері.

2. Синергетика және ғылыми ізденістің жаңа стратегиялары.

3. Жаһандық эволюционизм және әлемнің жаңа ғылыми көрінісі.

4. Әлеуметтік және ішкі ғылыми құндылықтар байланысын ұғыну жаңа ғылымның даму шарттары сияқты. Сциентизм және антициентизм.

5. Жаңа жаһандық мәселелерді шешуде ғылымның рөлі.

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Жаңа ғылым дамуының әлеуметтік-мәдени және дүниетанымдық негіздемесі.
   
2. 
   Синергетика идеялары мен әдістерін тарату.
   
3. 
   Тұтастық парадигмасын нығайту, яғни әлемге деген жан-жақты жаһанды көзқарастың қажеттілігі.
   
4. 
   «Историзация» және «диалектизация» ғылымдарының мәселелері.
   
5. 
   Жаһандық эволюционизмнің көкейтесті мәселелері.
   
6. 
   Ғылыми танымдағы аксиология мәселелері.
   
7. 
   ХХІ ғасырда ғылымның этикалық мәселелері.
   
8. 
   Сциентизм-антисциентизм дилеммасы.
   
9. 
   Әлеуметтік таным ұғымы. Қоғам туралы ғылыми білімдерді қалыптастырудағы философияның рөлі.
   
10. 
    Әлеуметтік таным ерекшелігі және оның әдістері.
    
11. 
    Философиялық герменевтика және гуманитарлық білім.
    

3.7.3. Рефераттар тақырыбы.

1. Жаңа ғылымда өркениетті дамудың және мәдени трансформацияның философиялық жолдарын іздеу.

2. Жаңа постнеклассикалық ғылымның негізгі мәселелері.

3. Постпозитивті философиядағы бұрмалау принципі.

4. Жаңа постнеклассикалық ғылымның негізгі парадигмалары және тұжырымдамалары.

5. Э.Гуссерл феноменологиясы және қазіргі заман.

6. Жаһандық эволюционизм мәселелері және әлемнің жаңа ғылыми көрінісі.

7. ХХІ ғ. ғылымның адамгершіліктік-аксиологиялық мәселелері.

8. Жаңа индустриалды революцияның мәні және мәселелері.

9. Ақпараттандырудың әлеуметтік-мәдени мәселелері.

10. Жаңа техника мен технологиялардың даму ерекшеліктері.

11. С.Тулминнің ғылым философиясы.

12. Синергетика жаңа дүние ретінде.

13. Әмбебап эволюционизм мәселелері.

14. Бейберекеттіктен тәртіпке – бастаманы жаңаша ұйымдастыру.

15. «Сызықтық емес» ұғымының философиялық мәні.

16. Жаңа ғылымдағы детерминизмнің жаңа бейнесі.

Синергетика, антропты принцип, жаһандық эволюционизм, бинарлық, флуктуация, бифрукация, антрактора, энтропия, абдукция, куматоид, диссипативті құрылымдар, бейтараптылық, сызықтық емес, белгісіздік, қайтарымсыздық, коэвалюция, биосфера, ноосфера, сциентизм, антисциентизм, әлеуметтік экология, экологиялық императив, аксиология.

1. ХХ ғ. постнекласикалық философияның негізгі бағытының сұлбасын құру (негізін салушы, өмір сүрген жылдары, негізгі қызметтері, басты философиялық, әдіснамалық идеялары)

2. Жазбаша түрде глоссарий құру және ауызша тапсыру

3. Тақырып бойынша тестілер құру

1. Кез-келген табиғаттың күрделі жүйесінің өздігінен ұйымдасу және даму теориясы:

А) диалектика В) структурализм С) синергетика Д) семиотика Е) әлеуметтану

2. Бұл терминді ұсынған синергетиканың негізін қалаушылардың бірі:

А) Г.Гегель В) К.Маркс С) Гераклит Д) Г.Хакен Е) Пригожин

3. Әртүрлі деңгейдегі ұйымдардың күрделі ұйымдасқан жүйелері арасындағы байланыс не арқылы жүзеге асырылады

А) тәртіп В) хаос С) даму Д) күрес Е) эволюция

4. Жүйелерді немесе бүтіннің ішіндегі жартысын өзгертудің байланысқан, өзара шарттасқан идеяларын (принциптерді) нығайту және кеңінен қолдану:

А) эволюция В) реформа С) диалектика Д) коэволюция Е) революция

5. Жаңа постнеклассикалық ғылым көрінісін ... сипаттайтын жүйелер анықтайды

А) ашықтықты В) тұйықтықты С) қарама-қайшылықты Д) өздігінен дамуды Е) тыс дамуды

6. «Бәріне рұқсат етілген» принципін айтқан ХХ ғ. американдық методолог:

А) М.Хайдеггер В) Ж.П.Сартр С) П.Фейерабенд Д) Л.Фейербах Е) И.Лакатос

7. Адамның өмір сүруінің (бақылаушы ретінде) Бүкіл әлемнің физикалық параметрлерімен байланысы қай қағиданы белгілейді:

А) диалектикалық В) метафизикалық С) синергетика Д) қарама-қайшылық Е) антропты

8. Бүкіл әлемдегі эволюция процестерінің әмбебаптығы туралы түсінік жаңа ғылымда мына тұжырымда жүзеге асырылады:

А) эволюционизм В) реформизм С) конвенционализм Д) жаһандық эволюционизм Е) өркениеттілік

9. Қозғалысты басатын жүйе:

А) диссиптивті В) диалектикалық С) эклектика Д) антрактора Е) бифуркация

10. Пайда болуы, түрленуі, жоғалып кетуі, ыдырауы мүмкін белгілі бағыттағы құбылмалы объект:

А) бифуркация В) атрактора С) куматоид Д) гуманоид Е) абдукция

11. Жаһандық эволюционизмге эволюцияның төрт түрі кіреді, артығын табыңыз:

А) ғарыштық В) химиялық С) механикалық Д) биологиялық Е) әлеуметтік

12. Табиғат пен адамның келісімді өмір сүруінің жаңа кезеңі мына ұғымда көрсетілген:

А) эволюция В) коэволюция С) биосфера Д) ноосфера Е) географиялық орта

13. Құндылықтар табиғатын зерттейтін философия бөлімі :

А) онтология В) гноселогия С) эпистемология Д) аксиология Е) праксеология

14. Ғылымды және ғылым еместерді бөлу туралы К.Поппер идеясы мына ұғымда байқалады

А) деконструкция В) деидеологизация С) деморализация Д) демаркация Е) детерменизм

15. Ғалым үшін міндетті болып табылатын ережелер, жарлықтар, дәстүрлер, нанымдар, құндылықтар және бейімділіктің эмоционалды бояулы жиынтығы зерттейді:

А) ғылым философиясын В) мәдениеттануды С) эстетиканы Д) дінді Е) этосты

3.7.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Антисери Д., Реале Дж Западная философия от истоков до наших дней. Современность Т 4. М 2001.

2. Зотов А.Ф. Современная западная философия М, 2005.

3. История философии М, 2005.

4. Степин В.А. Теоретические знание. Структура, историческая эволюция М, 2000.

5. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философия. Алматы.,2011.

6. Брянк Н.В. Введения в современную теорию познания Екатеринбург. 2003.

7. Дугин А.Г. Эволюция парадигмальных оснований науки М,2002.

8. Капица С.П., Курдюмов С.П., Малинецкий Г.Г. Синергетика и прогнозы будущего М, 2003.

9. Князева Е.Н., Курдюмов С.П. Основания синергетики СПб,2002.

10. Лекторский В.А. Эпистемология классическая и неклассическая М,2001.

11. Лешкевич Т.Г. Теория познания и философия науки Р н\Д 2002.

12. Лешкевич Т.Г. Философия науки: традиции и новации М,2001.

13. Меркулов И.П. Эпистемология (когнитивно-эволюционный подход) Т.1 СПб.2003.

14. Меркулов И.П. Эволюция, язык, познание М,2001.

15. Синергетическая парадигма. Многообразие поисков и подходов М,2000.

16. Современная картина мира. Формирование новой парадигмы М,2001

17. Эволюционная эпистемология. Карл Поппер и его критики М,2000.
3.8. Әлеуметтік таным ерекшелігі және оның әдістері. Философиялық герменевтика және гуманитарлық білім.
3.8.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Әлеуметтік таным ұғымы. Қоғам туралы ғылыми білімнің қалыптасуындағы философияның рөлі.

2. Әлеуметтік таным ерекшелігі және әлеуметтік ғылымдар әдіснамасы.

3. Герменевтика философиясы және гуманитарлық білім.

4. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар әдістерінің ерекшеліктері. Әлеуметтік әдіснаманың жаңа парадигмасы.
3.8.2. МӨОЖ тапсырмалары:

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Әлеуметтік процестер ерекшеліктері, олардың табиғи құбылыстардан сапалы айырмашылықтары.
   
2. 
   Тарих мәнінің мәселелері және оның философиялық ілімдегі ұғымы.
   
3. 
   Тарихи процесс субъектісі мен қозғаушы күштерінің мәселелері.
   
4. 
   Тарих философиясы тарихи процестің және танымның интерперациясы сияқты.
   
5. 
   Тарихи эпистимология және оның жаңа кезеңдегі рөлі.
   
6. 
   Гуманитарлық ғылымдардың пайда болуы және қалыптасуы.
   
7. 
   Өмір философиясы.
   
8. 
   Әлеуметтік ғылым әдіснамасы және М.Вебердің «аңдағыш әлеуметтануы».
   
9. 
   Қазіргі әлеуметтік таным ерекшеліктері.
   

3.8.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Тарих философиясының негізгі мәселелері және қазіргі заман.

2. Өмір философиясы және оның мәселелері.

3. Г.Гегельдің әлеуметтік-тарихи тұжырымдамасы.

4. К.Маркс пен Ф.Энгельстің тарихты материалистік түсінуінің мәні.

5. Мәдени-тарихи типтердің тұжырымдамасы (Н.Я.Коллингвуд., О.Шпенглер., А.Тойнби).

6. Б.Кроченің және Дж.Коллингвудтың гегельдік философиясы.

7. Табиғат туралы ғылымдар және мәдениет туралы ғылымдар (В.Дильтей., В.Виндальбанд., Г.Риккерт).

8. М.Вебердің тұжырымдамасы.

9. Философиялық герменевтика және әлеуметтік таным.

10. Әлеуметтік әдіснаманың жаңа парадигмасы.

Әлеуметтік таным, тарих философиясы, өмір философиясы, М.Вебердің «аңдағыш әлеуметтануы», герменевтика «мінсіз бейне», тарихи принцип, семиотика, интроспекция, эмпатия, этноәдіснама, әлеуметтік эксперимент, компаративистік әдіс, идиографикалық әдіс, монографиялық әдіс, биографиялық әдіс, социометрия әдісі, имманентті деңгей, трансцендентальды деңгей

1. Әлеуметтік танудың негізгі әдістерінің сұлбасын.

2. Жазбаша түрде глоссарий құру және ауызша тапсыру.

3. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. Ғылымды адам өркениетінің дамуының жоғары құндылығы ретінде жариялау тән:

А) мәдениетке В) скептицизмге С) догматизмге Д) сциентизмге Е) антисциентизмге

2. Ғылымның таралуын шектеу және әрекет тәсілі – талап етумен дәстүрлі құндылықтарға қайта оралу:

А) сциентизм В) гедонизм С) догматизм Д) волюнтаризм Е) антисциентизм

3. «Тарихи ғылым және заңды, бірін-бірі жоққа шығаратын ұғым мәнін қалыптастыратын ғылым» деп атап көрсеткен неокантиандық өкіл:

А) Т.Кун В) Б.Рассел С) Э.Фромм Д) Г.Риккерт Е) Л.Витгенштейн

4. Әлеуметтік танымның тарихта бастапқыда қалыптасқан аясы:

А) әлеуметтану В) тарих С) тарих философиясы Д) философия тарихы Е) әлеуметтік философия

5. Тарих пинципінде «адам туралы ғылымды» («әлеуметтік философия») жасаған ХVIII ғ. француз философы:

А) Р.Декарт В) А.К.Сен-Симон С) К.Маркс Д) А.Бергсон Е) А.Камю

6. Тарихта материалистік ұғым жаңалығы ашқан

А) И.Кант В) Ф.Фейербах С) Г.Гегель Д) А.К.Сен-Симон Е) К.Маркс

7. Мәдени-тарихи типтердің тұжырымдамасының негізін қалаушы:

А) Н.Я.Данилевский В) О.Шпенглер С) А.Тойнби Д) В.Дильтей Е) Ф.Ницше

8. «Өмір философиясын» ұсынған неміс философы және тарихшы:

А) Б.Рассел В) О.Шпенглер С) А.Тойнби Д) В.Дильтей Е) Ф.Ницше

9. «Табиғат туралы ғылымдар» және «Мәдениет туралы ғылымдар» ғылымның екі классының бар екендігі туралы тезисті айтқан:

А) О.Шпенглер В) В.Дильтей С) Г.Риккерт Д) Б.Рассел Е) А.Бергсон

10. Ғылым «ойлау әдістерін, жұмыс құралдарын дамытады, оларды қалай ұстау керектігі дағдыларын қалыптастырады» деп есептеген ХХ ғ. неміс әлеуметтанушысы:

А) О.Конт В) М.Вебер С) К.Маркс Д) Г.Гегель Е) М.Хайдеггер

11. Жалпылама негізінде дербестікке, даралыққа, мәдени-мағыналыққа акцент жасау – танымға тән сипат:

А) математикалық В) физикалық С) химиялық Д) тәжірибелік Е) әлеуметтік

12. М.Вебердің тезисі: - «Біз клеткалар тәртібін түсінбеген жағдайда, оқиғаға қатысушы жеке адамдардың тәртібін түсінеміз, біз тек қана аталған процестің ережесін (заңды) белгілей аламыз – таным ерекшелігін негіздейді»:

А) эстетикалық В) этикалық С) биологиялық Д) әлеуметтік Е) әлеуметтану

13. М.Вебер өзінің жалпыға ортақ әлеуметтану тұжырымдамасын қалай атады:

А) азаматтық В) түсінуші әлеуметтану С) кешірімді әлеуметтану Д) микроәлеуметтану Е) макроәлеметтану

14. «Диалогты бүкіл әлем болып қолдау, өзгеше ойды ұстанушыға да өз сөзін айтқызуға мүмкіндік беру, ол айтқандарды меңгере білу – міне ... жаны:

А) диалектика В) синергетика С) герменевтика Д) метафизика Е) эклектика

15. «Адам – барлық әдіснаманың негізі» афоризмін айтқан:

А) Протагор В) Сократ С) И.Кант Д) К.Маркс Е) Л.Фейербах
3.8.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Антисери Д. и Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. Современность Т.4 М, 2001.

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философия. Алматы.,2011.

3. Зотов А.Ф. Современная западная философия М,2005.

4. История философии М, 2005.

5. Бахтин М.М. Автор и герой: К философским основам гуманитарных наук СПб, 2000.

6. Белов В.А. Ценностное измерение науки М, 2001.

7. Гачев Г.Д. Гуманитарный комментарий к физике и химии. Диалог между науками о природе и о человеке. М,2003.

8. Готлиб А.С. Современные проблемы методологии социогуманитарного знания. Самара, 2001.

9. История методологии социального познания. Конец ХІХ-ХХ вв. М,2003.

10. Ищенко Е.И. Современная эпистемология и гуманитарное познание. Воронеж, 2001.

11. Кохановский В.П. Когнитивизм как парадигма гуманитарно-философской мысли М,2003.

12. Моисеев Н.Н. Судьба цивилизации. Пути разума М,2000.

13. Объяснение и понимание в социальном познании МД990.

14. Проблема знания в истории науки и культуры СПб 2001.

15. Система гуманитарного и социально-экономического знания М,2001.

16. Современная картина мира. Формирование новой парадигмы М,2001.

17.Социальное знание и социальные изменения М,2001.

18. Шредингер Э. Наука и гуманизм М,2001.

19. Ядов В.А. Стратегия социального исследования: описание, объяснение, понимание социальной реальности М, 2001.

20. Современные философские проблемы естественных, технических и социально-гуманитарных наук. М.:,2006.
3.9. Ғылым – әлеуметтік институт ретінде.

3.9.1. Семинарлық сабақтар сұрақтары:

1. Ғылым әлеуметтік-мәдени феномен ретінде.

2. Ғылыми әрекеттің институционалдық түрлерінің тарихи дамуы.

3. Ғылыми білімдерді трансляциялау тәсілдерінің эволюциясы.

4. Ғылымды мемлекеттік реттеу мәселесі.

Өздігінен оқуға арналған сұрақтар:

1. 
   Жаңа ғылымның дамуының әлеуметтік-мәдени және дүниетанымдық негіздемелері.
   
2. 
   Әлемнің ғылыми көрінісі және ойлау стилі.
   
3. 
   Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру түрлері және құрылымы.
   
4. 
   Ғылыми әрекеттің этикасы.
   
5. 
   Мәдениет және ғылыми-техникалық прогресс.
   
6. 
   Қоғамдық даму теориясы үшін мәдениет пен өркениет талдамасының әдіснамалық мәні.
   
7. 
   Әлеуметтік болжау, оның негізгі әдістері.
   
8. 
   Ғылым, экономика және билік.
   
9. 
   Техника философиясының пәні, негізгі салалары және міндеттері.
   

3.9.3. Рефераттар тақырыбы:

1. Ғылымның әлеуметтік аспектілері.

2. Ғылым нормалары және құндылықтары.

3. Ғылым этикасы және ғылымның жауапкершілігі.

4. Ғылыми әрекетті ұйымдастыру: құрылымы, нышандары, критерийлері

5. Ғылыми бірлестіктердің тарихи түрлері: ғылыми мектептер, ғылыми бағыттар (мамандықтар бойынша).

6. Ғылыми білімді трансляциялау түрлері және тәсілдері: тарихи динамика

7. Ғылым және нарықтық қатынас.

8. Негізгі және қолданбалы зерттеулер.

9. Ғылыми әрекет процесіндегі оқытудың жаңа технологиялары.

10. Техника және информатика философиясы.

11. Техника философиясының әдіснамалық мәселелері.
3.9.4. Негізгі ұғымдар

Әлеуметтік институт, ғылыми бірлестік, ғалымның амбиваленттілігі, ғылыми этика, «прометеи», «синтетики», «эпистемикалық бірлестіктер», синхронды тәсіл (коммуникация), вербальды тіл, техника философиясы

1. Ғылыми әрекетті ұйымдастырудың логикалық сұлбасын құру, ғылыми білімнің түрлері және трансляциялау тәсілдері.

2. Жазбаша түрде глоссарий құру және ауызша тапсыру.

3. Тақырып бойынша тестілер құру.

1. «Ғалымдар жұмбақтарды шешуге үйренеді әне мұның артында үлкен идеология жатыр» деп дәл атап көрсеткен парадигманың негізін қалаушы:

А) И.Лакатос В) Э.Агацци С) А.Эйнштейн Д) Т.Кун Е) О.Конт

2. Ғалымның бағытында үнемі кездесетін амбиваленттілік ХХ ғ. қай атақты әлеуметтанушының аттас еңбегінде өзінің бейнесін тапты:

А) Р.Мертонның В) В.Сорокиннің С) Т.Кунның Д) К.Маркстың Е) М.Вебердің

3. «Ғылыми бірлестік» ұғымын тұрмысқа енгізген:

А) К.Поппер В) И.Лакатос С) Р.Мертон Д) Т.Кун Е) М.Полани

4. Ғылымға институционалдық тәсілдің негізін салушы болып саналатын американдық әлеуметтанушы:

А) М.Хайдеггер В) М.Вебер С) Р.Мертон Д) И.Лакатос Е) К.Поппер

5. Ғылым әлеуметтік институт ретінде Батыс Еуропада пайда болды:

А) XVIII ғ. В) XVI-XVII ғғ. С) XVII-XVIII ғғ. Д) XX ғ. Е) XIX ғ.

6. Техника философиясының атасы болып саналады:

А) Т.Кун В) И.Лакатос С) К.Поппер Д) Ф.Рапп Е) М.Хайдеггер

7. «Классикалық» ғылыми мектептер пайда болды:

А) ХІХ ғ. екінші жартысында В) ХІХ ғ. аяғында С) XVII ғ. Д) ХХ ғ. Е) XVІІІ ғ.

8. «Тәртіптік» ғылыми мектептер пайда болды:

А) ХХ ғ. В) ХІХ ғ. аяғында С) XVII ғ. Д) XVІІІ ғ. Е) ХХ ғ. басында

9. Ғылымның институционалдық ұғымының маңызды сипаттамасы болып табылады:

А) ғылым мәдениеті В) ғылым философиясы С) ғылым этосы Д) ғылым әлеуметтануы Е) өнер

10. Қоғамның әлеуметтік құрылымымен ғылым институтының өзара байланысын, әртүрлі әлеуметтік жүйедегі ғалымдардың типологиялық мінез-құлқын зерттейді:

А) ғылымтану В) ғылым әлеуметтануы С) техника философиясы Д) ғылым тарихы Е) әлеуметтік философия

11. Ғылым дамуының және қызметінің жалпы тенденцияларын белгілейді:

А) тарих философиясы В) ғылым әлеуметтануы С) ғылымметрия Д) ғылымтану Е) әлеуметтік философия

12. Ғылымтану жеке пән ретінде қалыптасты:

А) ХХ ғ. 60-жылдары В) XVII ғ. С) XVIII ғ. Д) ХІХ ғ. Е) ХХІ ғ. басында

13. Диахронды аспект ақпараттың нақты сомасын ұрпақтан ұрпаққа беруді көздейді, бұл қатынас түрінің ие болған атауы:

А) коммуникативтік В) кері байланыс С) трансляция Д) тіл Е) ақпарат

14. Ғылымның ақпараттық ауқымының, ғылыми ақпарат ағынының динамикасын статистикалық оқып-үйрену саласының атауы:

А) статистика В) ғылымметрия С) ғылымтану Д) ғылым әлеуметтануы Е) ғылымтану

15. «Ғылымтану» кімнің еңбектерінде кездеседі:

А) Т.Кунның В) М.Вебердің С) М.Поланидің Д) Р.Мертонның Е) Прайстың
3.9.7. Негізгі әдебиеттер:

1. Готлиб А.С. Современные проблемы методологии социогуманитарного знания. Самара,2001.

2. Артемьев А.И., Мырзалы С.К. Ғылым тарихы және философия. Алматы.,2011.

3. Данильян О.Г, Тарасенко. В.М. Философия М,2007.

4. Ильин В.В. Философия науки, 2003.

5. Лешкевич Т. Г. Философия науки: традиции и новации М, 2001.

6. Мертон Р. Амбивалентность ученого М,1965.

7. Моисеев Н. Н. Судьба цивилизации. Пути разума М, 2000.

8. Современная картина мира. Формирование новой парадигмы. М, 2001.

9. Социальное знание и социальные изменения М, 2001.

10. Современные философские проблемы естественных, технических и социально-гуманитарных наук. М.:,2006.

11. Томсон М. Философия науки М, 2001.

12. Философия науки\ Под ред. Липкина. А. И. М,2007.

13. Шредингер Э. Наука и гуманизм М, 2007.