28
Жетекші қозғалтқыш валындағы қуатына тең:
N
пр
=M
н
×ω
н
,
(2.17)
мұндағы М
н
– сорғы валындағы момент; ω
н
– сорғы валының айналу
бұрыштық жылдамдығы;
Сорғының пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК) η сорғының пайдалы
қуатының жетекші қуатына қатынасымен анықталады:
N
N
N
пр
н
н
(2.18)
Сорғының ПӘК-і әрқайсысы өзіне сәйкес
ПӘК-імен сипатталатын
механикалық және гидравликалық ысыраптарға байланысты.
мех
г
о
Н
(2.19)
мұндағы η
0
, η
г.
, η
мех.
– көлемдік, гидравликалық және механикалық сәйкес
сорғының ПӘК-і.
Сорғы элементерінің тығыздық еместігі арқылы және жұмыс
камераларды толық толтырмауына байланысты
болатын ағулардың
нәтижесінде сорғыда көлемдік ысыраптар (Q
н
) түзеледі.
Н
Н
Н
НТ
Н
о
(2.20)
Гидравликалық ысыраптар:
(2.21)
Механикалық ысыраптар сорғы элементерінің қозғалысы кезінде
жанасу үйкелісінен туындайды және механикалық ПӘК-мен η
мех
ескеріледі.
2.4 (а, б) суретте сорғының шығыс қысымына және айналу жиілігіне
байланысты η
0
, η
мех.
, η
н
өзгерулері типтік кестеде көрсетілген.
а)
б)
Сурет 2.4. Сорғының шығыс қысымына және айналу жиілігіне байланысты
ПӘК өзгерулер кестесі:
а) сорғының шығыс қысымы б) айналу жиілігі
Н
Н
Н
Р
Р
Р
Р
2
29
Газ ортаға әсер ету әдісі бойынша
компрессорлар екі класқа бөлінеді –
қалақты және көлемдік. Қалақты компрессордың
жұмыс жасау принципі
газдың жұмыс дөңгелегінің айналмалы қалақтарымен әсерлесуіне негізделеді
(сурет 2.5, а). Қалақты компрессорлар центрифугалық және өстік болып
бөлінеді. Көлемдік компрессордың жұмыс жасау принципі газдың
сығылуына содан кейін магистральдік желісіне айдалуымен анықталады
(сурет 2.5, б). Көлемдік компрессорлар механизмінің түрі
бойынша
поршеньдік, ротациялық және бұрандалы болып бөлінеді.
Сурет 2.5. Компрессорлар: а) қалақты компрессор; б) поршеньді компрессор
Күштік гидроцилиндр 3 поршень орналасқан 1 корпустан тұрады
(сурет 2.6, а). Поршеньмен қатаң байланысқан 5 штокқа F күшпен
жұктелінеді. Поршеньмен шток минимальді саңылаумен отырғызылған және
2 және 4 сақиналар арқылы тығыздалған. Цилиндрге қысыммен жіберілген
сұйықтық, поршеньге әсер етіп, үйкеліске және штокқа түсірілген
сыртқы
жүктемеге төтеп бере алатын күшті туғызады.
Екі жақты әсер ететін гидроцилиндрде поршеньнің екі бағытты
қозғалысы сұйықтықтың қысым күші әсерінен болады.
Олардың штогі бір
бағытты (сурет 2.6, а) және екі бағытты болады (сурет 2.6, б).
Бір бағытта жұмыс жасайтын гидроцилиндрлер де қолданылады.
Осындай гидроцилиндрде бір бағытта поршеньнің немесе плунжердің
қозғалысы сұйықтықтың қысым күші
әсерінен болса, ал кері бағытта серпі
немесе жетекті жинақ валы әсерінен болады. Плунжерлі гидроцилиндрлерді
(сурет 2.6, в) дайындау оңай, себебі тек плунжерге қатысты беті ғана
өнделеді.