Мал шаруашылыєы ґнімдерін ґндіру технологиясы 3-дјріс Таќырыбы: Тўќым ќуалаудыѕ хромосомалыќ теориясы

1. Гибридологиялық талдау

• Генетиканың тариғы 1900 жылы Э.Чермак, К.Корренс және де Фриз жеке белгілердің тұқым қуалау заңдарын ашқаннан басталады.1865 жылы Г.Мендель қарама-қа
• рсы белгілерімен сипатталатын өсімдік сорттарын будандастырып тұқым қуалау факторларының бар екендігі туралы идеяны дәлелдеді. 1906 жылы Бэтсон жаңа ғылымды генетика деп, 1909 жылы Иоганнсен тұқым қуалау факторын ген деп атады. Көптеген ғалымдар Кельрейтер, Найт, Сажрэ Мендельге дейін де биологиялық белгілердің қалай тұқым қуалайтынын білуге тырысты. Алайда бұл ғалымдар тұқым қуалау процесін жеке белгілерде емес, барлық белгілерді тұтастай алып зерттеуге тырысты. Мендель жеке белгінің тұқым қуалауын зерттеу қажеттілігің алғаш рет атап көрсетті.

Г.Мендель өте қолайлы объект - бұршақтың әр түрлі сорттарын қолданды. Бұршақ өздігінен тозаңданатын өсімдік болғандықтан, біріншіден оның таза тұқым сорттары бар, екіншіден бұршақ гүлдері бөтен тозаңдардың енуінен жақсы қорғалған, үшіншіден будандардың тұқымдық қасиеті толық мақтанғандықтан белгілердің тұқым қуалауын бірнеше ұрпақтар бойы қадағалауға болады. Мендель тәжірибелеріне мынандай талаптар қойды:

• Г.Мендель өте қолайлы объект - бұршақтың әр түрлі сорттарын қолданды. Бұршақ өздігінен тозаңданатын өсімдік болғандықтан, біріншіден оның таза тұқым сорттары бар, екіншіден бұршақ гүлдері бөтен тозаңдардың енуінен жақсы қорғалған, үшіншіден будандардың тұқымдық қасиеті толық мақтанғандықтан белгілердің тұқым қуалауын бірнеше ұрпақтар бойы қадағалауға болады. Мендель тәжірибелеріне мынандай талаптар қойды:
• 1. Будандастыру үшін алынған ата-аналық формалардың зерттелгелі отырған белгілері қарама-қарсы (альтернативті) болуы керек;
• 2. Ата-аналар таза линияға жатуы керек;
• 3. Будандар мен олардың ұрапақтарының тіршілік қабілеттілігі мен тұқымдық қасиеті тұрақты болуы керек.
• Бұршақ осы талаптарға толық сәйкес келедіқ Мендель осы объектіде гибридологиялық әдісті жете зерттеп, тұқым қуалауды зерттеудің жаңа принциптерінің негізін салды. Мендель жұмысының басқа бір ерекшелігі - сандық талдау.