Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің хабарлары (математика, физика, информатика сериясы), №4 (23), 2022 26
1-кестеде нормаланған өлшемдерді пайдалану ыңғайлылығын көрсететін мысалдар
келтірілген.
1-кесте – n = 45 өлшемді екі стандартты жас диаграммалар үшін қарапайым және нормаланған өлшемдердің мәндері Өлшем Нормаланған өлшем Бірінші диаграмма
Екінші диаграмма
Айырмашылық
500283928761422348434320000
492955458105064380984558000
7328470656357967449762000
0.459847
0.462047
-0.0022
Компьютерлік тәжірибелер (1) және (2) нормаланған өлшемдердің қасиеттері өте
жақын екенін көрсетті. Атап айтқанда, екі функцияның мәндері белгілі бір интервалмен
шектеледі.
Қорытынды Егер қандай да бір тұйық жүйе өзінің ең ықтимал макроскопиялық күйінде болса, онда
статистикалық физиканың аксиоматикалық принципі осы жүйені оған қол жетімді
микрокүйлердің кез келгенінде табудың тең ықтималдылығын постулатады. Бұл, өз
кезегінде, көрсетілген жүйенің фазалық кеңістігінде анықталған аймақтардың әрбір жұбы
арасында динамикалық тепе-теңдіктің болуын білдіреді: жүйенің бір аймақтан екінші
аймаққа ауысуының уақыт бойынша орташа ықтималдығы тура және кері үшін бірдей болуы
керек, осы ауысулардың бағыттары.
Микрокүйлер арасындағы элементар ауысулардың индукциялық (мәжбүрлі) сипатымен
жүйенің фазалық кеңістіктің бір аймағынан екіншісіне ауысу ықтималдығы тек осы жүйе
үшін бақылау уақытының ұзақтығымен ғана емес, сонымен қатар жеке әрекеттер санымен
анықталады. Берілген уақыт аралығында жүзеге асырылатын сәйкес кванттық ауысулардың
– Тиісті түрде ұйымдастырылған жабық физикалық жүйелердің болуы болжанады,
олардың әрқайсысы үшін ең ықтимал (тепе-теңдік) макроскопиялық күй әртүрлі қол жетімді
микрокүйлерде болу уақытының тең емес ықтималдығымен жүзеге асырылады. Бұл, мысалы,
мұндай жүйеде қамтылған кванттық газ бөлшектерінің қозғалыс бұрыштық бағыты мен
жүйенің микрокүйлерінің бір таңдалған тобынан екінші топқа кванттық ауысулардың жеке
оқиғаларын индукциялау ықтималдылығы арасындағы белгілі бір қатынасқа байланысты
болуы мүмкін.
