Математиканы оқытудың теориясы

үш ін өзгеріп отырады ж әне оқуш ы ны ң ж алпы ы нтасы ның 
өзгеруімен тікелей байланы сты .
Дәстүрлі мектепте нақты алғанда төртбалдық баға жүйесі 
қолданылады: толық меңгерген — 5 (өте ж ақсы ), ж еткілікті 
м еңгерген — 4 (ж аң сы ), м ең геруі ж е т к іл ік т і емес — 3 
(қанағаттанарлың), меңгермеген — 2 (ңанағаттанарлықсыз).
П едагогиканы ң негізгі талабы — баға объективті болуы 
керек. Бағаны ң объективтілігін әдетте нормативті тәсілмен 
бағалауды ғана қолдану деп түсініледі.
Б ір а қ о ң у ш ы н ы ң ж а у аб ы н б а ға л а у ғ а т ек осы н д ай
тәсілді қолдану дүрыс деп санауға болмайды. П едагогикада 
бағаға м үғалім н ің к ө ң іл -кү й і, оның кейбір оқуш ы ларға 
деген көзңарасы эсер етпеуі керек. Б ір ақ м үғалімдердің 
тарты мды оқуш ы ларды ң ой-өрісі өте ж оғары деп оларға 
к ө те р м е л е п б аға қ о я т ы н ы н , ү с т а зд а р е р ік с із б ір ін ш і 
парталарда отырған оқуш ы ларға ңарайтыны н ж әне оларға 
жоғары баға ңоятынын, ж азуы ж ақсы мүғалім ж азуы әдемі 
оқуш ы ларға көбірек көңіл аударатынын, сөйлеу мәдениеті 
ж о ға р ы м ү ға л ім д е р дүры с сө й л ем ей тін о қ у ш ы л а р д ы
әділетсіз ж азалай ты н ы н ж эне т.б. эксперимент көрсетіп 
отыр.
М үғалімнің ш еберлігіне қарай қойы латы н бағаларды ң 
о б ъ е к т и в т іл іг ін ің ө сетін ін зер ттеу л ер к ө р с е тіп о ты р . 
Т әж ірибелі үстаздардың ңорларында әдістемелік тәсілдер 
мен әдістемелік қүралдар көп, баға ңояты н кезде олар ж ас 
үстаздарға қарағанда көптеген ф акторларды ескереді.
И герілген б ілім н ің деңгейін баңы лау мен бағалау ға 
п с и х о л о г и я л ы қ т а л а п т а р қ о я о т ы р ы п , б а ғ а л а р д ы ң
объективті қойы лм ауы м ен байланы сты мәселерді ш еш у 
әдебиеттерде ж и і кездеседі. Б ір ақ олар мектепте кең қол- 
даны лм ай келеді.
Қ азіргі бағалау ж үйесінде бірнеше кемиііліктер бар: 
формальды түрде бағалар ңорын ж инау; тоңсандық бағаны 
қою бары сы нда м ү ғал ім ескеретін немесе еск ер м ей тін
«ақиңат» ж әне «ж алған» бағалар туралы мәселелер; үй 
ж үм ы сы н ы ң өзін дік өлш ем і ж эн е оны мен бай лан ы сты
баға қоюдың қиы нды ңтары туралы мәселелер; ж екелеген 
оқуш ы ларды ң түлғасы на м үғалім нің ж ете түсінбей көңіл 
аударуынан қойы лған кездейсоң бағалар туралы ; тоқсан
207

соңы нда бағаларды «түзету» п р а к ти к а с ы туралы ж әне 
т.б. (63).
С о н д ы ң тан б а ғ а л а у д ы ң б асң а ж ү й е с ін қ а р а с т ы р у
ж ү м ы с т а р ы ж ү р г із іл у д е . Е у р о п а ж э н е А м е р и к а ел- 
дерінде циф рлы ң, сиволдың ж үйеден бас тартуды ң көп- 
теген әрекеттері ж асалды . Герм анияда диагностикалы қ 
п а р а қ т а р д ы е н гізу б ой ы н ш а эк с п е р и м е н т ж ү р г із іл д і. 
Ол п а р а қ т а р д а о ң у ш ы лар д ы ң б іл ім ін е, оқу ы н тасы н а, 
м ектеп пәні ж әне ж екелеген тақы ры п тарды игеру кезінде 
к ө р с е тіл ге н ой ды ң д а м у ы н а сөзбен ж ә н е ц и ф р л ар м ен
бағалар берілген. Олар арнайы кестелерде ж азы лған .
О сы ған ү қ с а с «проф и льдер» деп а т а л а т ы н б аға л ау
ж үйесі А нглияда ензілген. Олар кесте-м атрицаға енгізіл- 
ген т е с т ж ә н е н ә т и ж е л е р д і ң ү р а д ы . Ж а ң а б а ғ а л а у
ш каласы эксперименттен өтуде. А тап айтңанда Ресей мен 
Б еларуссияда ж үр гізіл іп ж аты р.
Ресейдің кейбір ай м ақтары н да он екі балдың бағалау 
ж үйесін эксперимент түрінде қабы лдауға дайы н. Мүнда 
е к і экстр ем ал д ы балл бар: «1» — « ң ү т қ а р ы ң д а р » , бүл 
оқуш ы ларды ң ж едел ж әрдем ді немесе арнайы оқу үйым- 
дар ы н а о р н ал асты р у ға д ей ін б араты н ер екш е н азарды
ң аж ет ету; ж оғарғы балл «12» — экстрем алды м аксимум, 
ң а б іл е т т і ж э н е е р е к ш е қ а б іл е т т ін ің п а й д а б о л ған ы н
көрсетеді (62).
Беларусь елінде он балдың ж үй е байқаудан өтуде. Бүл 
бағалауды ң ф акторлары :
1. Б ақы лау-бағалау ңы зм етін білім беруді ж аңартудағы
басты идеялар мен бағы ттары на сәйкес ж үргізу.
2. Тиімсіз білу беруден тиім ді білім беруге кош у.
3. Б а ғ а л а у ж ү й е с ін п е д а г о г и к а н ы ң ж е к е д а р а л ы қ
принциптеріне сәйкестендіру.
4. Б а ғ а л а у қ ы з м е т ін о қ у ш ы н ы ң к е м ш іл ік т е р ін
бағалауға емес, оның оңу ж етістіктерін бағалауға ңайта 
бағдарлау.
5. О ңуш ылардың оқу ж етістіктерін тепе-тең бағалауды 
қ а м т а м а с ы з е т е тін , к е ң е й т іл г е н б а ға л а у ш к а л а с ы н а , 
деңгейлік бағалауға көш у.
6. О қуш ы н ы ң өзін-өзі б ағалауы н ң ам там асы з ететін 
білім беру технологиялары на көш у.
208

7. Бес балды б аға л ау ж ү й е с ін ің ы н т а л а н д ы р а т ы н , 
д и а г н о с т и к а л ы қ ж ә н е б о л ж ам д ы қ ф у н к ц и я л а р ы н ы ң
төмендігі.
8. Ө з д е р ін ің т ү л ғ а л ы ң ң а с и е т т е р ін е б а й л а н ы с т ы
м еңгерудің қаж етті деңгейіне жете алмайты н оқуш ы лар 
үш ін «3» бағасына бағалау критери йінің аса көтерілуі.
9. О қ у ш ы л а р д ы ң т ү л ғ а с ы н т ө м е н д е т у д ің , о л а р д а
ү р е й м ен ң о р қ ы н ы ш т ы т у д ы р у д ы ң қ ү р а л ы р е т ін д е
ңан аттан арлы қсы з бағасын қолдану.
О қ у ш ы л а р д ы ң оцу ж е т і с т і к т е р і н б а г а л а у д ы ң он 
балдық жцйесін енгізудің м а қс а т т а р ы :
1. О қуш ы ларды ң оқу-таны мды қ ңызметін ж әне оның 
н ә т и ж е л е р ін б аға л ау мен с ап асы н ы ң о б ъ е к т и в т іл іг ін
көтеру.
2. О қуш ы түлғасы н әлеу м еттік тү р ғы д ан қ орғауды
қам там асы з ету.
3. Т ү л ға н ы ң өзіне тән қ аси еттер ін ескере оты р ы п , 
оңуш ы ларды ң оңу ж етістіктерін бағалауда саралау тәсілін 
ж үзеге асыру.
4. Әр түрлі деңгейлі оқытуға қолданы латы н инвариант- 
ты бағалау ш каласы н енгізу негізінде оқуш ы ларды ң оқу- 
таны м ды қ қы зм етін ы нталанды руға ж ағдай ж асау.
5. Т үлғаны ң өзін-өзі бағалауы н қалы п тасты ру ж әне 
о қ у ш ы л ар д ы ң оңу ж етістік тер ін бағалауда әлеу м еттік
тураш ы лды қ принципін ж үзеге асыру.
Оқу м атериалы н игеру оқу іс-әрекетінің деңгейлерімен 
сипатталады .
Б ір іни іі деңгей (төм ен гі) — ү ғы м д а р д ы т а н у ж ән е 
аж ы рату.
Екіниіі деңгей (ңанағаттанарлы ң) — оқу м атериалы н 
(игеру объектілерін) ж атқ а айту.
Ү и і і н ш і деңгей (орташ а) — оңу м а те р и а л ы н (и геру 
объектілерін) түсініп айту (сипаттау) ж әне талдау.
Төртіниіі деңгей (ж еткілікті) — үлгі бойынш а таныс 
ж ағдайларга білімді қолдану; берілген ережелер көмегімен 
амалдарды орындау, ж аңа есептерді шешудің ж алпы ланған 
алгоритмін қолдану.
Бесінші деңгей (жоғарғы) — ж аң а есептерді ш ы ғарғанда 
б іл ім д е р д і с т а н д а р т т ы ем ес ж а ғ д а й л а р д а қ о л д а н у ,
209

игерілетін объектілердісипаттау, түсіндіружәнетүрлендіру 
бойы нш а өздігінен әрекет ету.
Сонымен, педагогикалы қ процестегі бақы лау әр түрлі 
педагогикалы ң өлш емдер мен өлш еу әдістерін ңолданып, 
оң ы туды ң бары сы мен н әти ж ел ер і туралы аң п арат алу 
іс-әрекетін қам ти ты н бағалау қ ы зм етін ің рәсімі ретінде 
қар асты р ы л ад ы .

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: