Мавзу: Айланма фондлардан фойдаланиш муаммолари ва уни такомиллаштириш
жүктеу/скачать 284.64 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2. “Маш-Хим” маъсулияти чекланган жамиятида меҳнат унумдорлиги ва унга таъсир этувчи омиллар таҳлили
- ил, , ^ Қ тонна.кг,м,....
- 53 Манба: муаллиф ишланмаси
49
Манба: Корхона маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилган Жадвал маълумотларидан кўриш мумкинки, “Маш-Хим” маъсулияти чекланган жамиятида 2013 йилда 2011 йилга нисбатан 3,9 фоизга камайган аммо йилга нисбатан 0,9 фоизга ошди. Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, 2013 йилда жамиятда асосий воситалардан фўйдаланишда сарфланган ҳар бир сўмлик ёки минг сўмлик асосий восита хисобига тўғри келадиган фойда 0,9 бирлик суммасини характерлайди. Айланма маблағлар рентабеллиги. Бу кўрсаткич ҳам энг асосий кўрсаткичлардан бири хисобланади. Ушбу кўрсаткич корхонада камайган. Яъни охирги уч йил мобайнида рентабеллик 0,4 фоиздан 0,2 фоизгача тушган. Бу холат корхонадаги айланма маблағлар рентабеллигини жуда ъастлигидан далолат бермоқда. Бу холатни салбий баҳолаган холда асосий эътиборимизни айланма маблағлар 50 манбайи хисобланган корхонанинг ўз маблағлари ва мажбуриятлари рентабеллик кўрсаткичларига қаратамиз. Ушбу олинган натижалардан келиб чиқиб қуйидаги хулосага келиш мумкин: корхонанинг доимий харажатлари ортиб бормоқда бу эса ўз навбатида соф фойда даражасини камайишига олиб келмоқда ва корхонанинг рентабеллик кўрсаткичларига ҳам таъсир қилмоқда. Корхоналар кўъ турдаги иқтисодий алоқаларни, жумладан, хом ашё ва материаллар сотиб олиш, тайёр маҳсулотларни сотиш билан боғлиқ бўлган хисоб китобларни бажаради. Шу билан бирга давлат бюджетига молия, банк, суғурта ва кредиторлар билан муносабатда бўладилар. Бу холатларда тўлов қобилиятини таҳлил қилиш катта ахамиятга эга. Тўлов қобилияти дейилганда, корхонанинг муддати келган тўлов мажбуриятларини бажариш учун зарур бўлган маблағларнинг етарли ёки камлигини аниқлаш тушунилади. Тахлилимиз якуни бўйича хулоса қилиб шуни такидлаш керкки,маъсуляти чекланган жамият ишлаб чиқариш дастурларини тўғри ва юқори ҳисоб китобларга таянган ҳолда белгиланиши, ишлаб чиқариш жараёнларини юқори съуратда олиб борилганлиги ва натижада ишлаб чиқариш самарадорлиги ижобий томонга силжиётганлигини кўрамиз. 2.2. “Маш-Хим” маъсулияти чекланган жамиятида меҳнат унумдорлиги ва унга таъсир этувчи омиллар таҳлили Меҳнат унумдорлиги ишлаб чиқариш самарадорлигини ифодаловчи асосий кўрсаткичлардан биридир, уни ошириш иқтисодий ўсишнинг асосий омилидир. Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми, унинг таннархи, ходимлар сони, иш ҳақи фонди кўп жиҳатдан меҳнат унумдорлигига боғлиқ. Меҳнат ресурсларидан самарали фойдаланишни қуйидаги кўрсаткичлар ифодалайди: меҳнат унумдорлигининг ўсиш сурҳати; 51 маҳсулот ҳажмининг ортишида меҳнат унумдорлиги ўсиши-нинг ҳиссаси; ходимлар сонининг нисбий қисқариши; иш ҳақи фондидан нисбий иқтисод; меҳнат унумдорлигининг ўсиш сурҳатининг ўртача иш ҳақи ўсишига нисбати. Меҳнат унумдорлигининг ўлчов бирликлари: қиймат, натура ва меҳнат қиймат шакли Мй Х Бунда Му - меҳнат унумдорлиги (бир ходимга тўғри келадиган ўртача маҳсулот); Қ - ишлаб чиқарилган маҳсулот солиштирма улгуржи баҳода; Х - ходимларнинг рўйхат бўйича ўртача сони. ил, , ^ Қтонна.кг,м,.... натура Мй = — ———, Х Т в) меҳнат Мй = —, Ж Қ Т - маҳсулотни ишлаб чиқариш учун сарфланган вақт (киши-кун, киши-соат); Қ - маҳсулот миқдори (дона, кг, ва х.к.) Меҳнат унумдорлиги кўрсаткичининг қиймат шакли камчи-ликлардан ҳоли эмас. Масалан, сарфланган хом ашё, ёқилғи, энер-гия нархлари ва тарифлари, маҳсулот таркибидаги структуравий ўзгаришлар унумдорлик даражасига таъсир этади. Натура шакли меҳнат унумдорлигини аниқ ифодалайди. Аммо бу ўлчов бирлиги бир турдаги маҳсулот ишлаб чиқарадиган корхо-наларда қўлланилиши мумкин (кўмир қазиш, электр энергия, нефтни қайта ишлаш корхоналари). Меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари: бир ходимга тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулот: бир ишчига тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулот; ишчининг бир кунлик иш унуми; ишчининг бир соатлик иш унуми. 52 Меҳнат унумдорлиги кўрсаткичларини комплекс таҳлил этиш учун кўрсаткичлар ўтган йил, ҳисобот йилининг режаси, бир хил ихтисосга эга бўлган корхона маълумотлари билан таққосланиб, ишга солинмаган ички имкониятлар аниқланади. Меҳнат унумдорлигининг умумий кўрсаткичи - бир ходимга тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулотдир (ГВх). Бу кўрсаткич ишчининг бир кунлик, бир соатлик (ЧВ) иш унумларидан ташқари, ишчининг жами ходимлар таркибида тутган улуши (Ул), бир ишчининг ишлаган кунлари (К) ва иш куни давомийлиги (Д) га ҳам боғлиқ. 53 Манба: муаллиф ишланмаси жадвал. Меҳнат унумдорлигининг омилли тизими Ишчининг бир соатлик иш унумининг ортиши, ишчиларнинг иш вақтидан тўлиқ унумли фойдаланиш бир ходимнинг меҳнат унумдорлиги ошишини таъминлайди. Демак, бир ходимга тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулот ҳажмини қуйидагича ифодалаш мумкин: ГВХ = Ул • К • Д • ЧВ Ўз навбатида, бир ишчига тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулот ҳажми қуйидаги омиллар кўпайтмасидан ҳосил бўлади. ГВи = К • Д • ЧВ Бир ходимга тўғри келадиган ўртача йиллик маҳсулот (ГВх) қисқарган шаклда қуйидаги омиллар кўпайтмасидан иборат: ГВх = Ул • ГВи 54
Жадвал маълумотлари шуни кўрсатадики, корхонада маҳсулот ҳажми режаси 341620 минг сўмга ёки 15,5 фоиз (341620:2203880100%)га ортиғи билан адо этилган. Ўтган йилга нисбатан бу кўрсаткич 451980 минг сўмни ёки 21,5 фоиз (451980:2093520100%) ни ташкил этган. Ҳисобот даврида хо-димлар сони ўтган йилга ҳамда бизнес-режага нисбатан сезиларли даражада қисқарган ҳолда маҳсулот ҳажми меҳнат унумдорлиги-нинг ортиши ҳисобига ўсган. Меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари ўтган йилга, ҳисобот йилининг режасига нисбатан юқори бўлган. Бир ходимга тўғри келадиган йиллик маҳсулотни бизнес-режага нисбатан 542,6 минг сўмга ортиши қуйидаги омиллар таъсири остида рўй берган. ГВХ = Ул • ГВи жүктеу/скачать 284.64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||