Мазмұны. Кіріспе i-тарау. Бастауыш сыныпта оқытудың мәні мен мазмұны

Бастауыш сыныпта оқытудың психологиялық негізгі мақсатқа сай оқыту мәнін,мазмұнын нақтылауда психологиясын білу, оқу,қабылдау, игеру,ой елегінен өткізу, бекіту, қолдану,қорытындылауды байланыстыру.

Бастауыш сыныпта оқытудың педагогикалық негізі стандарт, типтік бағдарлама, тақырыптың күнтізбе бойынша оқу материалдарын игеру амалдарын жасау,оқыту әдістемелерін, технологияларын түрлендіру арқылы оқу үлгерімін жетілдіру жолдарын қарастыру. Мақсат оқу үлгерімін жетілдіру үшін.

• 
  білім негіздерін қабылдау сапасын жақсарту;
  
• 
  икемділік,іскерлік,дағдысын арттыру;
  
• 
  түсіну,ұғыну және ой елегінен өткізу;
  
• 
  оқу материалдарын бекіту;
  
• 
  зерделенген,игерген оқу материалдарын іс-тәжірибеде пайдалану,
  
• 
  диагноздау нәтижелеріне сай оқу,оқу және амалдарын түрлендіру,жетілдіру;
  

Бастауыш білім беру мазмұны балалардың жан-жақты дамуы, олардың ойлауын қалыптастыру, танымдық қызығушылықтарын арттыру, білім алуларын дамыту және болашақ еңбек қызметін даярлаудың негіздерін құрайды.

1. 
   білім беру мазмұны;
   
2. 
   әлеуметтік және ғылыми жетістіктер,
   
3. 
   қоғамдық қажеттіктер;
   
4. 
   жеке қажеттіктер;
   
5. 
   педагогикалық мүмкіндіктер;
   

• 
  гуманизациялау;
  
• 
  нитеграциялау;
  

• 
  диффенияциялау;
  
• 
  тұлғаны жан-жақты дамыту;
  
• 
  азаматтықты қалыптастыру;
  
• 
  ғылыми маңыздылығы;
  
• 
  практикалық мәнділігі;
  
• 
  жас ерекшеліктеріне сәйкестігі;
  
• 
  жаңа ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану;
  

• 
  әлеуметтік;
  
• 
  танымдық мотивтер болып бөлінеді;
  

• 
  кең әлеуметтік мотивтер (борыш, жауапкершілік, білім алудың әлеуметтік маңыздылығын түсіну); Ең алдымен білім алу арқылы қоғамда орнын табу, өзінің әлеуметтік мәртебесін бекіту;
  
• 
  тар әлеуметтік мотивтер (болашақта маман болу, белгілі қызметке орналасу, қоршаған ортаға танылу, еңбегін бағалауға жету);
  
• 
  әлеуметтік ынтықмастық мотивтер (өзара қарым-қатынастар жасауға бағдарлану, сыныпта өзінің орнын, ролін анықтау).
  
• 
  кең танымдық мотивтер-білім алу және оның нәтижелеріне сай қанағаттану, оқу үлгерімі арқылы танылуы.
  
• 
  Оқу-танымдық мотивтері (білім алу тәсілдеріне бағдар беру, нақты оқу пәндерін игеру, оқу үлгерімін жақсарту-ол үздіксіз, жүйелі оқу,оқу және оқу екендігін ұқтыру);
  
• 
  өз бетінше оқу, өз бетінше білім алу (сапалы білім алу үшін қосымша оқу, қайталау, пысықтау, бірлесіп оқу).
  

• 
  борыш сезімі;
  
• 
  мұғалімнің мақтауына жету;
  
• 
  жазалаудан қорқу;
  
• 
  үлкендердің талаптарын орындау әдеті;
  
• 
  танымдық қызығушылық;
  
• 
  сыныпта орын табу,танылу;
  
• 
  намысы;
  
• 
  ата-анасын қуанту әрекеті;
  
• 
  сыныптастарынан қалмау,озу;
  

Оқу үлгеріміне ықпалы мол мотивтеу бастама мен танымдық қызығушылықтарына қатысты:

• 
  оқу тапсырмаларын орындауға даярлығы;
  
• 
  өз бетінше қызметке ұмтылысы;
  
• 
  тапсырмаларды орындауға саналық;
  
• 
  оқудың жүйелігі;
  
• 
  өзінің жеке дейгейін арттыруға ынтасы;
  

Оқу материалын оқушылардың санасына қалай жеткізу керек? Балалар білімдерді, іскерліктер мен дағдыларды игере алуы үшін олардың белсенді танымдық қызметін қалай ояту керек? Оқушылардың оқуға деген оқытуды қатынасын тудырып, олардың білімдерін сенімге айналдыруға қалай көмектесу керек? Ынтасы барларды да, ынтасы жоқтарды да түгелдей қалай оқыту керек? Бұл мәселелерді мұғалім сабаққа даярлағанда күн сайын шешуіне тура келеді. Бұлардың бәрі қалай болған күнде де оқытудың мейлінше табысты әдістерін іздестіруге байланысты болады. Оқыту әдістері деп нені түсіну қабылданған? Оқыту әдістері-оқыту міндеттерін шешуге бағытталған мұғалім мен оқушылардың бірлескен қызмет тәсілдері.

Қазіргі дидактика оқыту әдісінің талаптандыратын функциясына үлкен көңіл бөледі. Әдістің атқаратын қызметі білімдерді жай бере салу емес, мектеп баласының танымдық қажетін, қандай да болсын міндетті шешуге оның ынтасын ояту болып тұр.

Жаңа аспектілер әдістің дамытушылық және тәрбие беруші функцияларында көрінеді.

Оқушыларды танымдық қызмет тәсілдерімен қаруландыру-оқу әдісінің дамытушылық функциясын арттырудың аса маңызды тенденциясы. Ынтықмастық, коллективтік толғану жағдайларын жасау, өзара көмек қатынастары, міндетті өздігінше шешу жауапкершілігі-осы бағытта оқытуды одан әрі жетілдіру әдістері іздестірілуде.

Оқыту әдістерін құралдардан ажырата білу керек. Әдіс қызметпен тығыз байланысты және қызметтен тыс өмір сүрмейді. Оқыту құралдары ретінде оқулықтар, кітаптар, анықтамалықтар, оқу құралдары, техникалық құралдар, сөздіктер, көрнекті құралдар пайдаланылады. Олардың түрлі мақсаттар үшін пайдаланылуы мүмкін. Қайсыбір қызметке енгізіле отырып, олар қызмет мақсатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Оқыту процесінде түрлі құралдарын пайдалануды қызмет әдісінің өзі өзгертеді. Сан алуан құралдары пайдалану оқу әдісінің құрылымын өзгертуге жеткізеді. Мәселен, мұғалімнің әңгімесіне кинофрагменттерін енгізу мұғалім мен оқушылар қызметінің сипатын өзгертеді.

Әдістің жеке бөлшектерін, оның құрамды элементтерін методикалық тәсілдер деп атайды. Егер әдістің көмегімен оқу метериалының негізгі мазмұнын игерсе, ал қандай да болсын методикалық тәсілдер пәнінің немесе тақырыптың жеке мәселелерін тереңдеп игеруді қамтамасыз етеді. Практикада көптеген мөлшерде сан алуан методикалық тәсілдерді кездестіруге болады. Бұлардың кейбіреулері көптеген пәндерге ортақ, басқалаларын сол пәнді оқытқанда ғана қолдануға болады.

Мұғалім балаларға қажетті білімдерді қамтамасыз ете алатын, олардың ақыл-ой қызметін оятатын, бұлардың бойында оқуға деген ынтаны дамытып, қолдайтын жұмыс әдістері мен тәсілдерін таңдап алады.

Оқу жұмысының методикасын жетілдіру үнемі жүріп жатады. Қазіргі кезең оқыту әдістерінің саласында ерекше қарқынды ізденулермен сипатталады.

Халыққа білім беретін қызметкерлерін бүкіл оқу-тәрбие жұмысын одан әрі сапалы жетілдіре түсуге шақырды. Өзінің білімдерін дербес толықтырып ғылыми және саяси информацияның ағындаған тасқынында бағдарлай білуді дарытудың, маңызы зор.

Жаппай орта білім алуды және мектепті одан әрі жетілдіре түсуді жүзеге асыру ұйымдастыру мен жұмыс методикасында бұрынғыдан да көбірек оралымдылықты, оны оқушылардың түрлі категорияларына бейімдеуді талап етеді.

Қазіргі кезде дидактикада оқыту әдістерін саралаудың шұғыл байқаулары өтіп жатты. Оның барлық белгілі әдістерді белгілі бір жүйеге келтіру және олардың ортақ сипаттары мен ерешеліктерін ашу тәртібі үшін үлкен маңызы бар.

Неғұрлым ерте саралау әдістерді мұғалімнің жұмыс әдістеріне (әңгімелеу, түсіндіру,әңгімелесу) және оқушылардың жұмыс әдістеріне (жаттығулар, өздігінен атқартын жұмыстар) бөлу болып табылады.

Соңғы кезде оқушылардың ойлау қызметіне басшылық ету сипатына қарай әдістерді саралау ұсынылып түсіндірме, иллюстрациялық, репродуктивтік, проблемалық баяндау, ішінара іздестіру, зерттеу әдістері.

Білімдерді алу-көзіне қарай әдістерді саралау көбірек қабылданғаны саналады (сөздер, көрнекі құралдар,практикалық қызмет). Осылай қарауға сәйкес әдістер үш топқа біріктіріледі.

1.Сөйлеу әдістері: әңгімелеу,түсіндіру,әңгімелесу,оқулықпен және кітаппен жұмыс істеу.

2.Көрнекілік сөйлеу әдістері:бақылау,көрнекі құралдарды көрсету, кинофильмдер мен диальмдер.

3.Практикалық әдістер:ауызша және жазбаша жаттығулар.

Жаттығулардың сипаты мен методикасы оқу пәнінің, нақтылы материалдың, оқылатын мәселенің және оқушылар жасының ерекшеліктеріне байланысты.Алайда дидактика жаттығуларды жүргізудің бірқатар ортақ ережелерін тұжырымдайды.

Жаттығуды орындау мақсаты мен тәртібін оқушылардың санасына жеткізу бірінші ереже болып табылады.

Жаттығудың сан алуандылығы-оларды ұйымдастырудың екінші маңызды ережесі.

Үшінші ережесі-жаттығуларды жүргізу жүйелілігі. Мұнда жаңа материал түсіндірілгеннен кейін жаттығулар жиі беріледі. Жаттығудың қиындылығын бірте-бірте арттыру-оларды өткізудің келесі ережесі.

Жаңа материалды оқып үйренгеннен кейін мұғалім бірден соған стене тән жаттығуларды береді, бұларда оқушылар үйренген белгілер мейлінше айқын да бадырая көрінеді. Жаңа материалды оқушылар берік игерген соң балалар пәннін басқа да тақырыптары білімдерін пайдаланып орындаулары үшін

Білім алу ****қатысты әдістерді жіктеу

3 кесте

р/с	әдістер	мотивтер
1	Сөйлеу	1.1.әңгімелеу 1.2.түсіндіру 1.3.әңгімелесу 1.4.оқулықтық жұмыс 1.5.электронды оқулықпен жұмыс
2	Көрнекілік	2.1.бақылаулар 2.2.көрнекі құралдарды көрсету 2.3.оқулық, техникалық 2.4.комьпютер арқылы көрсетіледі 2.5.Он-лайн тәсілінде
3	Практикалық	3.1.ауызша 3.2.жазбаша 3.3.матрицалық тест 3.4.комьпютерлік тест 3.5.зерттханалық, шеберханалық

тапсырмалар мен жаттығулар беріледі.

Егер балалар оқу еңбегінде: есепті тексере отырып шығаруда, ана тілі бойынша жаттығуларды орымдағаннан кейін тексеруде,өзін-өзі қадағалауға үйренген жағдайда жаттығулардың тиімділігі арта түседі. Дұрыс ұйымдастырылған жаттығулардың үлкен тәрбиелік маңызы болады. Оқушыларға жаттығулардың ықпал сипаты олардың өзіндік орындалу сипатына байланысты. Жаттығулардың мазмұнының да маңызы кем емес. Бұл жоғары идеялылық талапқа сай болуы тиіс.

Бастауыш кластарды көптеген сан алуан жазбаша жаттығулар беріледі. Бұл ерекше мұқият орындалуға және жақсы толтырылуға тиіс. Бұл орайда барлық оқушылардың дәптерлдерді ұқыпты жүргізудің маңызына болашақ мұғалімнің назарын аударғым келеді. Мектептерде қатал орындалып отыруға тиісті дәптер жүргізуінің белгілі бір режимі орнатылуы қажет.

Оқу-практикалық жұмыстар. Бұлардың мақсаты оқушылардың алған танымдық білімдерін бекітуді және нақтылауды, оқытудағы мен практиканың байланысын толығырақ жүзеге асыруды қамтамасыз ету.

Практикалық жұмыстар тек класта ғана жүргізілмейді. Бұған өсімдіктерді баптап өсіру, малды күту, егінді жинау, мектеп жанындағы учаскелердегі сабақтар енгізіледі. Тікелей еңбек бұл практиаклық жұмыстың логикалық жалғасы, оның қажетті құрамдас бөлімі.

Мектептің оқу-тәрбие беру процесінде практикалық жұмыстардың көлемін ұлғайту дидактиканы олардың тиімділігін арттыру жағдайларын іздестіруге ите,рмелейді. Практикалық жұмыстардың ғылыми білімдермен тығыз байланысты осындай жағдайлардың бірі асыру өмір шындығын бейнелі түрде қабылдауға байланымты қалыптасатын түсініктерін ролін ешбір кемітпейді. Табиғат құбылыстары жөнінде, тарихи оқиғалар мен осы заманғы қоғамның өмір оқиғалалары туралы, қазіргі кездегі техника туралы, көркемөнер шығармалары туралы берілетін түсініктер бастауыш кластардағы программалық материалдың елеулі бөлігін құрады.

Оқыту үстінде заттық-бейнелік көрнекілік арқаратын рольді кейбір методикалық әдебиеттер мен бірқатар мектептердегі жұмыс практикасында орын алғанындай кемсітудің ешбір қисыны жоқ. Бұған оқыту ісіндегі эмпирикалық және теориялық бастамаларды бір-біріне орынсыз қарама-қарсы қою есебі болып келді. Программалық материалды игеру деңгейі, демек,оқыту ісінің әсерлілігі де көрнекіліктің әралуан құралдарын пайдаланып отыруға көп жағынан тәуелді келеді. Бұрынырықта көрсетіп кеткеніміздей, белгілі бір жағдайларда көрнекі құралдарды пайдаланып отыру оқушылардың абстрактілік ойын дамытуға ғана емес,сонымен бірег оқушылар тарапынан аса маңызды ойлау операцияларының меңгерілуіне септігін тигізеді.

Оқу процесінде көрнекі құралдарды пайдалану белгілі бір жағдайларда ғана әсерлі болады деп біз жайдан-жай жақылыс айта салған жоқпыз. Ендеше ол нендей жағдайлар?

Көп мәселенің түйіні сол көрнекі құралдардың сипатына тәуелді болады. Мұғалімнің сабақ үстінде қандай да бір көрнекі құралдарға қандай роль жүктейтіндігінің де едәуір маңызы бар. Оқу процесінде әр-түрлі информациялық деректерді, оның ішінде көрнекі құралдар мен мұғалімнің ез сөзін бір-бірімен дұрыс ұштастырып отырудың мәні зор.

Көрнекі құралдар оқушылардың оқу процесіндегі роліне қарай екі үлкен топқа:-заттың-бейнелік көрнекі құралдары (картиналар, фотосуреттер, суреттер, диапозитивтер, диафильмдер, кино үзінділері, кино фильмдер, табиғи обьектілер және т.б.) мұғалімге түсініктер мен ұғымдарды қалыптастыру кезінде сезімдік қабылдауына оқушыладың арқа сүйеуіне жәрдем беріп отырады. Екінші жағдайға көрнекі құралдар (схемалық көлемді модельдер, схемалар, чертеждер, карталар т.с.с) оқылатын обьектілердің күрделі байланыстарын, өзара тәуелділігін және қатысын, олардың нақтылы,бейнелі қабылдауға көндікпейтін ішкі құрылымын түсіндіру үшін керек.

Өмір шындығының адам санасында бейнеленуі сезім мен тиімділіктің біртұтастығы жағдайында жүзеге асатындығы белгілі.

«Сезімдік таным да, абстрактілі ойлау да жекелей,бір-бірінен бөліп алғанда зерттеліп отырған объектінің мәнін толық таныта алмайды»,-деп ескертеді А.П.Шептулин. Танымның әр түрінің өзіне тән ерекшелігі болады және ол таным процесінде, оның ішінде оқу танымында да белгілі бір орынға ие болады. Осыған байланысты көрнекіліктің бір түрлерін жан-жақты етіп жіберуге, ал оның екінші бір түрлерін жеткілікті түрде бағаламауға болмайды. Оқу процесінде заттың- бейнелік және таңбалы көрнекілікті бір-бірімен ұштастырып отыру қажет, мұның өзі, оқылып жатқан объъектінің қасиеттері мен белгілерін барлық жағынан алып қарастыруға мүмкіндік береді.

Көрнекіліктің қандай түрінде болсын изоморфизм мен қарапайымдылық ұштастырылып отыруы керек.

Көрнекі құралдардың изофермизмі туралы айқанымызда оқылып жатқан объектілердің құрылымы және қатынастары көрнекі құралдар арқылы берілген кескіндемемен, ол кескіндеме қандай формада жүзеге асырылмасын, тепе-тең екндігін естен шығармау керек. Қабалдау қарапайымдылығы мәселесіне оралсақ көрнекі құралдар жасаған кезде оқылатын объъектінің барлық маңызы шамалы бөлшектері мен ұсақ-түйек жақтары керексіз етіліп, ұғымдардың негізгі қасиеттерін немес түсініктің басты компоненттерін белгілейтін-тек ең маңызды бөлшектері мен жақтарын ғана сақтау арқылы қол жеткізіледі.

Мектеп практиаксын дәл осы сабақта оқылып жатқан объектінің анағұрлым маңызды жақтарын айқын бейнелей алатын, оқушыларға дәл осы түсініктің немесе ұғымның негізгі оларды жинақтап-қорытуды қажет ететін тап сол маңызды белгілері ажыратып алуға, одан соң біріктіріп топтастыруға кедергі жасайтын басы артық ұсақ-түйектерден аса көрнекті құралдарды пайдаланудың әсерлілгін дәлелдейді. Бұрынырақ көрсетіліп кеткеніндей, өздерінде образды бейнелер схемалық бейнелермен ұштастырылып отыратын көрнекі құралдар да пайдалы келеді, мұның өзі оқушы ойының нақтыдан абстрактілікке қозғалысын жеңілдетеді.

Көрнекіліктің әр құралы оның жоғары әсерлілігін қамтамасыз ететін оқу процесінде өзі атқара алатын өзіне ғана тән ерекше қызметке ие болып отырады.

Қандай да бір нәрсе туралы тек жалпы түсінік алу керек болған кезде (ал мұның өзі көбінесе төменгі кластарда орын алады), натуралды объектілерді демонстрациялау немесе олармен тікелей табиғаттың өзінде танысу,сабақ үстінде табиғи тарапта-көрнекі материалды пайдалану анағұрлым тиімді болады. Әсерлілігі аздау болғанымен, иллюстрацияды көрнекілік:картиналар, диапозитивтер және диафильмдер көмегімен де қандай қа бір зат туралы тұтастай түсінік туғызуға болады.

Алайда оқылатын объектілер туралы немесе құбылыстардың аса маңызды қасиеттері туралы олардың динамикалы бейнемелері өте көп-жағдайда дұрыс та жан-жақты түсінік береді. Бұлар, мысалы, балаларда жануарлардың тіршілік етуі, кейбір табиғи құбылыстар мен тарихи оқиғалар туралы түсініктер тудыру үшін қажет. Табиғат тану курсында оқылатын оқандай да бір құбылыстың ішкі даму процестерін де динамикалық қозғалыс күйінде көрсеткенде тиімді. Мұның өзі олардың ішкі мәнін анағұрлым толық ашуға мүмкіндік береді. Мұнда кинофильмдер мен киноүзінділері көрнекіліктің анағұрлым пәрменді құралдары бола алады. Алайда оқылып жатқан объектінің жеке жақтарын анағұрлым егжей-тегжейлі қарастыру қажет болған жағдайда кино көмекші құралдарының аталған артықшылығы ада болады. Мұны статикалық көрнекілік, яғни таблицаларды, диапозктивтерді демонстрациялау,иллюстрация лы тарапта материалдармен жұмыс істеу бере алады.

Ғылым негіздерін оқытудың теориялық дәрежесін көтеру сонымен бірге көрнекіліктің көптеген құралдарының сипаты мен құрылымына елеулі өзгерістер негізуді және осыған қоса оларды сабақта пайдалану тәсілдерін жетілдіре түсіруді шарт етіп қояды. Көрнекі құралдарды өзгерту ісі құбылыстардың, нәрселердің аса мәнді қасиеттерін, олардың өз арасындағы және олардың элементер арсындағы қатынастарды айыра алуға және қабылдауға кедергі жасайтын бейнелеу артықшылықтарынан және тым көп ұсақ-түйектерден арылту бағытында жүргізілуге тиіс.

Сабақта оқушылардың белсенділігін арттыру арқылы оқу үлгерімін жетілдіру жағдайы туындайды,ол үшін бала:

• 
  өзінің ойын айтып,пікірін дәлелдеуіне мүмкіндік беру;
  
• 
  сабақтың кез келген кезеңінде, элементінде (жаңа сабақты түсіндіру,үй тапсырманы сұрау,өзіндік жұмыс,сабақты бекіту,үйге тапсырма,еңбектерін бағалауда және т.б.) малқылау,талдауға қатысуы;
  
• 
  сыныптастарына және мұғалімге сұрақтар қоюға қатысуы;
  
• 
  балалардың жауаптарына пікірін білдіруі;
  
• 
  сыныптастарының жауаптарын және жазба жұмыстарын жағалаулары;
  
• 
  үлгермеушілерге көмектесу;
  
• 
  түсінбейтін мәселелерді балалардың өзара түсіндірулері;
  
• 
  тапсырмаларды шамаларына сай алу еркіндігі;
  
• 
  танымдық міндеттер,проблемалар, жағдайларға мүмкін болатын бірнеше нұсқаларын табу;
  
• 
  өзін-өзі тексеру,өзінің жеке танымдық және практикалық іс-әрекеттерне жасау жағдайын туындату;
  
• 
  өзіне белгілі тәсілдерді пацдаланып танымдық құбылыстар,процестер,мәселелерді шешуге кешенді жолдарды қарастыру;
  

Оқушылардың оқу үлгермін жетілдіру жолдарының бірі әрине ұстаз еңбегі, бастысы өзінің белсенділігі,ынтасы іс-әрекеттері,сыныптастарының оқуға деген бірлесіп, ынтымақтасып іс-әрекеттерін сапаландыруына.

Оқыту процесіндегі оқушының оқудағы, білім алуындағы тұрақты күшті ықпал жасайтын мотив-ол қызығушылық,сабаққа,сабақ оқуға, білімге,білім алуға. Қызығушылық-ол оқушының ерекше маңызды сезетін, оқу іс-әрекетін нақты жасауға жеткізетін себеп, маңызды, мәні бар әрекеттер. Қызығушылық танымдық қажеттіліктің білінуі, нысаң немесе құбылысты тануға ұмтылу формасы,белгілі іс-қызмет түрін игеру деп түсінуге,анықтама беруге болады.

"Қызығушылық-ол балалардың тәртібін табиғи қозғалтқыш есебінде, инстинктілік ұмтылысының сенімді білнуі, баланың қызметінің қызығушылық шектеулік тұтынушымен сай келуі"-деп атап көрсетті. Л.С.Выготский (Выготский Л.С. Педагогическая психология.-М.1996,с.84)

Оқытуға қызығушылық әсерінің,әрекетінің жалпы заңдылығы белгіленген:

Өздері жақсы көретін,құрметтейтін педагогтардың сабақтарын қызыға оқиды, олай болса ұстаз білімді болу басты шарт екен. Ең алдымен педагог, келесі оның ғылымы, оқыту әдісінің меңгеруі, балалардың психологиясын жан-жақты игеруі, оқыту талаптарын орындау деңгейі, педагогикалық әдептілігі, педагогикалық шеберлігі.

• 
  жүрегі жылынуыын бере сабақ беру;
  
• 
  сапалы білім беру, оқу материалдарындағы жаңалықты,бастысын жете түсіндіруі;
  
• 
  оқу материалдылығының тарихилығына мән беруі;
  
• 
  білім және оны ашылуына қатысты болжамдалуы,
  
• 
  зерделенген білімдернің практикаға қолданулындағы байланыстар және оқушыларды бағдарлау;
  
• 
  оқытудың нәтижесі, дәстүрлі емес инновациялық формалары мен әдістерін алмастыру,түрлендіруң
  
• 
  проблемалы оқыту;
  
• 
  эврикалық оқыту;
  
• 
  компьютерлік қолдау мен оқыту;
  
• 
  мультимедиа жүйесін қолдану,
  
• 
  интерактивті компьютерлік құралдарды пайдалану;
  
• 
  өзара оқыту (жұптап, шағын топпен);
  
• 
  білімдерін,икемділігін,іскерлігін тестілеу;
  
• 
  оқушылардың білім деңгейін көрсету;
  
• 
  табыс жағдайын жасау;
  
• 
  жарыс (сынып оқушыларының өзмен-өзінің);
  
• 
  сыныпта оң ауа атмосферасын туындату;
  
• 
  педагогикалық такт,педагогтың идеололгі;
  
• 
  педагогтың өзне оқыту пәніне және шәкірттеріне деген қатынасы;
  
• 
  мемлекеттік қатынастарды гуманизациялау;
  
• 
  он-лайн-сабақ тәсілін зерделеу,пайдалану әрекеттері және т.б.
  

• 
  күлімдеп еңбек етеді;
  
• 
  көзі жайнап,оқу,оқу,оқу, үстінде болады;
  
• 
  қозғалыстары жеңіл,еркін,жылдам;
  
• 
  ол өз ісін қызыға, маңыз бере сапалы, тез,табысты орындауға бейімделгендей;
  
• 
  ой жұмыс іздеуде,қайталау,пысықтау,оқулық қарау бәрін ретімен жасауда;
  
• 
  есте болсын, ең маңызды,қажетті мотив білім алу-ол танымдық қызығушылық;
  

1. 
   жинақталған білім,іскерлік, икемділік деңгейімен сапасына, ақыл-ой қызметінің қалыптасу тәсілдеріне;
   
2. 
   оқушының мұғалімге қатынасына байланысты;
   

• 
  тұлғаның бағдарлық қызығушылығын арттыру үшін мазмұны материалдармен байыту;
  
• 
  барлық оқушыларға-талапты,үлгермеуші, бәрібір дегендердің өзіне гуманды қарым-қатынас жасау;
  
• 
  оқушылардың танымдық сұраныстарын және қажеттіліктерін қанағаттандыру;
  
• 
  балалардың өзара пікір алысуларын қызықты ұйымдастыру;
  
• 
  ойларын байыту,сезімдерін дамыту;
  
• 
  әлемнің, дүниенің құпияларын білуге деген білім құштарлығын қанағаттандыру;
  
• 
  өзінің мүмкіндіктерін өзіндік бағалау белсенділіктерін қалыптастыру;
  
• 
  өзін-өзі дамыту,өзін-өзі жетілдіруге ұмтылыстарын арттыру;
  
• 
  балалардың ұтымды, тиімді бастамалаларын пайдалану, қолдау, пайдалаларын ата-аналармен бірлесіп,ақылдасып шешуге әрекеттер жасау;
  
• 
  оқу еңбегіне деген қарым-қатынасты тәрбиелеу;
  

Мұғалімдер бастауыш білім берудің жаңа мазмұнына байланысты оқытуды да жүзеге асыруға баса зор назар аударып отыр. Солай болғанмен де олардың біраз бөлегі үшін оқушылар білімін дамыту критерийі толық айқындалмай отыр.

Бастауыш сыныпта оқушылардың үлгерімін жетілдірудің жолдары көбіне оқушылар білімінің дамуын олардың хабардар болуына қарай, әр түрлі салалардан, ең алдымен фильмдерді, телевизиялық хабарларды көру, радионы тыңдау, сондай-ақ ересектердің әңгімелерінен алынған көптеген еміс-еміс мағлұматтардың, фактілердің жинақталуына қарай бағалайды. Кейде төменгі сынып оқушыларының лексикасындаы ғылыми терминологияның мол қоры дамудық жоғары дәрежесі ретінде қабылданады. Оқушылар шын мәнінде ғылыми қиын терминдерді асқан шеберлікпен сан құбылта білгенмен, әлде бір себептермен көбінесе олардың мәнін түсіне алмайды. Мұнда «дамыған» оқушылар, эксперименттшілер жасаған атарлы «пәндік әрекеттерді ойдағыдай орындай отырып, бұрын таныс емес жағдайдағы ержені игеруге арналған практикалық тапсырма берілсе қиналып қалады, жазу кезінде грамматикалық талдаудан қателер жібереді.

Осындай қате түсініктің практикада дамуы оқушылардың білімді үстірт игеруіне әкеліп соғады.

Интелектуалды даму өзара байланысты және өзара шарттастық білім іскерлік пен дағдыны меңгеруді көздейді. Мұның өзі ең алдымен фактілерді білуді, олардың мәні мен маңызын түсінуді,бұрыннан белгілі білімге сүйене отырып,түсіндіре білуді талап етеді.

Бастауыш сыныпта оқушылардың үлгерімін жетілдірудің жолдары қу жұмысының барлық түрлеріндегі белсенділік пен дербестік оқушылар білімінің дұрыс дамуындағы маңызды көрсеткіш. Төменгі кластардың бұл жұмысын оларға маңызды логикалық операцияларды меңгермейінше орындаудың мүмкін еместігі өз-өзінен түсінікті.

«Балаларды дамыту-деп жазды Л.В.Занков,-бұл олардың туа пайда болған қабілеттерінің артуы ғана емес, сонымен бірге көп ретте мұғалімнің түлектерін дамытудағы мақсатқа орай және жүйелі түрде жүргізген жұмысының нәтижесі. Балаларды дамытуда интенсивті алға бастыруға бүкіл оқу-тәрбие жұмысының барысында: біліммен қарулану да, дағдыларды меңгеруге де білімге құштарлықты қалыптастыруда қол жеткізеді».

Демек,төменгі клас оқушыларын интелектуалды дамуы тиісінше оқу процесінің мазмұны мен қойылу жағдайын жүзеге асыру қамтамасыз етіледі.

Бастауыш сыныпта оқушылардың үлегерімін жетілдірудің жолдары дамыта оқыту мазмұны барлық пәндерден бастауыш кластарды оқыту програмаларына арналған түсінік хаттарда ашып көрсетіледі.

«Оқылатын шығармалардың мазмұнымен жұмыс істеу барысында,-делінген оқу бойынша программаға арналған түсінік хаттарда,-балалар басты мәселені екінші кезектегі жайлардан айырып, негізгі ойды екшей білуге, шығарманы бірнеше бөлімге ажыратуға, олардың арасындағы байланысты анықтауға үйренетін болады. Бұл балалардың логикалық ойлауын дамытуға көмектеседі».

Орыс тіліне арналған программа түсінік хатында мынау атап көрсетіледі: грамматика мен емле ережесі элементтерін игеру процесінде балалардың тілдік материалды талдау, тілдік құбылыстарды салыстыру, тоатастыру және қорытындылау, басты мәселені табу шеберлігі жетіледі; ақыл-ой және тілдік дамуы жүзеге асырылады. Бұл программа балалардың оқылатын грамматикалық және орфографиялық құбылыстарды түсінуін, олардың өз пікірлерін түсіндіруін, дәлелдей білуін, тіл құбылыстарын салыстыруды, топтастыруды қалыптастыра білуін, жинақтаулар мен қорытындылар жасауды талап етеді. Бағдарлама балалардың білімін ауызша және жазбаша тіл практикасында қолдана білуіне аса зор маңыз береді.

Бсатауыш сыныпта оқушылардың үлгерімін жетілдірудің жолдары математикаға арналған программада тура және кері амалдар, компоненттер мен амалдар нәтижелері арасындағы өзара байланыс ашылады. Өзара байланысты ұғымдарды, амалдар мен есептерді салғастыруды, салыстыруды, қарама-қарсы қоюды үнемі қолдануға, қарастырылып отырған фактілердегі ұқсастық пен айырмашылықтарды анықтауға зор маңыз беріледі. Оның ішінде бағдарламада уақытқа қарай есептердің іріктелуі мен орналасуы, сондай-ақ өзара кері есептердің жүйесі осы факторларды есепке алумен анықталған.

Оқушылардың кейбір есептерді шешу мүмкіндігі болатын алуан түрлі әдістерден өзіне-өзі есеп бере білу және өздеріне белгілі ең тиімді әдістері саналы түрде таңдап алу талап етіледі.

Бағдарлама есептеу тәсілдерін саналы түрде пайдалану, есептерді шешуде қарапайым ортақ тәсілдерді меңгеру негізінде есептеу дағдыларын қалыптастыруды көздейді.

Математикаға арналған бағдарлама негізіне алынға елеулі принциптердің бірі әрбір жаңа мәселені мейлінше дәрежеде, бірақ сол жастағы оқушыларға сай деңгейде қарастыру принципі болыр табылады.

Еңбекке үйретуге арналған бағдарламаға техникалық жасаудың енгізілуі балалардың техникалық жасаудың енгізілуі балалардың техникалық ой-өрісін танытып, техникалық творчествоға қызығу белсенділігін тәрбиеге ықпал жасайды.

Бейнелеу өнеріне арналған бағдарлама мұғалімдерді оқушылардың өздігінен суреттер тақырыптарын таңдаудағы оларды ашудағы дербестігін ынталандыруға, олардың комрозициялары мен қол тумалылығын, орындалуының сезімталдығын, әсемділігін ынталандыруға бағыттайды.

Музыкаға арналған бағдарлама түсінік хатында көргендей, музыка тыңдау оқушылардың музыкалық қорын молайтуға, музыкалық ой-өрісін кеңейтуег және оларды қабылдауын дамытуға мүмкіндік беретін музыкалық тәрбиенің маңызды элементі болып табылады.

Оқытуды дамытудың міндеттерін іс жүзінде шешудегі көптеген қателіктер абстрактілі ойлаудағы бастауыш мектеп оқушыларның қабілеттерін жеткілікті балмалаудан туады. Осының нәтижесінде бірқатар мектептерде дағдыларды қалыптастыру күні бүгінге дейін «осылай істе» деген принцип бойынша, яғни нақты танымал және практикалық міндеттерді шешуге игерілген жалпы заңдылықтар мен жинақталған интелектуалды іскерлігін саналы түрде қолдану негізінде емес, мұғалім берген үлгілерге ұғынбастан еріп негізінде құрылып жүр.

Осы себептен кейбір оқушылар жаңа материалдарды оқу кезінде, оқу және практикалық тапсырмалардың жаңа түрлерін орындау кезінде игерген білімдері мен дағдыларын пайдалана алмайды.

Төменгі сынып оқушыларын оқытуда бастауыш класс оқушыларының күрделі абстракті ойлау формаларына, жоғары теориялық дәрежеде қорытындылауға әзірленген асыра бағалау нәтижесі болып табылатын қателіктердің екінші түрі едәуір қиындық келтіреді.

Балалардан осы тектес қорытындыларды талап ететін материалдарды сабақтарына енгізу, әдетте, күтпеген нәтижелерге душар етеді: оқушылар ұғымдардың тиісті анықтамаларын мәнін түсінбестен, үстірт жаттап алады, бұл олардың ойлау қабілетін дамытуға ешқандай мүмкіндік жасамайды.

Дамуға ұласатын бастауыш сыныпта оқушылардың үлгерімін жетілдірудің жолдары жаңа бағдарлама бойынша жұмыс істеудің алғашқы жылдардағы тәжірибесі бастауыш оқыту кезінде білімге немқұрайлылыққа ұрындыратын түрлі құралдармен әуестенудің қажетсіз екенін көрсетті. Математика оқулығының I сыныпқа арналған бастапқы нұсқасында схемалар мен формулалардың өте көп болуы оқушылардың жұмысын едәуір қиындата түсіп, оқушылардың есептерді күрделі талдаусыз шешуіне-сандық мәліметтерді даяр формула қойып, берілген схема бойынша есеп мазмұнын жаяу арқылы олардың «ойлау әрекетін» шектеуге әкеп соғатынын ескерткен жөн.

Қазіргі гуманистік дидактикада оқыту принциптері оқу үлгерімін жетілдіру, сапаландыруды көздейді,олар:

1. 
   саналық және белсенділік;
   
2. 
   көрнектілік;
   
3. 
   жүйелілік және сабақтастық;
   
4. 
   беріктілік;
   
5. 
   қол жетерлік;
   
6. 
   ғылымилық;
   
7. 
   теорияның практикалық байланыстылық;