Мазмұны кіріспе микроэкономика пәні және методологиясы


Моральдік тәукел. «Тапсырыс беруші – агент» мәселесі



бет14/14
Дата13.06.2016
өлшемі1.67 Mb.
#134054
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14

3. Моральдік тәукел. «Тапсырыс беруші – агент» мәселесі
Симметриялық емес ақпаратты нарықта пайда болатын тағы бір мәселе – моральдік тәуекел мәселесі. Оның мысалы – сақтандыру (ақпараттың симметриялық еместігі мәселесі ең алғашқы болып сақтандыру бизнесінде пайда болды). Бір үй иесі, өрттен қорқып, барлық сақтандыру шараларын жасайды дейік: түтін детекторын сатып алады, әрдайым электр сымдарын ауыстырады, өрт қауіпі бар ахуалдарының алдын алады және т.б. Барлық бұл әрекеттерді сақтық деп атайық та, оны ақша бірліктерде өлшейік (яғни сақтық шаралары шынында да ақша шығындарымен байланысты). Қолданған сақтық шаралары белгіленген шығындармен ғана байланысты емес, сондай-ақ белгіленген пайда да әкеледі – жоғарылаған сақтықтан шекті табыс болжамдаған залалдың шекті төмендеуіне сәйкес келеді. Сақтық шаралардың оңтайлы деңгейін анықтау үшін үй иесі сақтықтың шекті шығындарын салыстыра бастайды. Бірақ ахуал күрт өзгереді, егер үй иесі үйін сақтандырса. Оның сомасы үйдің, үй жөндеуінің, жиһаздың сомасының орнын толтыруға тиісті. Бұл жағдайда сақтықтың шекті табысы сақтандыру жоқ болған жағдайдан аздау, яғни үй иесі біледі: өрт болса, ол ұтылмайды. Үй иесі өртке қарсы қауіпсіздік шараларын қолданып, сақтандыру жағдайын тудырмағаны сақтандыру фирма үшін пайдалы. Осымен байланысты моральдік тәуекел мәселесі пайда болады. Үй өз құнынан көп асатын сомаға сақтандырылғанда, моральдік тәуекел күшееді, себебі: сақтандыру полисі бар үй иесі сақтандыру жағдайдың туғанын (болғанын) тілейді. Тәжірибеде бұл мәселе кепілдемелер мен кепілдіктердің көмегімен шешіледі (егер моральдік тәуекел сақтандыру бизнесте емес пайда болса), бірлесіп сақтандыру (полис иесі өзі сақтандыру сомасының жартысын төлейді) немесе франшизалар арқылы. Франшизалардың шарты: сақтандыру жағдайы туып, оның құны белгіленген сомадан төмен болса, полис иесі шығындарды өзі жабады, ал егер белгіленген сомадан жоғары болса, айырымын сақтандыру компаниясы төлейді. Мысалы, үйді өрттен сақтандыратын полистегі франшиза 50000 құрайды, өрт болып қалған жағдайда шығындар 40000 құраса, оларды үй иесі өзі төлейді. Егер өрттің құны (шығыны) 150000 бағаланса, 50000 соманы өзі төлейді, ал 100000 – сақтандыру фирмасы.

Ақпараттың симметриялық еместігін көрсететіп енді бір ахуал «тапсырыс беруші – агент» мәселесі. «Тапсырыс беруші – агент» қатынастары мына жағдайда пайда болады: мәміленің бір жағы (тапсырыс беруші) екіншінің (агент немесе атқарушы) қызметінен тәуелді болып, ол туралы толық ақпараты болмағанда. Мысалы, фирма директоры (немесе менеджері) жалданған қызметкерлердің қандай нәтижелілікпен жұмыс істеп жатқандары жөнінде толық ақпаратталмаған. Егер ол қызметкерлер жұмысының мониторингін жасай алса, фирманың нәтижелілігін қамтамасыз етуші еді. Қызметкер жөнінде дәл, шын, шұғыл ақпарат болмағандықтан, жұмыстан жалтару, алаң болу мәселесі туындайды, өйткені барлық қызметкерлер бірдей жалақы алады.



Сұрақтар мен тапсырмалар

Талқылауға арналған сұрақтар


  1. Ақпараттың симметриялық еместігі деген не? Графикті пайдаланыңыз.

  2. Нарықтық белгілер арқылы ақпараттың симметриялық еместігі мәселесі қалай шешіледі?

  3. Ақпараттың симметриялық еместігі салдарынан туындайтын мәселелердің мәнін түсіндіріңіз: моральдік тәуекел, «тапсырыс беруші – агент» мәселесі, жалтару (алаң болу).


Есептер, жаттығулар, тестілер


  1. Фирма дүкенінде тауар бірлігін сатып алу «қолдан алғаннан» 20% қымбат. Бұл немен түсіндіріледі?

  2. Тұтынудың жоғары деңгейі сияқты адам қабілеттері туралы осындай нарықтық белгінің маңыздылығын бағалаңыз. Табысқа ұмтылған қызметкердің әлуетті клиент алдында байсалды адам болып көріну тілегі қаншама негізделген? Бұл тілегін нарықтық белгі ретінде бағалауға бола ма?

  3. Жоғары сапалы өнімді шығаратын фирма үшін клиенттерді ол туралы ақпараттаудың (мәлімдеудің) ең нәтижелі тәсілі...

а) өз өніміне кепілдеме беру

б) жарнама компаниясын күшейту

в) осындай фирма алаңдамау керек, сатып алушылар сапаны бағалайды.

4. Егер фирмалар әр қызметкердің қабілеттілік деңгейін дәл анықтай алса, жоғары қабілетті және қабілеттілігі төмен қызметкерлерге жалақыны қалай төлеуші еді?

ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ


  1. Тарануха Ю.В., Земляков Д.Н. Микроэкономика – М.: Издательство «Дело и сервис», 2002. – 304с.

  2. Ивашковский С.Н. Микроэкономика: Учеб.- 3-е изд., испр – М.: Дело, 2002 – 416с.

  3. Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика – М.: «Экономика», «Дело», 1992 – 510с.

  4. Гальперин В.М. Микроэкономика: учебник – СПб.: Экономическая школа, В 2-х т., 1998

  5. Тарасевич Л.С. Микроэкономика: учебник – М: Юрайт-Издат, 2003 – 375с.

  6. Кац М. Микроэкономика – Минск: ООО Новое знание, 2004, 828с.

  7. Пятьдесят лекций по микроэкономике: учебник – СПб.: Экономическая школа, 2000

  8. Мэнкью Н.Г. Принципы микроэкономики: учебник – СПб.: Питер, 2003 – 560с.

  9. Емцов Р.Г. Микроэкономика: учебник – М.: Дело и Сервис, 1999 – 320с.

  10. Кулекеев Ж.А., Султанбекова Г.К. Микроэкономика: учеб. пос. – Алматы: Казстатинформ, 2001 – 240с.

  11. Нуреев Р.М. Курс микроэкономики: Учебник для ВУЗов – М.: НОРМА, 2005 – 576с.

  12. Макконнелл К., Брю С. Экономикс: Принципы, проблемы, политика. – Т.2 – М.: Республика, 1992 – 400с.

  13. Мамыров Н.К. Микроэкономика: учеб.пос. – Алматы: Экономика, 1997 – 276с.

  14. Овчиников Г.П. Микроэкономика: конспект лекций – СПб.: Изд-во Михайлова В.А., 2000 – 77с.

  15. Чеканский А.Н. Микроэкономика. Промежуточный уровень – М.: ИНФРА-М, 2005 – 382с.

  16. Базылев Н.И. Микроэкономика – М.: ИНФРА-М, 2004 – 206с.

  17. Микро- макроэкономика: Практикум/Под ред. Огибина Ю.А. – СПб: «Литера плюс», «СПб оркестр», 1994 – 432с.

  18. Селищев А.С. Практикум по микроэкономике: Ситуации. Задачи. Тесты. – СПб.: Питер, 2005 – 432с.

  19. Сборник задач по микроэкономике к «Курсу микроэкономики» Р.М. Нуреев – М.: НОРМА, 2004 – 432с.

  20. Микроэкономика: практический подход. Учебник для ВУЗов/Под ред. А.Г. Грязновой, А.Ю. Юданова – М.: КНОРУС, 2004 – 672с.

  21. Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение. В 2-х т. – М.: Финансы и статистика, 1992

  22. Томсон А. Экономика фирмы: учеб.пос. – М.: БИНОМ, 1998 – 544с.

  23. Самуэльсон П. Экономика: вводный курс. – М.: Прогресс, 1964 – 844с.

  24. Маршалл А. Принципы экономической науки. В 3-х ч. – М.: Прогресс, 1993

  25. Коуз Р. Фирма, рынок и право. – М.: Дело, 1993 – 192с.



Орыс тілінен аударған Уристемова Н.К.


Компьютерде терген: Омарбаева Гауһар Тиштыққызы

Басуға қол қойылды

Пішімі 60×84/16. Офсеттік қағаз

Шартты баспа табақ көлемі ______

Таралымы _________ дана

Бағасы келісімді. Тапсырыс №_____


® Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университетінің баспасы


1 Ивашковский С.Н Микроэкономика. Учеб.- 3-е изд. испр – М – Дело, 2000 – 416 с





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет