Мазмұны кіріспе технологиялық БӨлім

3.1 Өндірісте қауіпті және зиянды факторларды талдау

"Балқаш" өндірістік бірлестікте құрамындағы, жобаланатын цех, зияндығы бойынша 1-классқа жатады.

Балқыту цехының жұмыскерлеріне көп мөлшерде өндірістік құралдармен, электр тоғының сымдарымен, жүк көтергіш және қозғалмалы механизмдермен, теміржол және жеңіл көлікпен жұмыс істеуге тура келеді.

Сонымен қатар өндіріс процессінде қауіпті және зиянды өндірістік факторлар әсер етеді.

Зиянды өндірістік факторлар болып табылады:

Балқыту бөліміне:

Шу, жылудың үлкен мөлшерде бөлінуі, SО ₂ -нің газдануы;

Конвертер бөліміне:

Шу, дірілдеу т.б.

Анодтық бөліміне:

Шу, жылудың үлкен мөлшерде бөлінуі.

Мөлшерден шыға отырып, өнекәсіп цехы пәтерлі ауданнан, желдетілген жағынан 1000 м арақашықта орналасқан. Ванюков балқыма үрдісі ғимаратының ауасына уытты және улы газдар мен шаң-тозаңдарды тудыру мен шығарумен байланысты. Штейнмен шлакты құю кезінде электрлі пешке штейн миксері мен шлак миксеріне SО 2 мен жылудың үлкен мөлшері бөлінеді.

Операторлардың жұмысы сыртқы ортаның жоғарғы температурасы, табиғи жарықтың жоқтығы, электрлік ток, статикалық электр сияқты физикалық қауыпты және зиянды өндіріс факторларының әсерімен байланысты.

Сонымен қатар, цехтағы оператордай шудың жоғары деңгейі бар.

Цехтағы дыбыс деңгейі 60-70 дБ-ні құрайды, цехта ұзақ болу қатерлер

мөлшерінің өсуіне, әр түрлі кәсіби сырқаттардың туына әкелуі мүмкін.

Қауіпті және зиянду факторлардың потенциалдығын табу

үшін еңбек шартын жан-жақты талдау қажет.

Еңбеккерлер қабылдаған көзқараста мынандай еңбек жағдайлары болады, олар жұмыскерлердің организміне мүмкін әсер ететін технологиялық және жабдықтарды пайдалану қатынасын ұйғару.

Жұмыскерлердің ағзасына қандайда бір зиянды ықпал жасайтын өндіріс процестерінің нормалы жұмыс істеуіне және өндірісте ең жақсы техника-экономикалық нәтижелеріне жету кезінде үйлесімді еңбек шартын жасау қажет.

Өндірісте ауаның ластануынан ағзаға қауіп тию шарты туу мүмкін. Барлық ластанған ауа ағзаға зиянды ықпал етеді, егер олар ағзаға нормативті мөлшері мен көлемінен көп түссе. Мынандай заттар зиянды болып келеді:

• 
  адам ағзасымен байланыста болған кезде өндіріс зақымын тудыруы мүмкін;
  
• 
  кәсіби сырқат немесе қандайда бір жағдайлардан ауру;
  
• 
  жұмыс барысы кезінде және де басқа кәсіби еңбек мансаптарындағы медициналық анализдарден табылатын аурулар;
  

аталатын ауыр емделетін ауру туғыза отырып, өкпеге қауіпті өзгертулер әкеледі.

Басқада өндірістегі зиянды факторларға шуыл мен дірілдеу кіреді, олардың узақ уақытқы әсері, жұмыскерлердің жұмыс қабілеттілігінінің төмендеуіне әкеледі. Олар адам ағзасына бірте-бірте әсер етеді және көпке дейін зақымданғандарын адамдар сезбейді.

Ұзақ уақытқы шуылдың адам ағзасына әсері жартылай немесе толық есгуді жоғалтуға әкеледі, ал орталық жүйке жүйесіне әсер еткеннен даңғырлақ ауруына әкеледі. Адам жұмыс барысында неғүрлым ой еңбегін қатты сезінсе, соғүрлым зиянды шуыл әсер етеді. Шуыл көздері болып ұнтақтағыштар, шарлы диірмендер, конвейерлер, вентиляторлар және басқада жабдықтар жатады.

Діріл дегеніміз механикалық серпімді денелердің тербелуі. Егер адамға діріл ұзақ уақыт әсер етсе, онда ол адамда дірілдік ауруы пайда болуы мүмкін.

Сондықтан жағымсыз факторлардың төмендеуіне ұмтылу қажет.

Қауіпсіздік техникасы мен санитарлық қажетті шаралар кәсіпорын әкімшілігінің міндеті бойынша жүзеге асырылады.

Директор мен басты инженер кәсіпорында еңбекті қорғаудың толығымен жауаптылары болып келеді, ал цехта - цех бастығы.

Байыту фабрикаларында еңбекті қорғау бөлімі жасалған. Еңбекті қорғау бөлімі қауіпсіздік еңбек шараларында жүйелік бақылауды жүзеге асырады және зақым мен апаттан сақтандырады.

Жеке цехтар, жылжыту, вентиляция, жарықтандыру, электржабдықтары, сумен жабдықтандыру мен канализация, жабдықтар мен жұмыс орнын жоспарлау, тасымалдау, сақтандыру құрылғысы, жеке қорғау құралдары мен арнайы киімдері қауіпсіздік ережелер мен өндірістік санитариядағы кіреді.

Қауіпсіздік ережелеріне қажетті техникалық нормативтер, сонымен қатар технологиялық процестерді өткізетін және эксплуатациялық жабдықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, қызметкерлерді жұмысқа кіргізу шарты мен ұйымдардағы жұмыс қауіпсіздігінің талаптары кіреді.

Қауіпсіздік техникасы жөніндегі ереже әр мамандықтың жұмыс істеу қауіпсіздігімен цехтарда берілген ерекшеліктеріне сай технологиялық процестер мен жабдықтардың әртурлі болуынан жасалады.

Уақытша қауіпті учаскелер мен жерлерге уақытша немесе лак және бояу материал түстерімен боялған сигналдар м, тасымалдаушы

белгілер қойылады. Жұмысшылардың жылжуына алдын-ала өту алаңдар мен саты қарастырылған.

Әрбір жұмысшы жұмыс орнында еңбекті қорғау ережесін ұстауға міндетті, ол оған қолхат арқылы беріледі, жұмысқа арнайы киімде және жақсы демалған күйде арнайы сақтандыру құралдарымен кірісуі керек.

Киім, аяқ киімдер және тағыда басқа арнайы қорғағыш құралдары дұрыс күйде болуы тиісті. Жумыскердің шашы бас киім астында болуы керек. Жұмыс уақыты басталғанға дейін жұмыскер жұмыс орнының қауіпсіздігін, сақтау құралдарын, құрал-саймандарын, жұмыс істеу қабілеттілігі мен механизмдерін тексеріп алуы керек. Жұмыскер өзі істей алмайтын кемшіліктерді байқаса, жұмысқа кіріспей тұрып техникалық қадағалаушыға баяндауы керек.

Еңбек қауіпсіздігінің жұмысы туралы жаңа жұмыскерлерді дайындаған кезде (жаңадан қабылданған, мамандығын ауыстырған немесе мамандығы жоқ), әртүрлі нұсқаулар енгізгенде, мамандықты жоғарлатуда үйретеді.

МЕСТ-ке сәйкес келесідей нұсқаулар жүргізіледі:

- кіріспелік;

- жұмыс орнында бірінші рет;

- қайталанбалы;

- жоспардан тыс;

- ағымдық;

Барлық жұмысқа алынғандармен олардың осы сала бойынша білімдерімен жұмыс стажынан тәуелсіз және командировкаға жіберілгендер, оқушылар мен студенттер бірдей алғашқы нүсқау өткізіледі. Алғашқы қауіпсіздік шартты есептеу талаптардан ҚЕСЖ (қауіпсіздік еңбегінің стандарттық жүйесі) жасалған бағдарламалардан жүргізіледі, сонымен бірге өндіріс ерекшеліктері мен мекеме бастығы, фабриканың профсоюз мүшелері бірігіп отырып жасайды.

Мекемеге жаңадан қабылданғанда, командировкаға, оқушылар мен студенттер практикаға келген кездерде алғашқы қауіпсіздік ережесі бірінші нүсқау бойынша өткізіледі. Алғашқы қауіпсіздік ережесі кезінде жұмыскерлер мынандай нұсқалар жайлы толық мәліметтер алады:

- технологиялық процестермен учаскелердегі жабдықтар;

- қауіпті және зиянды факторлар тиіс;

- жұмыс орнындағы ұйым ережелерін уйрену;

- жабдықтардың қауіпті аймағы;

- блокировка жүйесі мен сигнализация; өртті сөндіру;

жеке өзіндік қорғау жүйелерімен қолдануды үйрену.

Қайталанбалы, жоспардан тыс және ағымдық ережелерді жұмысты басқарушы өткізеді. Барлық жұмыскерлер 6-ай сайын қайталанбалы қауіпсіздік ережесін өтеді. Оның мақсаты - еңбек қорғаудағы қауіпсіздіктің ереже деңгейінің білімін арттыру.

Технологиялық процестер мен жабдықтарды

модернизациялағанда немесе ауыстырғанда, арнайы қүралдар, шыққан шикізат пен жүмыскерлер еңбегінің қауіпсіздік талаптары жоспардан тыс өзгерген кезде еңбекті қорғау ережелері өткізіледі.

Ағындық қауіпсіздік ережесі жұмыскерлердің жұмыс уақыты басталғанға дейін жүргізіледі, онда рүқсат етілген нарядтар дайындалады, нарядта қауіпсіздік ережесін өткізу белгіленген.

Газдарды, шаң-тозаңдарды шығару орындарында жою үшін авариялы жағдайлар туғанда резервті вентиляциялау қарастырылған. Цех жалпы алмастыру үрдісті ауа тартқыш вентиляциямен жабдықталған. Ауаның қүрамы зиянды заттардың таралуын болдырмау мақсатында әр уақытта бақыланып отырады.

Қызмет етуші адам электр токпен зақымдануын болдырмау үшін, электр қондырғылардың барлық түтынушылары жалпы цехтық жерлендірумен қосылған. Орта агрессивті екенін (шаң-тозаң, жоғарғы температуа) ескере отырып, электр жабдықтары орнатылған түстермен боялған қорғаныс изоляциясының қабатының жабылғын. Жарықтандыру желілері мен күш кабельдері цехты арнайы кронштейндерде төселеді.

Барлық агрегаттар 380 В кернеуге, ал жарьғқтандьғру бөлігі айнымалы топтың 220 В -та есептелген. Агрегаттар мен сиымдылық іштерін жарықтандыру үшін 12 В жүмыс кернеулі тасымалдау жарық көздері қолданылады.
3.3.3 Жерге қосылатын қондырғыны есептеу

ЭЕМ мен басқа бақылау-өлшегіш аспаптарды жобалау нәтижесінде жаңа ток қабылдағыштар пайда болды, оның нәтижесінде қорғаныс, жерге қосу есебін қосу қажет.

Жерге қосу түрін ғимарат перимерті бойынша орналасқан контурды таңдап аламыз.

Есептеудің мақсаты - элементтердің тік және көлденең ұзындығын анықтау (қосатын шиналар), жерге қосудың кедергі жіберілетін көлем регламентті ережелерінде шығады және де қадам мен жанасу кернеулері жіберіледі.

Жерлемелі қуралдың өлшемі 30x80 метр ол тікбұрышты көрсетеді. Тік өзек ретінде диаметрі З0мм, ұзындығы 3 метр болатты қолданамыз, ал көлденең қосқыш сызығы ретінде диаметрі З0мм құбырды пайдаланамыз.

Кернеуі 1000В жерге қосу құралы корпус жабдықтарына қосылады, генератор мен тарнсформаторы 100кВА кезде кедергісі 4 Ом-нан аспайды.

мұндағы, ψ = 1,5 бұл маусымдық коэффициент, топырақтағы кедергінің өсу мумкіндігін ескере отырып.

мұндағы, d- электрод диаметрі; 1-электрод ұзындығы.

Сызықтық қосқыштың ұзындығы тік бұрышты периметр 30x80 м-ға тең, яғни 220 метр. Өзек әрбір 5 метр сайын орналасады. Барлығы 44 өзек.

Тереңдігі 0,3 метр топырақта орналасқан жерлемелі кедергі өзегінің көлемі былай анықталады:

Жерлемелі тік және көлденең өткізгіштік өзектерден тұрады, олардың өткішгіштігі көлденең кейбіреуі тік қосылатын параллель және электрлік кеңістікте бірін-бірі қалқандауы мүмкін. Қалқандау коэффициенттерінің ықпалын еске ала отырып, жерге қосудың өткізгіштігін былай анықтауға болады:

мұндағы, R _гр - топтық жерлеменің кедергісі;

R _г, R _{в –} тік және көлденең жерлемелердің кедергісі;

ŋ _г , ŋ _в – тік және көлденең жерлемелерді қалқандау коэфициенттері

N – тік электродтар саны (ŋ _{г =} 0.282, ŋ _{в =} 0.559 )

Есептелген кедергі R _гp < 4 Ом-нан аспауы керек. Осылайша,

есептелінген жерлемелер ПУЭ талабын қанағаттандырады және электрлік қорғағыш амалы ретінде қолданылуы мүмкін.
3.4.Жасанды жарықтандыру есебі

Биіктігі НЗм, А5м, ВЗ.бм өлшемді операторлы пункті жарықтандыру үшін, АБ — 40 типті люминесцентті екі лампалы УСП түрдегі табельді жарық көздер қолданылады. Жасанды жарықтандыру есебі жарық көздер қатарда қажетті саны мына формуламен анықталады:

E _h СН және П n – 4 – 79 – ға сәйкес операторлы бөлме үшін мөлшерлі минималды жарықтандыру – 400 лк

K – қор коэффициенті мынаған тең болып алынады – 1,5

S- жарықтынытын бөлменің ауданы 18 м² – ге тең

Z – люминестентті лампа үшін 1,15 – ке тең минималды жарықтану коэффициенті

η - УСП 35 түрдегі жарық көздер үшін өте қолайлы қатынас шартынан анықталатын жарық көздер ретінің саны, ең қолайласы 1,4 – ке тең. Пол үстіндегі жұмыс бетінің деңгейі 0,8 м- ге тең.

h = H – 0,8 = 2,2 м
Осыдан жарық көздер арасындағы қашықтық L = η *h = 1.4*2.2 = 3м. Жарық көздерді ғимарат қабырғаларының үзындық бойымен орналастырамыз. Ғимаратты В = 3.6 м ені кезінде жарық көздер қатарлар санын аламыз n =В/L=1;

Фсв — жарық ағыны, лм — жарық күшінің қисық таралуы мен ЭК-тен тәуелді лампаның жарық ағындарын пайдалану коэффиценті, РПТ төбесін, РС қабырғасы, РП еденін және жарық көздер аспасының биіктігі және ғимарат көрсеткішінің бейнелеу коэффициенті.

Ғимараттың көрсеткіші мына формуламен анықталады:

Жарық ағынын төбеден, қабырғадан және еденнен шағылдыру коэффициенттері сәйкесінше РПТ=70%, РС=50%, РП=10%. Анықтаманы берілгендер бойынша табамыз — 0,5.

ЛБ — 40 лампасының номиналды жарық ағыны At *Фа=3120 ; Сонда жарық көздерімен сәулеленетін жарық ағыны мынаған тең:

ф_св=624О лм. Жоғарыда келтірілген формула бойынша жарық

көздердің қатарындағы қажетгі санын анықтаймыз:

Оператор бөлмесінде шудың негізгі қорек көзі болып дисплейлері және басу құрылғылары болып табылады. Нормативті және бар табысты қысым деңгейлері 3.1 — қестеде келтірілген.

Кестеде көрінгендей, параметрлердің мәндері санитарлы норма талаптарынан жауап береді.

Шудың адам организміне зиян әсерлері тек есту аппараттың зақымдау мен ғана тоқтамайды, сондай- ақ жүйке жүйелеріне кері әсерлері болып табылады. Шудың ұзақ әсері нәтижесінде әр түрлі кәсіби сырқақтар туады. Жүрек қызметінің қалабы бұзылады, қан қысымы өзгереді, есте сақта әлсірейді.

Шу деңгейін төмендету дыбысты жұтып алғыш жапқыштарды, шудың қорек көзін оқшалауды қолданумен және сақтағыш құралдарын қолданумен жетеді.


Кесте - 3.1 Дыбыс қысымының жұмыс орындарындағы жеткілікті мөлшерлері

	Дыбыс қысымының деңгейлері (дБ), октавтың жолақтарындағы жиілік (Гц)
Қолданылатын	63	125	250	500	1000	2000	4000	4500
	80	75	60	54	60	51	60	40
Нормативтіден	91	83	77	73	70	68	66	60

3.5 Өртке қарсы шаралар

Операторлар бөлмесі көмірқышқылдары мен үнтақты өртсөндіргіштермен (ОУ — 5 жоне ОПС) 3 және 5 даналы мөлшерде жабдықталган.

Өртқауіпсіздігінің дәрежесі бойынша толық бөлімшесі "Г' категорияға, ал цехтың мазутты шаруашылығының қауіптілігі бойынша П — 1 класына жатады.

Өртке қауіпті заттар сақталатын қоймалар цех шегінен шығарылады. Онда мазут пен кокс сақталады. Қоймалар өрт сөндіргіш және өртті сигналдандырудың автоматты құралдарымен жабдықталган.

Цехтың бөлмелерінде қызмет етуші адам өрт кезінде эвакуациялаудың тізбесі ілінген. Цехтағы эвакуация сыртқа шығаратын есік-тесіктер, коридорлар мен өткелдер арқылы қарастырылған. Орынды қозғалыс кезінде қолданылмайтын запасты шығыстар бар, бірақ олар төтенше эвакуациялау жағдайда қолданылуы мүмкін.

Өртті сөндіру үшін завод территориясында орналасқан сыртқы зыр пайдаланылады. Өртті сумен жабдықтау салдарынан цехта толық инвентарлар жинағынан тұратын екі өртті щиттер, құмды жәшіктер, өрттен сақтау құрылғылары қарастырылған. Цех бір өрт сөндіргіш 300 м 3ке есептеуден ОХП — 10 көпірлі өртсөндіргіштермен толықтырылған. Біздің жағдайда 30 данадан ектірлі қондырғыларды өртті сөндіру үшін ОУ — 5 көмірқышқылды өртсөндіргіштер қолданылады. Цехта, комбинат территориясында орналасқан өрт тобын тез арада шақыру үшін өрт сигналды посттар қарастырылған.

Жобаланатын автоматты басқару жүйесі батыс Германдық "SІЕМЕNS" фирмасының "SІМАТІС" контроллерінің базасында құрылған. Бұл фирма автоматтандыру жүйені металлургияда, энергетикада және т.б.. құру үшін бақылау-өлшегіш, басқарушы және есептеу техникасын өңдеуге, құруда алдыңғылардың бірі болып табылады. Басқару жүйесін пайдалану, шикізатты өнімді шығаруда 1 %-ке өсіруге мүмкіндік береді.

- Қосымша шығындар (тік және жанама);

- Автоматтандыру жүйесін құруға бөлінетін капиталды қаржы;

- Орнын толтыру мерзімі, экономикалық тиімділік баламасы ретінде.

Автоматтандыру жүйелерін пайдалануға жұмсалатын қаржы келесі шығындармен құралады:

- өңдеушілер жалақысы;

- автоматтандыру құралдарын сатып алуға және оларды жеткізуге жұмсалатын қаржылар;

а) Автоматтандыру жүйесін өңдеу үшін келесі тұлғалар талап етіледі:

- Автоматтандыру жүйесінің.жасалу мерзімі — 1 ай;

- Автоматтандыру жүйесін ендіру мерзімі — 1 ай;

Мұндағы: Нп – жалпы зейнетақы қорының шығын мөлшері, %;

Нс - әлеуметтік мұқтаждыққа кеткен шығын мөлшері, %;

Құрастыруға кеткен шығындарды есептеу

Ж ' ₁ = 15 х 1030 = 15450 теңге

Ж ' ₂ = (15450 – 1545 – 1030) х 4 х 0,2 = 10300 теңге

Ж ' ₃ = [ 200000 – 15450 – (200000 – 1545 х 4)] х 0,15 = 8343 теңге

Σ Ж ' ө = Ь + Ж ' ₂ + Ж ' ₃ = 200000 + 10300 + 8343 = 218643 теңге

Жеткізуге жұмсалатын қаржы барлық аспаптардың құнынынң 5%-тін құрайды 87860.24 теңге.

Автоматтандыру құралдарын сатып алу мен оларды жеткізуге жұмсалатын қаржы:

1757204.8 + 87860.24 = 1845065.04 теңге.

в) монтаждау шығынын барлық аспаптар құнын 2.5 %-ін қурайды 43930.12 теңге.

Сонда, АБЖ-ға дейінгі шығын- - 1757204.8 теңге құрайды.

Шығындарды есептеу:

Амортизациялық шығын:

Ша = С п-На/100

Мұнда: Сп - жүйенің баланстық құны,

Мұнда: N - жүйеде тұтынылатын қуаттың соммасы, кВт; Ф _в - жылдық уақыт қоры, сағ; Ст - электр энергиясының құны, теңге. Шэ= 0,1*8 760*5 = 4380 теңге; Ш¹ = Ша+Шр+Шэ = 210864.576+1405763.84+4 380 = 1 621 008.416 ,

теңге

4.4.1 АБЖ-ны пайдаланғаннан кейінгі эксплуатациялық шығындар

1) Амортизациялық шығын:

2) Жөндеуге кеткен шығын:

Шр = 0,08*1845065,04= 147605,20 теңге

3) Энергияға кеткен шығын: Шэ=N*Фв*Ст

Мұнда: N -жүйеде тұтынылатын қуаттың соммасы, кВт;

Фв-жылдық уақыт қоры, сағ;

Ст- электр энергиясынының кұны, теңге.

Шэ = 0,1* 8 760 * 5 = 4380 теңге

Ш ² = ІІІА+Шр+Шэ= 221407,8 +147605,20+4 380 = 373393 теңге
4.4.2 Жылдық экономия

Э=Ш₁ - Ш ₂ = 1 621 008.416-373393 - 1247615,4 теңге

Бір жылдық экономия мына формуламен есептелінеді

Этитм = Э - Еп * Кқос;

Мұнда: Э-жылдық экономия;

Еп — тиімділік коэффициенттерінің мөлшері;

Кқос-қосымша капиталды шығын;

Этитм= 1247615,4 - 0,32*1442892 = 785889 теңге

4.4.4 Өтеу мерзімі

Тө..м=Кқос/Этим =1 41955 /785889=1,83 жыл

өз кұнын өтеу уақыты 1,83жыл;

Ер=1Тө..м=1,83 = 0,54

Ер>Еп; 0,54 0,32

Дипломдық жобада Балқаш тау-кең металлургия комбинатында мысты балқыту өндірісінің автоматты басқару жүйесін жобалау қойылған. Бұл жоспарда металлургиялык цехтың жұмыстарын оперативті жоспарлшау, технологиялық үрдісті үйлесімді басқару есептерінің шешілуі қарастырылған.

Ванюков балқыма үрдісі мыс өндіретін металлургиялық

өндірістердіңтехнологиялық тізбегінің маңызды бөлігі болып табылады, ол едэуір дэрежеде барлық металлургиялық кешендердің тиімді жұмыс істелуін анықтайды. Осыған байланысты Ванюков балқымасын технологиялы қүрдісін басқарудың тиімді түрдегі жүйесін құру маңызды тапсырма болып табылады.Автоматтандыру жүйесінің өз құнын өтеу уақыты 1,83 жыл;

2) Лоскутов Ф.М., Цейдлер А.А.,Расчеты по металлургии тяжелых и цветнвх металлов.-М.:Металлургия,1975

3) Ванюков А.В., Комплексная переработка медного сырья-М.Металлургия, 1978

4) Лосутов А.С., Глазов Б.В., Добровский А.Х., Проектирование систем автоматизации технологических процессов.-М.іЭнергия, 1980

5) Мамиконов А.Г., Проектирование АСУ.-М: Высшая школа, 1987

6) Сольницев Р.И., Автоматизация проектирования систем автомати-ческого управления.-М.: Высшая школа, 1991

7) Бояринов А.И., Кафаров В.В., Методы оптимизации в химической

технологии.-М:1969

8) ІСлюев А.С., Глазов Б.М., Миндин М.Б., Техника чтения схем автома-тического управления и технологического контроля. -М.: Энергия, 1983

9) Слепнев Т.А., Экономика цветной металлургии.-М.:Металлургия, 1978