Мазм°ны кіріспе

Тікелей аны›тау Щдісінде машиналар мен жабды›тардыЈ физикалы› тозу коэффициентін ›айтадан ›алпына келтіруге ж±мсалатын нормативтік шы“ындары бойынша есептейді:

М±нда, – ба“алау объектісін ›айтадан ›алпына келтіруге ж±мсалатын нормативтік шы“ыны, тг;

тймендетілген болып келеді, ййткені объектіні жаЈа кЇйге дейін толы“ымен ›айтадан ›алпына келтіру, жойылмайтын тозудыЈ Щсерінен мЇмкін емес.

12. 
    Тозуды амортизация мйлшеріне байланысты аны›тайтын Щдістер
    

Амортизация – б±л негізгі ›орлардыЈ ›±нын біртіндеп йтеу. Негізгі ›орлардыЈ ›±ны пайдалы ж±мыс істеу мерзімінде амортизациялы› аударымдар ар›ылы йтеледі. Амортизациялы› аударымдар жыл бойына Щр ай сайын есептеледі.

Негізгі ›ор объектілерін амортизациялы› аудару келесі Щдістерге сЩйкес жЇргізеді:

- ба“ытты Щдіс;

- ›алды›тыЈ кемуіне байланысты Щдіс;

- пайдалы ж±мыс істеу мерзіміне байланысты Щдіс.

Амортизацияны аударудыЈ ба“ытты Щдісі негізгі ›ор объектілері Їшін

›олданылады. Пайдалы ж±мыс істеу мерзімін шектейтін негізгі себепкер шарттары ж±мыс істеу уа›ыты мен ат›арып жат›ан ж±мыстыЈ кйлемі болып табылады. Берілген объектілерге машиналар мен механизмдер, станоктар мен жеЈіл йнеркЩсіп жабды›тары, ›±рылыс материалдар йндірісіне жататын жЩне кйптеген ауыр йнеркЩсіп саласында“ы жабды›тар жатады. . Тікелей аны›тау Щдісінде амортизациялы› аударымдар пайдалы ж±мыс істеу мерзімі бойынша бірдей мйлшерде есептеледі. Физикалы› тозу коэффициентін мына формула бойынша аны›тайды:

. (2.31)

Жабды›тыЈ пайдалы ж±мыс істеу мерзімі амортизациялы› аудару шамасы бойынша аны›талады:

(2.32) - формуласын (2.31) – формуласына келтіріп, физикалы› тозу коэффициентін аны›тау“а болады:

1. Роботтал“ан технологиялы› кешенніЈ нормативті ›ызмет ету уа›ытын

(2.32) - формула бойынша аны›таймыз:

Физикалы› тозу коэффициентін (2.31) - формула бойынша аны›таймыз:

љалды›тыЈ кему Щдісін ›олдан“анда машиналар мен жабды›тардыЈ физикалы› тозу коэффициенті тйменгі формула бойынша аны›талады:

М±нда, жеделдету коэффициенті.

1.Амортизациялы› аударудыЈ шамасын тйменгі формуламен аны›таймыз:

2. Тозу коэффициентін (2.34) - формула бойынша аны›таймыз:

3. Ба“ытты ЩдістіЈ формуласын пайдалан“анда тозу коэффициенті мына“ан теЈ:

Егер де жабды› толы› жыл саны бойынша ж±мыс істемесе, онда тозу коэффициенті мына мЩнге сЩйкес аны›талады:

М±нда, жабды›тыЈ шынайы ж±мыс істеу уа›ыты;

1. Амортизациялы› аударудыЈ шамасын пайыз бойынша есептейміз:

2. Жабды› 4 жыл 3 ай ж±мыс істеді.

3. Тозу коэффициентін (2.35) - формула бойынша аны›таймыз:

4. Тозу коэффициентін аны›та“ан кезде (2.34) - формуласын пайдалану“а болады, берілген жа“дайда алын“ан нЩтиже на›ты тура болып шы›пайды. љарастырылып жат›ан мысалда жабды› 4.25 жыл ж±мыс істеді, олай болса тозу коэффициенті :

Экономикалы› кйз›арасы бойынша берілген Щдіс орынды болып келеді. ийткені, ол негізгі ›ор объектілерін еЈ ал“аш пайдалан“анда йнімділіктіЈ артуына байланысты амортизациялы› аударудыЈ интенсивті тЇрде орнатады. Б±л ЩдістіЈ нЩтижесі, бір жыл ішіндегі амортизациялы› аударуды ж±мыс істейтін машиналар мен жабды›тардыЈ пайдалану уа›ытыныЈ кемуіне пропорционалды аны›тайды.

Б±л тЩсілде физикалы› тозу коэффициентін тймендегі формула бойынша аны›тайды:

(2.36)

М±нда, пайдалы ж±мыс істеу мерзімініЈ соЈына дейінгі ›ал“ан жылдар саны.

ж±мыс істеу уа›ыты.

Тозу коэффициентін тймендегі формула бойынша аны›тау“а болады:

(2.37)

Мысал 2.20.

Пайдалы ж±мыс істеу мерзімі 5 жыл ол“ан негізгі ›ор объектісі сатып

алынды. Бір, екі, Їш жЩне тйрт жыл пайдаланудан кейінгі тозу коэффициентін аны›тау ›ажет.

Шешімі:

1. Пайдалы ж±мыс істеу мерзімініЈ жылдар санын табамыз:

2. (2.36) - формула ар›ылы 1 жыл пайдаланудан кейінгі тозу коэффициентін аны›таймыз:

3. 2 жылдан кейінгі тозу коэффициентін есептейміз:

4. 3 жыл пайдаланудан кейінгі тозу коэффициентін есептейміз:

5. 4 жыл пайдалан“аннан кейінгі тозу коэффициентін аны›таймыз:

Машиналар мен жабды›тардыЈ функционалды ескірудіЈ Щсерінен бол“ан ›±нсыздануы жаЈа технологияныЈ пайда болуына байланысты.

Абсолютті сипаттамасы бар физикалы› тозу“а ›ара“анда, функционалды ескіру салыстырмалы болып келеді. Я“ни, ба“аланып жат›ан машиналар мен жабды›тардыЈ функционалды тозуын ±›сас аналогтармен салыстыру ар›ылы аны›тайды.

Функционалды ескіру машиналар мен жабды›тарды сатылу нары“ынан шектейді жЩне де машиналар мен жабды›тарды йндіріп шы“ару тиімділігін кемітеді. Функционалды ескірудіЈ йсуіне, я“ни машиналар мен жабды›тардыЈ жиі ауысуына “ылыми – техникалы› прогресс Щсер етеді.

Техникал›ы – экономикалы› кйрсеткіштерді жо“арлату ма›сатымен машиналар мен жабды›тарды жаЈарту ар›ылы функционалды тозудыЈ Щсерінен бол“ан шы“ындарды азайту“а болады. Ба“алау процессінде жаЈа технология мен ескі технология арасында“ы айырмашылы›ты, Щдетте екі жа“дайда ›арастырады. Машиналар мен жабды›тардыЈ тозуына себеп бол“ан шы“ындар“а байланысты функционалды тозудыЈ келесі топтары бар:

1. 
   капиталды шы“ындардыЈ Щсерінен бол“ан тозу;
   
2. 
   йндірісті шы“ындардыЈ Щсерінен бол“ан тозу.
   

Капиталды шы“ындардыЈ Щсерінен бол“ан ескіру техникалы› йзгертулердіЈ нЩтижесін кйрсетеді. Я“ни, жаЈа технологияныЈ пайда болуы немесе машиналар мен жабды›тарды тиімді пайдалану“а мЇмкіншіліктіЈ жо› болуы. Шсіресе, ›азіргі йндіріс талаптарымен салыстыр“анда йндіріс ›уатыныЈ арты› болуы. Шдетте, б±л функционалды ескірудіЈ тЇрін – «технологиялы› ескіру» деп атайды. Егер де бас›а жабды›тармен салыстыр“анда, ба“аланып жат›ан жабды›тыЈ йнімділігі арты› болса, онда ол технологиялы› ескіруге ±шырайды. Я“ни, ›арастырылып жат›ан жабды›тыЈ толы› ж±мыс істемеуі бай›алады. Мысалы, бірнеше жабды› тЇрінен т±ратын жЩне де йнімділігі бірдей болып келген технология ба“алануда. Технологияны жаЈартудыЈ бірінші кезеЈінде жабды›тыЈ бір тЇрін йнімділігі жо“ары жабды››а ауыстырады. Берілген жа“дайда жаЈадан ауыстырыл“ан жабды› толы› ж±мыс істемеуініЈ Щсерінен технологиялы› ескіруге ±шырайды. Егер де ›арастырылып жат›ан технологияда барлы› жабды›тыЈ тЇрі жаЈартылса жЩне де олардыЈ барлы“ыныЈ йнімділігі жо“ары болса, жеке жабды›тыЈ толы› ж±мыс істемеу жа“дайы жЩне де функционалды тозуы жойылады.

Функционалды тозудыЈ коэффициенті тйменгі формула бойынша аны›талады:

, (3.1)

М±нда, ба“аланып жат›ан жабды›тыЈ йнімділігі;

жаЈа немесе ±›сас аналогтыЈ йнімділігі;

«ба“аны тежейтін» коэффициент.

Функционалды тозу коэффициентін (3.1) – формула бойынша аны›таймыз:

Шдетте «ба“аны тежейтін» коэффициент 0,6 .....0,8 – ге теЈ аралы“ында ›абылдаймыз. Оны ±›сас аналогтардыЈ параметрі мен ба“асын байланыстыратын ›атынас ар›ылы аны›тау“а болады:

М±нда, жЩне ±›сас аналогтардыЈ ›±ны;

жЩне ±›сас аналогтардыЈ йлшемдері (›уаты, йнімділігі, орын алатын ауданы жЩне де бас›а кйрсеткіштер);

(3.2) – формуласыныЈ мЩнін логарифмдеу ар›ылы «ба“аны тежейтін» коэффициентті тйменгі формула бойынша аны›таймыз:

Мысал 3.2. КАС – 18 маркалы жабды›тыЈ ›±нын аны›тау ›ажет. Берілген жабды›тыЈ орын алатын ауданы 48 . °›сас аналогтардыЈ параметрлері 3.1 - кестеде кйрсетілген.

Кесте 3.1

°›сас аналогтарОрын алатын ауданыљ±ны, долл.КАС-0926880КАС-1233970

1. (3.3) – формула ар›ылы «ба“аны тежейтін» коэффициентті аны›таймыз:

2. (3.2) – формуласы ар›ылы КАС – 18 жабды“ыныЈ ›±нын аны›таймыз:

индіріс шы“ындарыныЈ Щсерінен бол“ан ескіру технологияныЈ жетілдірілуі нЩтижесінде пайда болады. Б±л функционалды ескірудіЈ тЇрін –«операционды ескіру» деп атайды

Операционды ескірудіЈ Щсерінен бол“ан машиналар мен жабды›тардыЈ ›±нсыздануын аны›тау келесі кезеЈдерден т±рады:

- ба“аланып жат›ан объектініЈ жыл сайын“ы пайдалану“а кеткен шы“ындарын аны›тау;

- ›азіргі заман“ы ±›сас аналогтардыЈ жыл сайын“ы пайдалану“а кеткен шы“ындарын аны›тау;

- салы›тыЈ Щсер етуін ескеру;

- ба“аланып жат›ан объектініЈ экономикалы› ›алды› ж±мыс істеу мерзімін аны›тау;

Ж±мыс істеп жат›ан жабды›пен байланысты йндіріс шы“ындарыныЈ йсуін екі дЩрежеде кйрсетіледі:

- инвестициялы› шы“ындардыЈ йсуіне байланысты операционды ескіру;

- пайдалану шы“ындарыныЈ йсуіне байланысты операционды ескіру.

Операционды ескірудіЈ бірінші дЩрежесіне, ж±мыс істеп жат›ан жабды››а ›ажет инвестициялы› шы“ындар жатады. Ал операционды шы“ындардыЈ екінші дЩрежесіне жабды›ты ›амтамасыз етуге кететін шы“ындар, отын немесе электр ›уатына кететін шы“ындар, материалды шы“ындар жЩне де ж±мыс істеп жат›ан жабды› йнімділігініЈ кемуі жатады.

Мысал 3.3.

СтаноктыЈ функционалды тозу коэффициентін аны›тау ›ажет. Егер де, станок жылына 30 000 электр ›уатын ж±мсаса. Берілген станокта алтыншы дЩрежедегі ж±мыскер еЈбек етеді жЩне де бір айда алатын еЈбек а›ысы 40 000 теЈге ›±раса. Ал ±›сас аналог жылына 20 000 электр ›уатын ж±мсайды. Берілген станокта тйртінші дЩрежедегі ж±мыскер еЈбек етеді жЩне де бір айда алатын еЈбек а›ысы 30 000 теЈге ›±райды. 1 - тыЈ ›±ны 0,75 теЈге ›±райды. «Ба“аны тежейтін» коэффициентті 0,7 - ге теЈ деп ›абылдаймыз.

Шешімі:

1. Ба“аланып жат›ан станоктыЈ жЩне ±›сас аналогтыЈ жылды› йндіріс шы“ындарын аны›таймыз:

2. (3.1)–формула ар›ылы фукционалды тозу коэффициентін аны›таймыз:

ТЇзетілетін функционалды ескіруге ›±рылымныЈ сЩйкес келмеуі, материалдардыЈ, стандарттардыЈ, Щрлендіру сапасыныЈ ›азіргі заман“ы талаптар“а сЩйкес келмеуі нЩтижесінде бол“ан ›±нныЈ жо“алтуын жат›ызады. ТЇзетілетін функционалды ескіруге жабды›ты тЇзетуге кететін шы“ындардыЈ а“ымда“ы Щкелетін табысынан тймен болуын жат›ызады.

1. Функционалды тозудыЈ ›±нды› мЩнін аны›таймыз:

М±нда, функционалды тозудыЈ ›±нды› мЩні;

автоматты машинаныЈ ›±ны;

автоматты машина“а ж±мсалатын монтажды шы“ындар.

2. Инфляция индексі ар›ылы технологиялы› жабды›тыЈ ›айтадан ›алпына келтіру ›±нын аны›таймыз:

М±нда, технологиялы› жабды›тыЈ ›айтадан ›алпына келтіру ›±ны.

4500 тенге - технологиялы› жабды›тыЈ бастап›ы ›±ны;

1,08 – 1998 жылы ›абылдан“ан инфляция индексі;

1,459 - 1999 жылы ›абылдан“ан инфляция индексі;

1,356 - 2000 жылы ›абылдан“ан инфляция индексі;

1,044 - 2001 жылы ›абылдан“ан инфляция индексі;

тенге.

3. Функционалды тозудыЈ коэффициентін есептейміз:

4. Функционалды тозудыЈ тЇрін аны›таймыз. Ол Їшін ›иын пайыздыЈ бесінші функциясын пайдалану ар›ылы а“ымда“ы ›±нды аны›таймыз. АннуитеттіЈ а“ымда“ы ›±нын есептеу формуласы:

М±нда, а“ымда“ы ›±ны;

уа›ыт аралы“ында тйленетін тйлем;

пайыз ставкасы;

пайыздардыЈ жиналу уа›ыт аралы“ы.

.

мен - ды салыстыр“анда, а“ымда“ы ›±нныЈ функционалды тозудыЈ ›±нды› мЩнінен жо“ары екендігін бай›аймыз:

Олай болса, автоматты машинаны орнату экономикалы› тиімді болып келеді, ал функционалды тозу тЇзетіледі.

љарастырыл“ан мысалда автоматты машинаныЈ жо› болуын, толы›тыруды ›ажет ететін жетіспеушілікке жат›ызамыз. Жабды›ты жаЈарту ар›ылы йнімділіктіЈ йсуі артады.

12. 
    Экономикалы› немесе сырт›ы тозу
    

Экономикалы› тозудыЈ глобальді жЩне локальді тЇрлері бар. Глобальді тозу негізінен дЇниежЇзілік, жалпы экономикалы›, “ылыми-техникалы› революциямен байланысты. Ал локальді сырт›ы тозу айма›ты›, салалы› тЇрде сипатталады жЩне де уа›ытша болады. Мысалы, 1970 жылдарда“ы Франция, Германия жЩне Жапон автокйліктерініЈ Щсерінен АљШ нары“ында“ы американды› жеЈіл автокйліктерге с±раныстыЈ тймендеуі. Б±л халы›аралы› нары“ында“ы м±най ба“асыныЈ йсуімен байланысты болды. Американды› автокйліктердіЈ жанармай шы“ыны еуропалы› жЩне жапонды› автокйліктермен салыстыр“анда едЩуір жо“ары болды. НЩтижесінде американды› автокйліктері экономикалы›, я“ни сырт›ы тозу“а ±шырады. Біра›, кейіннен барлы“ы ›айта тЇзелді.

ТЩулігіне 1000 дана йнім шы“аратын жабды›тыЈ экономикалы› тозуын аны›тау керек. Егер де, берілген йнімге с±раныстыЈ тймендеуі себебінен жабды›тыЈ йнімділігі тЩулігіне 750 дана ›±раса. «Ба“аны тежеу» коэффициен- тін 0,7 – ге теЈ деп ›абылдаймыз.

Машиналар мен жабды›тарды іс жЇзінде ба“алау ш±жы›ты дайындап шы“ару цехіне жЇргізілді. Тйменде ба“аланып жат›ан ш±жы›ты дайындап шы“ару цехініЈ техникалы› жабды“ыныЈ берілгендері 4.1 – кестеде кйрсетілген.

Кесте 4.1

Ба“аланатын

жабды›тардыЈ тізімі1. ®ш камералы тоЈазыт›ыш.

2. ТоЈазыт›ыш камерасы, 5т.

3. ТоЈазыт›ышты шкаф.

4. Калориметр.

5. Жылуды йндейтін жабды› (3 дана).

6. ТЇтінді реттейтін жабды› (3 дана).

7. Жылуды йндейтін жабды› (2 дана).

8. ТЇтінді реттейтін жабды›.

9. 100 литрлік шприц.

10. Етті турау ›±ралы

11. «Волчок» ет тарт›ышы.

12. Тураманы араластырушы ›±рал.

13. Электрлі таба.

14.Жина›таушы Їстел.

15. индіруші Їстел.

16. Шикізатты кйтеруге арнал“ан жабды›.

17. 3 секциялы ›уыру ыдысы.

18. Пісіру ›азаны (2 дана).

19. Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре (2 дана).

20. Ет тура“ыш жЩне араластыр“аш.

21. Монорельсті таразы.

22. Еденді таразы.

23. Етті тасымалдаушы аспалы жол.

24. 100 литрлік ыдыс. ОбъектініЈ орналасу жеріљаза›стан Республикасы, Алматы ›аласы.Ба“алаудыЈ ма›сатыНары›ты› ›±нды аны›тау.Ба“алау кЇні25 а›пан 2007 жыл.ОбъектініЈ иесіХХХ Берілген ›±жаттарыЖабды›тардыЈ тізімі, техникалы› ›±жат, бухгалтерияныЈ берілгендері.

Жабды›тардыЈ толы› ауыстыру ›±нын аны›тау, машина ›±рылымын жекелей есептеу Щдісімен жЇргіземіз. Берілген Щдістеме бір технологиялы› жЇйеге жататын жабды›тардыЈ ›±нын ба“ала“анда ›олданылады. Ба“алау кЇніне жабды›тыЈ ›±нын есептеу нЩтижелері 4.2-кестеде кйрсетілген:

Кесте 4.2

Жабды›тыЈ толы› ›айтадан ›алпына келтіру ›±ныЖабды›тыЈ аталуы01.01.2000 ж. балансты› ›±ныБа“аныЈ йсу индексіљайтадан ›алпына келтіру ›±ны1®ш камералы тоЈазыт›ыш804600,00 1,46 1 174 716,00 2ТоЈазыт›ышты камера,5 т.1296300 1 892 598,00 3ТоЈазыт›ышты шкаф107280 156 628,80 4Калориметр84930 123 997,80 5Жылуды йндейтін жабды›414217 604 756,85 6Жылуды йндейтін жабды›414217 604 756,85 7Жылуды йндейтін жабды›414217 604 756,85 8ТЇтінді реттейтін жабды›62580 91 366,80 9ТЇтінді реттейтін жабды›62580 91 366,80 10ТЇтінді реттейтін жабды›62580 91 366,80 11Жылуды йндейтін жабды›424650 619 989,00 12Жылуды йндейтін жабды›424650 619 989,00 13ТЇтінді реттейтін жабды›84930 123 997,80 14100 литрлік шприц252555 368 730,30 15Етті турау ›±ралы303960 443 781,60 16"Волчок" ет тарт›ышы42465 61 998,90 17Тураманы араластырушы ›±рал262389 383 087,94 18Электрлі таба120690 176 207,40 19Жина›таушы Їстел23244 33 936,24 20индіруші Їстел 30396 44 378,16 21Шикізатты кйтеруге арнал“ан жабды›165390 241 469,40 22љуыру ыдысы125160 182 733,60 23Пісіру ›азаны75990 110 945,40 24Пісіру ›азаны75990 110 945,40 25Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 78225 114 208,50 26Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 78225 114 208,50 27Етті тура“ыш жЩне араластыр“ыш349554 510 348,84 28Монорельсті таразы143040 208 838,40 29Еденді таразы9682,02 14 135,75 30Еденді таразы9682,02 14 135,75 31Еденді таразы9682,02 14 135,75 32Аспалы жолдар165390 241 469,40 33100 литрлі ыдыс31290 45 683,40 34100 литрлі ыдыс31290 45 683,40 Кесте 4.2 жал“асы

35100 литрлі ыдыс31290 45 683,40 36100 литрлі ыдыс31290 45 683,40 37100 литрлі ыдыс31290 45 683,40 Барлы“ы 7 135 890,12   10 418 399,58

Физикалы› тозуды есептеу

ТаразыныЈ физикалы› тозуын т±тыну ›асиетініЈ тймендеуіне байланысты Щдіспен аны›таймыз. ТаразылардыЈ т±тыну т±тыну ›асиетініЈ негізі болып, олардыЈ салма›ты йлшеу дЩлдігі болып табылады. Берілген жа“дайда физикалы› тозу коэффициенті келесі формуламен аны›тайды:

(4.1)

М±нда, на›ты кемуі,г.

Бас›а жабды›тардыЈ физикалы› коэффициентін тиімді пайдалану уа›ытына байланысты ЩдісініЈ формуласымен аны›таймыз:

М±нда, жабды›тыЈ тиімді ж±мыс істеу уа›ыты, жылдар;

Нормативті ж±мыс істеу уа›ытын амортизация мйлшеріне байланысты есептейміз:

М±нда, амортизация мйлшері, %.

Жабды›ты техникалы› шарттар“а сЩйкес пайдаланды жЩне де техникалы› жйндеуден йткізу жЇйесі са›тал“ан. Жабды›тыЈ жЇктелуі 80% - “а теЈ.Сонды›тан, берілген жа“дайда жабды›тыЈ тиімді пайдалану уа›ытын мына формула бойынша аны›таймыз:

, (4.4)

М±нда, шынайы пайдалану уа›ыты;

0,8 - жабды›тыЈ жЇктеу коэффициенті.

Физикалы› тозу коэффициентін есептеуініЈ нЩтижесі 4.3-кестеде кйрсетілген.

Кесте 4.3

Физикалы› тозуды есептеуЖабды›тыЈ аталуы Тш,жылКжТтиім,жыл а,%Тн,жылДф,г.Дн,г.Физикалы› тозу,%1®ш камералы тоЈазыт›ыш6,25 51010  502ТоЈазыт›ышты камера,5 т.2,5 21010  203ТоЈазыт›ышты шкаф5 41010  404Калориметр3,1 2,4815,4 6,49    38,19 5Жылуды йндейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 6Жылуды йндейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 7Жылуды йндейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 8ТЇтінді реттейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 9ТЇтінді реттейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 10ТЇтінді реттейтін жабды›0,4 0,3215,4 6,49    4,93 11Жылуды йндейтін жабды›4 3,215,4 6,49    49,28 12Жылуды йндейтін жабды›4 3,215,4 6,49    49,28 13ТЇтінді реттейтін жабды›40,83,215,4 6,49    49,28 14100 литрлік шприц1,6 1,2815,4 6,49    19,71 15Етті турау ›±ралы5,25 4,215,4 6,49    64,68 16"Волчок" ет тарт›ышы4 3,215,4 6,49    49,28 17Тураманы араластырушы ›±рал4 3,215,4 6,49    49,28 18Электрлі таба2 1,615,6 6,41    24,96 19Жина›таушы Їстел1,6 1,2815,6 6,41    19,97 20индіруші Їстел 1,6 1,2815,6 6,41    19,97 21Шикізатты кйтеруге арнал“ан жабды›1,6 1,2815,6 6,41    19,97 22љуыру ыдысы2,4 1,9215,4 6,49    29,57 23Пісіру ›азаны1,25 115,4 6,49    15,40 Кесте 4.3 жал“асы

24Пісіру ›азаны5,24  4,19 15,4 6,49    64,56 25Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 1,25 115,4 6,49    15,40 26Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 1,25 115,4 6,49    15,40 27Етті тура“ыш жЩне араластыр“ыш2,4 1,9215,4 6,49    29,57 28Монорельсті таразы     45,7 29,82 29Еденді таразы     56,6 24,24 30Еденді таразы     56,6 24,24 31Еденді таразы     56,6 24,24 32Аспалы жолдар1,4 1,121010,0   11,20 33100 литрлі ыдыс1,6 1,2815,46,5   19,71 34100 литрлі ыдыс1,6 1,2815,46,5   19,71 35100 литрлі ыдыс1,6 1,2815,46,5   19,71 36100 литрлі ыдыс1,6 1,2815,46,5   19,71 37100 литрлі ыдыс1,6  1,28 15,46,5   19,71

Функционалды ескіруді аны›тау

Берілген жабды››а ›ойыл“ан техникалы› талаптарыныЈ жо“арлауы мен жетілдірілген ±›сас жабды›тардыЈ пайда болуы себебінен, жабды› моральді тоз“ан . Сонды›тан, берілген жабды›тыЈ моральді тозуы 20 % - “а теЈ.

Сырт›ы тозуды аны›тау

Жабды›тыЈ экономикалы› тозуы йндірістіЈ ›ыс›артылуына байланысты. ийткені, шы“арып жат›ан йнімге т±тынушылардыЈ с±ранысы йте тймен. Статистикалы› мЩліметтер бойынша 2007 жылы с±раныстыЈ тймендеуі орташа ал“анда 15-20 % ›±райды. Кейбір жабды›тар оныЈ ішінде: тоЈазыт›ыш камералары, тураманы араластырушы ›±рал,электрлі таба,Їстелдер, ыдыстар Щр тЇрлі жеЈіл йнеркЩсіптерде ›олданылады. Сонды›тан, берілген жабды›тардыЈ экономикалы› тозуы жо›.

Жалпы жинал“ан тозуды аны›тау

Жинал“ан тозуды формула бойынша есептейміз:

(4.5)

М±нда, жалпы жинал“ан тозу;

физикалы› тозу коэффициенті;

функционалды ескіру коэффициенті;

сырт›ы тозу коэффициенті.

Жинал“ан жалпы тозуды есептеуініЈ нЩтижесі 4.4-кестеде кйрсетілген:

Кесте 4.4

Жабды›тыЈ жинал“ан жалпы тозуын жЩне ›алды› ›±нын есептеу Жабды›тыЈ аталуы Физикалы› тозу,%Функционалды тозу,%Сырт›ы тозу,%Жинал“ан тозу,%љалды› ›±ны,тг.1®ш камералы тоЈазыт›ыш 50,00 20060 469 886,40 2ТоЈазыт›ышты камера,5 т. 20,00 200 36,00 1 211 262,72 3ТоЈазыт›ышты шкаф 40,00 200 52,00 75 181,82 4Калориметр 38,19 2015 57,97 52 115,58 5Жылуды йндейтін жабды› 4,93 015 19,19 488 711,27 6Жылуды йндейтін жабды› 4,93 015 19,19 488 711,27 7Жылуды йндейтін жабды› 4,93 015 19,19 488 711,27 8ТЇтінді реттейтін жабды› 4,93 2015 35,35 59 067,69 9ТЇтінді реттейтін жабды› 4,93 2015 35,35 59 067,69 10ТЇтінді реттейтін жабды› 4,93 2015 35,35 59 067,69 11Жылуды йндейтін жабды› 49,28 2015 65,51 213 831,73 12Жылуды йндейтін жабды› 49,28 2015 65,51 213 831,73 13ТЇтінді реттейтін жабды› 49,28 2015 65,51 42 766,35 14100 литрлік шприц 19,71 2015 45,40 201 311,40 15Етті турау ›±ралы 64,68 2015 75,98 106 585,69 16"Волчок" ет тарт›ышы 49,28 2015 65,51 21 383,17 17Тураманы араластырушы ›±рал 49,28 200 59,42 155 441,76 18Электрлі таба 24,96 200 39,97 105 780,83 19Жина›таушы Їстел 19,97 200 35,97 21 727,88 20индіруші Їстел 19,97 200 35,97 28 413,38

Кесте 4.4 жал“асы

21Шикізатты кйтеруге арнал“ан жабды› 19,97 2015 45,58 131 411,90 22љуыру ыдысы 29,57 2015 52,11 87 517,99 23Пісіру ›азаны 15,40 200 32,32 75 087,85 24Пісіру ›азаны 64,56 200 71,65 31 458,08 25Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 15,40 200 32,32 77 296,31 26Шикізатты ерітуге арнал“ан сйре 15,40 200 32,32 77 296,31 27Етті тура“ыш жЩне араластыр“ыш 29,57 200 43,65 287 559,12 28Монорельсті таразы 29,82 2015 52,28 99 656,22 29Еденді таразы 24,24 200 39,39 8 567,12 30Еденді таразы 24,24 200 39,39 8 567,12 31Еденді таразы 24,24 200 39,39 8 567,12 32Аспалы жолдар 11,20 2015 39,62 145 808,88 33100 литрлі ыдыс 19,71 200 35,77 29 342,63 34100 литрлі ыдыс 19,71 200 35,77 29 342,63 35100 литрлі ыдыс 19,71 200 35,77 29 342,63 36100 литрлі ыдыс 19,71 200 35,77 29 342,63 37100 литрлі ыдыс 19,71 200 35,77 29 342,63 Барлы“ы     5 748 364,48