«Мәдени мұра» Мемлекеттік бағдарламасының кітап сериялары
жүктеу/скачать 2.89 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- БК.І.34
| БК.І.2: 4) «tustamyš». В.Томсен «toηtamyš» (249. 122) В.В.Радлов (112), С.Е.Малов
«tоstamyš» (97. 16) деп оқыған. Бұл сөзді бəрі де «көрді» деп аударған. Tuš – түсу, бағытталу, көзіне көріну, көзбен, іспен қарсы алу, кездесу (QBN.314 6 ; TT.III прим. 71; Uig.III.36 8 ; TT.V.B). БК:І.28: 5) «Uqγaly keldi»= ұғысқалы, (келіскелі) келді. В.Томсен: «oqyγly kelti» (249. 124), В.В.Радлов: «Uqγaly kelti» (112.26), С.Е.Малов: «Uqγaly kelti» (97. 17) деп оқып, «покориться» деп аударған. Аударманың жалпы мағынасы дұрыс. Uqγaly – келісуге, ұғысуға, деген мағына береді. «Түсіп беру» мен «ұғысу»-дың арғы мəні басқа. БК.І.34: 6) «toquz-tatar» – Тоғыз-татар. Моңғол тайпасы. БК.ІІ.14: 7) «er teηü» ер теңі (ерге тең болу, сүйеніш болу, үзеңгілес болу, арқа сүйер болу). В.Томсен (249. 131), В.В.Радлов (112. 36), С.Е.Малов (97.23) «erteηü» деп транскрипциялап, мағынасын түсіне алмағандықтан аудармай кеткен. Еr-ер; teηü – теңі (Uiq.II.48 13 ; 247 12 ;ЮгВ 98 ; МК.ІІ.103). 8) «ič bujruq» – орданың бас қолбасшысы. Қараңыз: Күлтегін түсініктемесі КТ.І.3: 10; БК.ІV.6: 9) «Teηri elig ol jergerü busar». Сөйлем В.Томсен, В.В.Радлов, С.Е.Маловта мүлдем жоқ. Тас бетінде жəне В.В.Радловтың эстампажында бар. Бұл сөйлем «Тəңірлік елің ол жерге қонса» деп аударылды. 10) «busar» – түсу, қонақтау, қону (МК.ІІ.78;) «baγuqu» (қазіргі моңғол тілінде buuq), ортадағы -γ-дауыссыз түсіп қалып, buuq түрінде енген. -sar/ser – қозғалыс, қимылды білдіретін жұрнақ, «спускаться, сходить, слезать, высаживаться, остановливаться, рас полагаться, оседать» (Большой академический словарь, монгольско-русский сло- варь, М., 2001. С. 296). БК.ІV.4: 11) «Besük». В.Томсен «bisük» (249. 127), В.Радлов «bisük» (239.38) деп оқып, екеуі де аудармай кеткен. С.Е.Малов «bisük» деп оқып (целые роды даже свойственников (до брачного родства)...» (97.34) деп мəтінге аударма жасай отырып, еңбектің соңына сөздігін берген де: «Потомство», «Родство» (97.34) деп аударған. Сөздігін бергенде С.Е. Малов сөйлемнің мағынасына сүйене отырып аударған. «bеšіk», «bišіk» – бесік Uiq.I.7 17 ; МК.140.13; 254.5; 469.11). Олай болса «bеsük» – бесік деген мағына береді. Бұл сөздің ауыспалы мағынасы – «ұрпақ». |