«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 15. «Бөкен жарғақ»
| 14. «Сау қаз»
Бұл күйдің аңызы «Ақсақ қаз» күйінің аңызына жалғас ай- тылып, күйдің өзі де жалғас тартылады. ...Сонымен, сұр мергеннің оғынан жаралы болып, үйірімен бірге жылы жаққа ұшып кете алмай, ене қаз иесіз аралда зар- лап жалғыз қалады. Бауырына басқан балапандарынан айы ры- лып, қанаттас серігі ата қаздан көз жазып, қасірет шерін тө ге ді. Сап түзеп, моншақтай тізілген ұялас қаздардың соңынан тел- міре қарайды. Қос қанатын кере серпіп ұшпақ болады. Бі рақ бауырымен жер соғып, дәрмені таусыла сұңқылдайды. осындай шақта ту сыртынан саңқ еткен ата қаздың үні ес- тіледі. Балапандарын қалың құстың легіне қосқан ата қаз қа- наттас серігін қимай қайта оралған екен. Ене қаздың ет жү ре гі елжіреп, сыңсып жылағандай үн шығарады. Ата қазға жұп- жұмыр мойнын созып, иығына иек сүйейді. Ата қаз болса кеудесімен демеп, қанатымен желпіп, өзіне ілестірмек болып әлек. Амал қанша, ақсақ қазда дәрмен жоқ. Қанатымен жер сабап, қамыға сұңқылдайды. Дәрмені таусылған ата қаз да аһ ұрып, қош-қошын айтуға мәжбүр болады. өмірлік серігінен тірідей айырылып, зар төге алыстай береді... осы көріністі күйші домбыраға түсіріп, қос қаздың сезім күйін, тағдыр талайын қос ішекпен сөйлеткен екен. 15. «Бөкен жарғақ» (І нұсқа) Ертеде ағайынды екі жігіт болыпты. Әкелерінен жастай айы- рылып, шешесі үшеуі өмір сүреді екен. Алаңдары болмай өс кен 32 33 халық күйлерінің аңыздары ағайынды екі жігіт жастайынан аң аулауды кәсіп етіпті. Бой- лары өсіп, бұғаналары қата бастаған кезде бұлардың аңшы лы- ғы төңірегін тәнті ететін болыпты. Әсіресе түздің бөкен сияқ ты көп кездесетін аңын аулауға машықтанғаны сонша—үсті ле рі не бөкен терісінен тіккен жарғақтарын киіп алып, түз тағы сы мен араласып жүріп қалағанын атады екен. Күндердің бір күнінде ағайынды екі жігіт тізе қосып, әдет- тегідей бөкен аулауға шығады. Ен далада сынаптай сырғып жүрген бөкеннің бұрылып келіп су ішер орындарының болаты- ны белгілі. Сондай бір бұлақтың басына ертерек келген екі жігіт атуға ұрымтал орынға бекінбек болады. Сонда ағасы інісіне ақыл береді: «Екеуміз бұлақтың екі қабағын ала жайғасайық. Қаталап келіп суға бас қойған бөкенді екі жағынан қақпалап атсақ қарық боламыз»,—дейді. Інісі ағасының айтқанына кө- ніп, көрсеткен жеріне бекінеді. Түс мезгілі болып, күн тас төбеге көтеріліп, тірі жанның аңқасын кептіргендей ыстық көтерілген кезде мүйізі жарқ етіп, бөкеннің шолғыншы текесі көрінеді. Іле даланың шаңын шүйкедей созып, артынан кимелей кеуделеген ешкі-лақтары жетеді. Сол бетінде қалың киік айналы астаудай жарқырап жатқан бұлаққа бас қояды ғой. осы кезде, ұрымтал сәт кел- ген шығар деп, ағасы садақ тартады. Дүр етіп кері серпілген бөкеннің келесі шетінен уәде бойынша інісі де оқ жаудырады. Талай бөкен оққа ұшады. Аң қызығы ағайынды екі жігіттің делебесін қоздырып, одан сайын құныға атады. Сөйтіп, екі ортада ұйлыға жөңкілген бөкеннің тұяғынан қалың шаң көтеріледі. Әлден уақытта аман қалған бөкендер шаң арасынан сытылып шығып, түзге бет алады. Әлі де болса шаң арасында ұйлыққан бірер бөкенді атып алып қалмақшы болған ағайынды екі жігіт қалың киікті өкшелей қуып, садақ тартады. Бір мезгілде ағайынды жігіттердің үлкені шаң арасынан бөкеннің ойқастаған сүлдерін көргендей болады. Қылт еткенді құтқармай атып машықтанған жігіт садағын құлаштай керіп тартып жібереді. Бұл жолы да атқаны қапы кетпейді, көздеге- нін мұрттай ұшырады. Сол бетінде бауыздап ала қояйын деп жүгіріп келсе, бөкен деп атқаны өзінің жалғыз інісі екен дейді. Сол жерде бауырының басын құшып жылаған жігіттің зары кейін ел ішінде «Бөкен жарғақ» деген күй болып тараса керек. 3-136 |