Мәдениеттің мақсаты негізінен адамзаттың әр ұрпағының келесі ұрпаққа өлмес те, өшпес мұра қалдыру, олай болса, аталған Батыс п
(Жандәулетов Т. Қазақ ұлттық идеологиясы мәселелері. – Алматы: ХКАА
жүктеу/скачать 3.17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 15.2 Заманауи Қазақстан құндылықтарын философиялық талдау
| (Жандәулетов Т. Қазақ ұлттық идеологиясы мәселелері. – Алматы: ХКАА,
2004. – 164 б.). Қазіргі кездегі өркениет қоршаған ортаны, əлеуметтік сипаттағы тұрмыстық жағдайды қайтарымсыз түрде өзгертуде. Осы тұрғыда мəдениет көбінесе қоғамдық жаңару бастауы, шығармашылық өмірді қалыптастыру факторы ретінде көрініс табады. Мəдениетті адамның өзін-өзі жүзеге асыру құралы ретінде қарастыру арқылы, ондағы тарих пен адамға айтарлықтай əсер ететін импульстарды анықтай аламыз. Әлемге жетудің эвристикалық құралы идеология, экономика немесе саясат емес, мəдениет болып табылады. Жер жүзінде өзіндік мəдениет нұсқасын қалытастырмаған халық жоқ. Өзін-өзі сезіну, өзіндік сананы түсіну мəдениетке əу бастан-ақ тəн, ол адам болмысының өлшемсіздігі мен тереңдігін білдіреді. Ендеше, ХХІ ғ. ұлттық мəдени трансформация кері жылжу емес, біреуді қайталау да емес, жаңа жағдайда творчестволық ізденіс (мүмкін техногендік батыс Өркениетіне альтернатива ретінде рухани сипаттағы "еуразиялық" Өркениет құру идеясы – егер де оны біз дұрыс түсіндіріп, айқындай алсақ) біздің бүкіл аймақтық мəдени, əлеумет, саяси трансформация процестеріне үлкен өзгеріс, ілгері басу, гүлдену əкелер. Рухани кеңістікті құрайтын ұлттық идеяның элементтері көп. Солардың ішіндегі оның мəнін терең де ауқымды анықтайтындар бұл ұлттық философия мен əдебиет; мəдениет пен оның түрлері, рухани қазынанның басқа да елементтері осы екі үлкен тұғырлардың айналасында өрбиді, дамып отырады. Олардың даму деңгейі, қоғамдық өмірге тигізетін əсері жəне қоғамдық сананы белгілеудегі алатын орны ерекше. 15.2 Заманауи Қазақстан құндылықтарын философиялық талдау Социализмде тоталитарлық қоғамдардың дағдарысы тұлғасыздандырылған əдептік құрылымдардан көрініс тапты. Оның негізінде моральдық-құндылық дағдарыс жатыр. «құндылық» термині бұл жерде адам мен қоғамның барлық деңгейлерін біріктіре алатын құрылымды білдіріп тұр. Бұқаралық қоғам көпшілікке арналған төмен сапалы индивидуалдық құндылықтарды көздейді. Ұлтшылдық ескі индустриалдық қоғамның туындысы. Ақпараттық өркениетте индивидуалдық құқық нормалары қоғамдық мүдделерден жоғары қойылады. Жаһандану ұлттық «шекараларды» бұзып отырады. Бұл жерде екі бағыттың күресі қазіргі əлемдік өркениеттердің қарым- қатынастарының мазмұнына айналды. Осы екі бағытқа жаһандану мен ұлттық- мемлекеттік төлтумалықты сақтау жатады. Ғаламдану мен постиндустриалдық өркениеттің теріс жақтары жөнінде жеткілікті жазылған. Біздің назар аударатын мəселеміз: осы постиндустриалдық қоғам ондағы тұлға əдебін қалай өзгертті? Басты жауап: Үшінші толқын мəдениет, құндылықтар мен моральды индивидуалдандырды. Орталық өзінің көптеген қызметтерін шет аймақтарға бере бастады. Өйткені өзгермелі қоршаған ортада ақпарат орталыққа жеткенше ескіріп кетуі мүмкін. Тоталитарлық мəдениет өндірістік-əлеуметтік қатынастармен бірге білім беру 333 саласын да қамти бастады. Бұрынғы мектептегі типтік бағдарламалар бойынша стандартты оқыту мен күнделікті қарадүрсің тексеру тоталитарлы өркениет талаптарына сəйкес болмай шықты. Елдерді сандық өлшемдер бойынша салыстырудың орнына келген адамдық даму индексінің (білім деңгейі, өмір ұзақтығы, тіршілік сапасы) тиімділігі қанша болса, жалпыға бірдей білім берудің орнына мақсаттық, дара, арнаулы білім беру де сонша тиімді. Қазақ халқының əдептік-құқықтық санасында да патриоттық тəрбиеге үлкен көңіл бөлінеді. Мысалы, психолог-ұстаз Қ.Жарықбаев мектеп оқушыларына арналған оқу құралында мынадай түйінді ойларын келтіреді: «Ұлтжандылық – отаншылдық қасиетпен тығыз байланысты. Қазақ елі бұл- біздің Отанымыз, туған жеріміз, өз еліміз. Осы жерді жан-тəнімен сүйетіндер де, оны көздің қарашығындай қорғап, сақтайтындар да алдымен қазақ халқы, оның сендердей ізбасарлары. Өз елінің нағыз жанашыр азаматы болғысы келген адам алдымен өзінің əкесі мен шешесін, бауырлары мен туған- туысқандарын қастерлеп, қадір тұтуы тиіс. Ата-бабаларымыз Алтайдан Атырауға, Еділ мен Жайыққа дейінгі ұлан-ғайыр кең жазира даланы ғасырлар бойы басқыншы жаудан сан рет қорғап, бостандық пен тəуелсіздік жолында шыбын жанын пида еткен. Біздер халқымыздың қас батырлары Қабанбай мен Бөгенбайды, Исатай мен Махамбетті, Кенесары мен Наурызбайды, Қасым хан мен Абылай ханды, Амангелді мен Бауыржанды қадір тұтып, қастерлейміз. Олардың халқы үшін қалтқысыз қызмет еткенін өзімізге үлгі-өнеге етіп, осындай ата-бабаларымыздың болғанын мақтан етеміз!» жүктеу/скачать 3.17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|